بحران هویت آمریکایی در عصر اطلاعات

مقدمه

در دهه های اخیر شاهد رشد روز افزون اطلاعات و ارتباطات، از اختراع رادیو و تلویزیون گرفته تا شبکه های 24 ساعته، اینترنت و اخیراً شبکه های اجتماعی هستیم. ویژگی مشترک همه ی این تکنولوژی ها این است که همه در راستای کوتاه کردن فاصله ها و کوچک تر کردن جهان قدم بر می دارند. نکته ی قابل توجه این است که نه تنها این تلاش ها به تمرکزگرایی جهان منجر نشده است، بلکه نوعی تمرکززدایی را به دست داده است (Nye, 2002). برخی از نظریه پردازان بر این باورند که این عصر جدید اطلاعات، تهدیداتی را برای جوامع ایجاد کرده است و دیگران این اعتقاد را دارند که این فضای جدید در کنار ایجاد تهدیدات جدید، فرصت های جدیدی نیز به وجود آورده است. دیوید راثکاپف در مقاله ی خود، سیاست خارجی در عصر اطلاعات (1)، ویژگی های عصر اطلاعات را بر می شمرد. وی بیان می دارد که یک انقلاب اطلاعاتی رخ داده است. انقلابی که دارای این ویژگی هاست: شتاب (2)، تسرّی (3)، فرّار بودن (4)، عدم تقارن (5)، میان ارتباطی (6)، تمرکز زدایی (7)، بی واسطه گی (8)، بی مکانی (9) و مجازی بودن (10) (Rothkopf, 2001).
شتاب بدین معناست که به یمن وجود تکنولوژی‌ های جدید اطلاعاتی و همچنین حمل و نقلی، همه چیز در این عصر سریع تر از اعصار گذشته حرکت می کند. تسرّی حاوی این معناست که امروزه تکنولوژی های جدید منجر به ایجاد فضایی شده است که در آن تعداد افراد بیشتری تحت تأثیر امور قرار می گیرند و مسائل می‌ تواند به افراد بیشتری تسرّی پیدا کند. ترکیب شتاب و تسرّی، ویژگی سوم را می سازد و آن ویژگی فرّار بودن است. عدم تقارن بدین معناست که در امروزه به یمن وجود تکنولوژی های جدید اطلاعاتی و ارتباطاتی، روابط متقارن گذشته دستخوش تغییر شده اند به تعبیر دیگر، حالا تعداد کمی از افراد این توانایی را دارند تأثیر بیشتر و بزرگتری را نسبت به گذشته از خود به جای بگذارند. میان ارتباطی از دیگر ویژگی های عصر اطلاعات است. میان ارتباطی بدین معناست که به خاطر وجود ویژگی های شتاب و تسرّی، جغرافیا از اهمیت بسیار کمتری برخوردار شده است و این امر، خود باعث به وجود آمدن یکی از چالشی ترین مفاهیم این عصر شده است، و آن واگیردار بودن است که می تواند امری اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، و یا امنیتی باشد. باز توزیع قدرت توسط وب را می توان از دیگر ویژگی های این عصر دانست که اصلی ترین عناصر آن، تمرکززدایی و عدم تقارن می باشند. این ویژگی، خود می تواند به ویژگی دیگری منجر شود و آن بی واسطه گی است. بی واسطه گی بدین معناست که در این محیط جدید، مردم می توانند مستقیم تر و راحت تر با افراد رده ی میانی و بالایی ارتباط برقرار کنند. آن ها دیگر به یک واسطه یا میانجی نیاز ندارند و این نقش را می توانند خودشان بازی کنند. ویژگی دیگر، بی مکانی است و آن بدین معناست که به طور روز افزونی مرزها معنای خود را از دست می دهند. مجازی بودن نیز یکی دیگر از ویژگی های عصر اطلاعات است. آخرین ویژگی که راثکاپف بدان اشاره می کند، این است که این محیط جدید به هر کس این امکان را داده است تا یک کمک یا یک ضرر محسوب شود (Rothkopf, 2001).
در چنین محیطی، مردم می توانند صرف نظر از زمان و مکان یعنی در هر زمان و در هر مکان، با یکدیگر تعامل کنند. این امکان برای آن ها فراهم است که با سرعتی این کار را انجام دهند که گویی در کنار هم هستند. آن ها حتی می توانند با استفاده از دوربین، تصویر یکدیگر را ببینند و به این حضور در کنار هم، رنگ و بویی واقعی تر بدهند. آن ها می توانند با افراد مختلفی در مکان های مختلفی به طور همزمان ارتباط برقرار کنند. آن ها می توانند، صرفِ نظر از مرزهای جغرافیایی و مسافت های طولانی، افراد مورد علاقه ی خود را از سراسر دنیا پیدا کرده و با آن ها ارتباط برقرار کنند. آن ها می توانند عقاید خود را به اشتراک گذاشته، فرهنگ خود را ترویج داده و یا خیلی کارهای دیگری را انجام دهند.
همان طوری که بوید و الیسون می گویند: «سایت های شبکه های اجتماعی خدمات تحت وبی هستند که به افراد اجازه می دهند تا 1. پروفایلی عمومی و یا نیمه عمومی را در سیستمی محدود بسازند؛ 2. لیستی از کاربران دیگر که با آن ها ارتباط دارند را ایجاد کنند؛ 3. لیست ارتباطات خود و همچنین لیست افرادی که دیگران با آن ها ارتباط دارند را ببینند. البته طبیعت این ارتباطات در وب سایت های مختلف، ممکن است متفاوت باشد»(Boyd, & Ellison, 2007).
بعد از پیوستن به یک سایت شبکه ی اجتماعی، از کاربر خواسته می شود تا دیگرانی را که می خواهد با آن ها ارتباط داشته باشد را شناسایی کند. آن ها شروع به جستجوی افرادی می کنند که به دنبال ایجاد رابطه با آن ها هستند و بعد از آن که درخواست آن ها با موافقت طرف دیگر همراه شد، تعاملشان آغاز می شود. آن ها می توانند دوستان زیادی داشته باشند که عقاید، عکس ها، ویدئوها و چیزهای دیگر خود را با آن ها به اشتراک بگذارند. آن ها می توانند افرادی از نژاد، دین، زبان، و قومیت خود را یافته و با آن ها ارتباط برقرار کنند.
بعد از بررسی چارچوب نظری، به این امر پرداخته خواهد شد که چگونه عصر اطلاعات و تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطاتی چون شبکه های اجتماعی به نجات یافتن قومیت های مختلف در آمریکا کمک کرده اند و باعث شده اند که نه تنها آن ها فرهنگ خود را حفظ کنند، بلکه شبیه جامعه نشوند.

سه رهیافت در مطالعه ی روابط نژادی و قومیتی در آمریکا

در بررسی روابط نژادی و قومیتی، سه مکتب فکری اصلی جامعه شناسی وجود دارند که به عنوان رهیافت های مختلف بررسی اثر تغییر اجتماعی بر گروه های قومیتی و نژادی در آمریکا مورد توجه قرار می گیرند. این سه رهیافت عبارتند از: شبیه شدن (11)، تکثرگرایی قومیتی (12)، و نظریه ی تعارض قومیتی (13) (Hraba, 1979).
متفکران معتقد به نظریه ی شبیه شدن بر این باورند که گروه های نژادی و قومیتی شبیه جامعه ی در حال تغییر می شوند. گروه های قومیتی و نژادی مختلف به شهرهای بزرگی که از نظر قومیتی دارای تنوع هستند، مهاجرت می کنند، آن ها فرزندان خود را به مدارس با سیستم واحد می فرستند، و در مشاغل و حرفه های گوناگونی کار می کنند. این نظریه به جذب شدن و شبیه شدن نهایی گروه های قومیتی به جامعه ی بزرگ معتقد است. نظر این نظریه ی بسیار شبیه به نظرات مکتب شیکاگو در جامعه شناسی است. گانر میردال (14) یکی از متفکران نظریه ی شبیه شدن می باشد که به ارائه ی نظرات خود در کتاب برزخ آمریکایی (15) (1944) می پردازد.
اگرچه ایده ها و نظرات متفاوتی در این نگاه وجود دارد، اما همه ی آن ها در این امر مشترکند که قومیت توسط فشار تغییرات اجتماعی رو به زوال می رود، و محققان فعلی بر این باورند که ایده ی شبیه شدن یا جذب شدن گروه های قومیتی در جامعه ی بزرگ آمریکا در حال وقوع است. بنابراین، نظریه پردازان این نظریه، آمریکا را به ظرفی تشبیه می کنند که از همه ی گروه های قومیتی و نژادی در آن هست و نکته ی قابل توجه این است که محتوای این ظرف یکی است و هیچ کدام از این گروه ها از خود هویتی ندارند و همه در یک فرهنگ و یک جامعه حل شده اند (Hraba, 1979).
دومین رهیافت در مطالعه ی روابط نژادی و قومیتی، تکثرگرایی قومیتی است که معتقد است گروه های قومیتی در یک جامعه ی در حال تغییر به حیات خود ادامه می دهند. بدین معنا که، علی رغم این که گروه های نژادی و قومیتی تغییر می کنند، آن ها همچنین به عنوان یکی از منابع هویت اجتماعی، یک اجتماع، و مبنای برای رقابت بر سر منابع، ثابت باقی می مانند. تکثرگرایان نقطه ی مقابل متفکران نظریه ی شبیه شدن به حساب می آیند. ایده ی اصلی نظریه ی تکثرگرای قومیتی از نظرات ویل هربرگ (16) (1955)، و سپس میلتون گوردون (17) (1964)، و ناثان گلیزر (18) (1970) و دانیل موینیهان (19) (1975)، گرفته شده است. تکثرگرایی از دهه ی 1970 با مجموعه ای از مقالات و کارها تحت عنوان مکتب قوم شناسی جدید (20) و به عنوان شاخه ای از انسان شناسی به کار خویش ادامه می دهد (Hraba, 1979).
آخرین نظریه، نظریه ی تعارض قومیتی است که انگشت تأکید خود را به روی رقابت قومیتی بر سر منابع در یک جامعه ی در حال تغییر می گذارد. در تقابل با نظریه ی شبیه شدن که بر این باور است که تغییر، منجر به فرصت های زیادی برای جذب شدن همه ی گروه های قومیتی در جامعه می شود، نظریه ی تعارض بیان می دارد که تغییر اجتماعی به رقابت و تعارض میان گروه های قومیتی که بر سر یافتن فرصت های جدید در رقابتند، دامن می زند. این بدین معناست که گروه ها بر سر ثروت، قدرت و جایگاه رقابت می کنند و این گروه های رقابت کننده هیچ گاه جذب یکدیگر نشده و به یکدیگر شبیه نمی شوند. ریشه ی این نگاه را می توان در ایده های تکامل گرایی اجتماعی (21) قرن نوزدهم جستجو کرد (Hraba, 1979).
نظریه ی اتخاذی در این مقاله، نظریه ی تکثرگرایی قومیتی است. با نگاهی عمیق به تاریخ آمریکا، می توان دریافت که از ابتدای ورود اروپاییان به آمریکا و تأسس اولین مستعمرات (22) در اوایل قرن هفدهم، انسان های بسیار متفاوتی در سرزمین جدید سکنی گزیدند. مردمی با فرهنگ های متفاوت، تاریخ های مختلف، ادیان گونان و غیره. بنابراین، این مردم اشتراک زیادی با هم نداشتند و از آنجایی که هویت خویش را از عناصر یکسانی نمی گرفتند، به عنوان یک ملت به حساب نمی آمدند.
همان طوری که دیویدهکت فیشر در کتاب خود دانه ای البیون: چهار روش زندگی برتانیایی در آمریکا (23) می آورد، چهار گروه کاملاً متفاوت از چهار منطقه ی انگلستان به آمریکا مهاجرت کردند. وی بیان می کند که این گروه های مختلف به فرهنگ و روش زندگی خویش اصرار ورزیده و وقتی به آمریکا رسیدند سعی کردند تا آن را حفظ کنند. از شرق انگلیا (24)، پیوریتان (25) های انگلیسی به ماساچوستس (26) رفتند، از جنوب انگلستان، عده ای به ویرجینیا رفتند، از شمال سرزمین های میانی (27)، کوئیکرها (28) به دلاور (29) رفته، و از سرزمین های مرزی (30)، اسکاتلندی - ایرلندی (31) ها به یک کانتری (32) مهاجرت کردند (Fischer, 1989). بعد از دوران استعمار (33)، حجم انبوه مهاجران به سمت ایالات متحده سرازیر شد و نه تنها این فرآیند با سرعت بسیار زیادی ادامه یافت، بلکه مردمان بسیار گوناگونی از نظر قومیتی و نژادی وارد ‌آمریکا شدند. گروه هایی که زبانشان انگلیسی نبود و فرهنگ، دین و تاریخ بسیار مختلف و متفاوتی داشتند.
نکته ی حائز اهمیت این است که، این گروه های مختلف با فرهنگ های گوناگون که از نقاط مختلف جهان آمده بودند سعی کردند تا فرهنگ، زبان و تاریخ خویش را حفظ کنند و جذب و یا شبیه گروه های دیگر نشوند. توجه به این نکته مهم است که عناصر خاصی در دوران استعمار و بعداً نظام سیاسی ایالات متحده آمریکا و سپس اعلامیه ی استقلال (34) و قانون اساسی (35)، نقش بسیار مهمی را در هموار کردن راه برای نجات گروه های قومیتی از جذب و حل شدن، بازی کردند. پس تاریخ آمریکا نشان می دهد که گروه های قومیتی و نژادی که در آمریکا زندگی می کنند، به یمن وجود دلایل ساختاری، در حفظ خود و جلوگیری از حل شدن و شبیه شدن، موفق بوده اند. بنابراین، بهترین نظریه ای که می تواند در مطالعه ی روابط نژادی و قومیتی در ایالات متحده به ما کمک کند، نظریه ی تکثرگرایی قومیتی است.

بحران هویت آمریکایی در عصر اطلاعات

مهاجرانی که به آمریکا می رسند و شروع به زندگی می کنند، از فرهنگ های مختلفی می آیند. آمریکا، از همان ابتدا، مخلوطی از این گروه های قومیتی مختلف بوده است. در ابتدا آن ها در قالب مستعمرات دور هم جمع شدند و هویت خویش را حفظ کردند. هر مستعمره فرهنگ و روش زندگی خود را داشت. بعد از استقلال، این فرآیند ادامه پیدا کرد و مهاجران از نقاط مختلف جهان به آمریکا رفتند و سکنی گزیدند. آن ها توانستند فرهنگ، دین، و زبان خویش را حفظ کنند؛ چرا که آمریکایی بودند بر مبنای فرهنگ، دین و زبان نبود. آمریکایی بودن بر اساس یک قرارداد اجتماعی به نام قانون اساسی آمریکا بود. فرآیند دولت سازی در آمریکا از سال 1774 شروع شد و در 1787 با تصویب قانون اساسی به پایان رسید. اما چیزی تحت عنوان ملت سازی در تاریخ آمریکا وجود ندارد؛ چرا که اصلاً چیزی به نام ملت وجود نداشته است این بدین معناست که، یک آمریکا وجود ندارد و بسیاری آمریکا وجود دارد. آمریکای لاتینوها (36)، آمریکای چینی ها، آمریکای بومیان، آمریکای سیاهان و غیره.
عصر اطلاعات و تکنولوژی، محیطی را ایجاد کرده است که در آن مهاجران از گروه های قومیتی مختلف می توانند با افرادی از گروه قومیتی خود به راحتی در تعامل باشند. برای مثال، ممکن است این گونه تصور شود که یک کوبایی که به آمریکا مهاجرت کرده است و زندگی جدیدی را در آمریکا آغاز کرده است، جذب فرهنگ غالب شده و هویت خویش را از دست می دهد. لیکن، به محض رسیدن به آنجا وی می تواند از طریق تلفن همراه خود به صورت آنلاین آن ها را ببیند. وی می تواند با آنلاین شدن و استفاده از شبکه های اجتماعی، کوبایی های دیگر نزدیک به منطقه ی سکونت خود در آمریکا را یافته و با آن ها ارتباط برقرار سازد. از این طریق است که نه تنها وی فرهنگ، دین، تاریخ و خود را از دست نداده و جذب فرهنگ دیگر نمی شود، بلکه می تواند آن ها را حفظ کرده و تقویت کند و این گونه است که گروه قومیتی وی در کنار بسیاری از گروه های دیگر به حیات خویش ادامه می دهد. بنابراین، به یمن وجود تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی و علی الخصوص ویژگی میان ارتباطی، نجات پیدا کردن یک گروه قومیتی در جامعه ی آمریکایی بسیار ساده است.
این مسئله آمریکا را روز به روز متکثرتر ساخته و گروه های نژادی و قومیتی را در مقابل تغییر مقاوم تر می سازد. مهاجران اصلاً احساس نمی کنند که با وطن خود فرسنگ ها فاصله دارند و هنوز هویت خویش را از همان جایی می گیرند که قبلاً می گرفتند و هنوز خود را با عناصر سرزمین مادریشان می شناسند و کودکان آن ها نیز با همان روشی بزرگ می شوند که در وطن خود کودکان بزرگ می شوند. این مقوله ای است که در طول تاریخ آمریکا اتفاق افتاده است و حالا عصر اطلاعات به آن کمک می کند. بنابراین، هر آمریکایی با این سؤال روبه روست که «من کیستم؟» و «معنای آمریکایی بودن چیست؟» و این یک بحران هویتی است که ایالات متحده با آن دست و پنجه نرم می کند و در آینده به اصلی ترین مشکل این کشور تبدیل خواهد شد. عصر اطلاعات به این بحران هویتی دامن می زند و شاید یکی از راهکارهایی که دولت آمریکا می تواند به آن متوسل شود، کاهش سرمایه گذاری روی شبکه های اجتماعی و در کل تکنولوژی های ارتباطاتی و اطلاعاتی است که می توانند گروههای قومیتی را به هم نزدیک کرده و ارتباطی افقی بین آن ها ایجاد کنند. البته لازم به ذکر است که دولت آمریکا از شبکه های اجتماعی به عنوان ابزاری برای دیپلماسی عمومی خود استفاده کرده و می کند و شاید حال بتوان گفت که این ابزار دیپلماسی عمومی، حال خود یک خطر به حساب می آید و این نیز از ویژگی های عصر اطلاعات است که راثکاپف به آن اشاره می کند. بدین معنا که، عصر اطلاعات به مثابه شمشیری دو لبه است که همراه با فرصت هایی که می سازد، خطرات و تهدیداتی نیز در بر دارد.
از آنجایی که هویت آمریکایی هویتی متکثر است و مخلوطی از گروه های قومیتی مختلف می باشد، همواره خطر تغییر در آن احساس می شود. بدین معنا که، تغییرات جمعیتی دریک گروه قومیتی خاص می تواند به تغییراتی اساسی در ایالات متحده منجر شود. در حال حاضر، اکثریت ایالات متحده را سفیدپوستان تشکیل می دهند. حال آن که نرخ رشد جمعیتی بسیار بالای لاتینوها و آسیایی ها می تواند در آینده ای نه چندان دور این ترکیب جمعیتی را بر هم بزند وایالات متحده را دستخوش تغییراتی اساسی کند. شبکه های اجتماعی و تکنولوژی های ارتباطاتی و اطلاعاتی نیز به این بحران دامن می زنند و یک تهدید محسوب می شوند.

نتیجه

آمریکا از ابتدای ورود اروپاییان تا به امروز مخلوطی از گروه های قومیتی مختلف بوده است که به سبب اتفاقات تاریخی و نظام سیاسی توانسته اند هویت خویش را حفظ کنند و در جامعه ی در حال تغییر جذب و حل نشوند. آن ها از فرهنگ، زبان، تاریخ و دین های مختلفی هستند و در طول تاریخ به دلایل متفاوتی به آمریکا مهاجرت کرده اند و به همین دلیل نمی توان برای آمریکا یک ملّت را متصور شد، به همین دلیل همیشه آمریکایی ها با این مسئله رو به رو بوده اند که هویت خویش را باید از کجا بگیرند و این یک بحران هویتی را در این کشور ایجاد کرده است. در عصر حاضر، که آن را عصر اطلاعات می خوانند، تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطاتی مختلفی به این بحران دامن زده اند؛ چرا که به حفظ شدن و نجات پیدا کردن گروه های قومیتی مختلف کمک کرده و از جذب شدن و حل شدنشان در جامعه جلوگیری می کند.
منابع:
-Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer - Mediated Communication, 13(1), article 11.
-Fischer, D. H. (1989). Albion's Seed: Four British Folkwaysin America. New York: Oxford University Press.
- Gunnar, M. (1944). An American dilemma: The negro problem and modern democracy. New York: Harper & Bros.
- Harba, J. (1979). American Ethnicity. F. E. Peacock.
- Nye, J. S. (2002). The Information Revolution and American Soft Power, Asia Pacific Review, Vol. 9, No1.
- Rothkopf, D. J. (2001). "Foreign Policy in the Information Age" in Rechard L. Kugler and Ellen L. Forst, eds., The Global Century: Globalization and National Security, National Defense University, Vol. 1, 2001, pp. 215-226.

پی نوشت ها :

1- Foreign Policy in the Information Age
2- Acceleration
3- Amplification
4- Volatility
5- Asymmetry
6- Interconnectivity
7- Decentralization
8- Disintermediation
9- Dislocation
10- Virtualness
11- Assimilationism
12- Ethnic Pluralism
13- Ethnic Conflict Theory
14- Gunner Myrdal
15- American Dilemma
16- Will Herberg
17- Milton Gordon
18- Nathan Glazer
19- Daniel Moynihan
20- New Ethnicity School
21- Social Evolutionism
22- Colonies
23- Albion's Seed: Four British Folkway in America
24- East Anglia
25- Puritan
26- Massachusetts
27- Midlands
28- Quaker
29- Delaware
30- Borderlands
31- Scotch - Irish
32- Backcountry
33- Colonial Times
34- The Declaration of Independence
35- The Constitution
36- Latinos

منبع: نشریه کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 53 و54.