نویسنده: اتحادیه جهانی علمای مسلمان
مترجم: محمد مقدس
مترجم: محمد مقدس
اسلام رسالتی جهانی است و از نظر آن، شرق و غرب تفاوتی ندارد و همچنان که در این آیه آمده است، هر دو بخشهایی از سرزمین گسترده خداوند هستند: «و لله المشرق و المغرب فأَینما تولُّو فثمَّ وجه الله...»(بقره/115)(و خاور و باختر از آن خداوند است؛ پس هر سو رو کنید، رو به خداوند است...) غربیها نیز بخشی از جهانیانی هستند که خداوند متعال پیامبر خود حضرت محمد(ص) را همچون رحمتی برای آنان فرستاد: «و ما أَرسلناک إِلاَّ رحمةً لِّلعالمین» (أنبیاء/107) (و تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستاده ایم.)
ولی متأسفانه بیشتر غربیها اسلام را نشناخته اند و تصوّری در اذهان خویش از آن آفریده اند که کمترین ربطی به اسلام ندارد.
آنها این تصور یا برداشت را از هنگام جنگهای صلیبی و از زمانی به ارث بردند که لشکریان آنان با یورشهای پیاپی از اروپا، کشورهای پاره پاره شده منطقه را در نوردیدند و ممالک و اماراتی در آنجا برپا کردند. آنها در ابتدا پیروز میدان بودند؛ ولی دیری نپایید که در نبردهای حطین، بیت المقدس و المنصورة شکست سختی را متحمل شدند و لویی نهم در خانه مشهور ابن لقمان [در المنصورة] به اسارت درآمد. این جنگها که پیامدهای روانی و ذهنی خود را داشت، در عین حال در پی اقتباس از تمدن شرق اسلامی، از عوامل رنسانس غرب به شمار می رود. ولی برخی خاورشناسان و روحانیون مسیحی، تصویر ناخوشایند و نفرت انگیزی از اسلام و مسلمانان به مردم عادی ارائه دادند که کمترین پیوندی با حقیقت اسلام و امت اسلامی نداشت. به هر حال، همین تصویر منفی در ذهنیت و روان غربیها جایگزین شد و از نسلی به نسل دیگر منتقل گردید.
از این رو برخی از غربیان وقتی از ادیان دیگری جز اسلام و مردم دیگری جز مسلمانان صحبت می کنند، باانصاف و منطق حرف می زنند؛ ولی زمانی که از اسلام و تمدن و امت آن سخن می گویند، موضع کاملاً متفاوت و جانبدارانه ای می گیرند. آنهایی که در پی انصاف هستند باید خود را از این عقده های موروث نجات بخشند و حق را بر تعصب و منطق را بر هوای نفس ترجیح دهند. این چیزی است که "گوستاو لوبون" و "مونتگمری وات" و دیگر نویسندگان و تاریخ نگاران غربی به آن اعتراف کرده اند.
نخست اینکه ما صاحب رسالتی جهانی هستیم؛ رسالتی که متعلق به همه مردم در سرتاسر گیتی است. درست است که کتاب اسلام [قرآن] به زبان عربی است و پیامبر اسلام عرب است و اسلام در شرق ظهور کرد، ولی هیچ کدام بدین معنا نیست که اسلام ویژه نژاد یا گروه خاصی است؛ اسلام برای همه زمینیان است. مسیحیت نیز در شرق ظهور کرد؛ ولی در سرتاسر گیتی گسترش یافت.
دوم اینکه اسباب نزدیکی و تفاهم ما بسیار زیاد است. خداوند متعال می گوید:«یا أَیُّها النَّاس إِنَّا خلقناکم مِّن ذکرٍ و أُنثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا...»(حجرات/13)(ای مردم! ما شمارا از مرد و زنی آفریدیم و آنگاه گروهها و قبیله های مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بازشناسید...) بنابراین بازشناسی یکدیگر ــ و نه دوری گزیدن از هم ــ وظیفه تمامی ملل جهان است. ما با آن ادیب اروپایی که می گوید:«شرق، شرق است و غرب، غرب و این دو هرگز به یکدیگر نمی رسند» هم عقیده نیستیم. به هم رسیدن آنها ممکن و حتی لازم است؛ مشروط بر اینکه عقل بر هوای نفسانی و منطق بر تعصب، چیره شود.
سوم اینکه جهان بویژه پس از انقلاب ارتباطات و الکترونیک، بسیار به هم نزدیک شده است؛ به طوری که یکی از نویسندگان می گوید: «جهان تبدیل به روستای بزرگ ما شده است.» و ما می گوییم:«جهان تبدیل به روستای کوچکی شده است. روستای بزرگ در گذشته چنان بود که مردم ساکن در شرق آن، پس از یک یا دو روز یا دست کم ساعتها پس از آنچه بر مردم غرب روستایشان می گذشت، با خبر می شدند؛ ولی امروزه جهانیان تنها پس از لحظاتی از آنچه در هر نقطه آن اتفاق می افتد، مطلع می گردند و گاه حتی حادثه را در زمان وقوع دنبال می کنند.»
همه این موارد، پیروان رسالتهای آسمانی و صاحبان تمدن را به گفت و گو و تفاهم با یکدیگر فرا می خواند. گفت و گو و تفاهم همواره بهتر از دشمنی و دوری و کین توزی است و ما مسلمانان ــ همچنان که پیش از این نیز یادآور شدیم ــ بنابر متون قرآنی خویش، موظف به گفت و گو با مخالفین خود بویژه با اهل کتاب به بهترین شیوه هستیم.
ــ کینه های قدیمی را به کناری نهد؛ ما نه بازماندگان دیروز، که فرزندان امروزیم.
ــ از آزمندیهای تازه و گرایش به تسلط بر کشورها و سرنوشت ما دست بردارد؛ زیرا دوران استعمار، دیری است که سپری شده است.
ــ نگاه جهانی و انسانی را مبنای کار قرار دهد و از نگاه برتری جویانه ای که رومیها داشتند و جز خود را "بربری" تلقی می کردند، دست شوید.
ــ بر ترس از ما فایق آید؛ بویژه که ما قرنهاست قربانیان ستمگریهای غرب هستیم.
ــ با تحمیل فلسفه خود بر ما به زور یا با شگردهای دیگر، سعی نکند در امور ما دخالت کند؛ زیرا ما در سرزمین خود آزادیم و زندگی خویش را طبق باورها و با اراده ملل خود، سامان می بخشیم.
برای غرب توجیهی وجود ندارد که ما را دشمن خود تلقی کند و پس از فروپاشی اتحاد شوروی، ملتهای خود را بر دشمنی با ما بسیج نماید و به دنبال از میان رفتن "خطر سرخ" و نزدیک شدن به "خطر زرد"، ما را "خطر سبز" بنامد.
اسلام تنها در برابر بی بند و باری و الحاد و علیه ستم و بردگی و در برخورد با رذایل اخلاقی و فساد، خطری واقعی است؛ ولی از اینها که بگذریم، رحمتی برای جهانیان است و مسلمانان خود منادیان نیکی و محبت و صلح برای جهانیان اند.
اگر در میان مسلمانان افراد یا گروههای اندکی یافت شدند که از خشونت در جای نامناسبی بهره می گیرند، آنها نماینده همه مسلمانان نیستند و تنها گروههای کوچکی هستند که رسانه های غربی به بزرگنمایی آنها پرداخته اند. غالب آنان را نیز ستمگریهای غرب و دشمنی های آن و واضع ضد مسلمانی و جانبداری همیشگی آن از اسراییلی که سرزمین آنان را غصب و ساکنانش را بی خانمان ساخته است، به این افراط گرایی سوق داده است؛ شدّت فشار همیشه به انفجار می انجامد. ما مسلمانان وقتی با کسانی روبه رو می شویم که با ما منصفانه رفتار می کنند و نگاهی خالی از تعصّب به ما دارند، از ته دل شاد می شویم و از آنان به نیکی یاد و به گرمی استقبال می کنیم و آغوش خود را به رویشان می گشاییم و قدمشان را روی چشم می گذاریم.
منبع: اتحادیه جهانی علمای مسلمان، منشور اتحادیه جهانی علمای مسلمان، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی- معاونت فرهنگی، اول، 1389، ه-ش.
ولی متأسفانه بیشتر غربیها اسلام را نشناخته اند و تصوّری در اذهان خویش از آن آفریده اند که کمترین ربطی به اسلام ندارد.
آنها این تصور یا برداشت را از هنگام جنگهای صلیبی و از زمانی به ارث بردند که لشکریان آنان با یورشهای پیاپی از اروپا، کشورهای پاره پاره شده منطقه را در نوردیدند و ممالک و اماراتی در آنجا برپا کردند. آنها در ابتدا پیروز میدان بودند؛ ولی دیری نپایید که در نبردهای حطین، بیت المقدس و المنصورة شکست سختی را متحمل شدند و لویی نهم در خانه مشهور ابن لقمان [در المنصورة] به اسارت درآمد. این جنگها که پیامدهای روانی و ذهنی خود را داشت، در عین حال در پی اقتباس از تمدن شرق اسلامی، از عوامل رنسانس غرب به شمار می رود. ولی برخی خاورشناسان و روحانیون مسیحی، تصویر ناخوشایند و نفرت انگیزی از اسلام و مسلمانان به مردم عادی ارائه دادند که کمترین پیوندی با حقیقت اسلام و امت اسلامی نداشت. به هر حال، همین تصویر منفی در ذهنیت و روان غربیها جایگزین شد و از نسلی به نسل دیگر منتقل گردید.
از این رو برخی از غربیان وقتی از ادیان دیگری جز اسلام و مردم دیگری جز مسلمانان صحبت می کنند، باانصاف و منطق حرف می زنند؛ ولی زمانی که از اسلام و تمدن و امت آن سخن می گویند، موضع کاملاً متفاوت و جانبدارانه ای می گیرند. آنهایی که در پی انصاف هستند باید خود را از این عقده های موروث نجات بخشند و حق را بر تعصب و منطق را بر هوای نفس ترجیح دهند. این چیزی است که "گوستاو لوبون" و "مونتگمری وات" و دیگر نویسندگان و تاریخ نگاران غربی به آن اعتراف کرده اند.
موضع ما در برابر غرب
ما مسلمانان به دنبال تعامل با غربیم و دین ما نیز به این کار تشویقمان می کند. ما نمی خواهیم در خود فرو رویم یا با دیگران از در دشمنی درآییم. آنچه ما را به چنین روابطی با غرب فرا می خواند موضوعات متعددی است:نخست اینکه ما صاحب رسالتی جهانی هستیم؛ رسالتی که متعلق به همه مردم در سرتاسر گیتی است. درست است که کتاب اسلام [قرآن] به زبان عربی است و پیامبر اسلام عرب است و اسلام در شرق ظهور کرد، ولی هیچ کدام بدین معنا نیست که اسلام ویژه نژاد یا گروه خاصی است؛ اسلام برای همه زمینیان است. مسیحیت نیز در شرق ظهور کرد؛ ولی در سرتاسر گیتی گسترش یافت.
دوم اینکه اسباب نزدیکی و تفاهم ما بسیار زیاد است. خداوند متعال می گوید:«یا أَیُّها النَّاس إِنَّا خلقناکم مِّن ذکرٍ و أُنثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا...»(حجرات/13)(ای مردم! ما شمارا از مرد و زنی آفریدیم و آنگاه گروهها و قبیله های مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بازشناسید...) بنابراین بازشناسی یکدیگر ــ و نه دوری گزیدن از هم ــ وظیفه تمامی ملل جهان است. ما با آن ادیب اروپایی که می گوید:«شرق، شرق است و غرب، غرب و این دو هرگز به یکدیگر نمی رسند» هم عقیده نیستیم. به هم رسیدن آنها ممکن و حتی لازم است؛ مشروط بر اینکه عقل بر هوای نفسانی و منطق بر تعصب، چیره شود.
سوم اینکه جهان بویژه پس از انقلاب ارتباطات و الکترونیک، بسیار به هم نزدیک شده است؛ به طوری که یکی از نویسندگان می گوید: «جهان تبدیل به روستای بزرگ ما شده است.» و ما می گوییم:«جهان تبدیل به روستای کوچکی شده است. روستای بزرگ در گذشته چنان بود که مردم ساکن در شرق آن، پس از یک یا دو روز یا دست کم ساعتها پس از آنچه بر مردم غرب روستایشان می گذشت، با خبر می شدند؛ ولی امروزه جهانیان تنها پس از لحظاتی از آنچه در هر نقطه آن اتفاق می افتد، مطلع می گردند و گاه حتی حادثه را در زمان وقوع دنبال می کنند.»
همه این موارد، پیروان رسالتهای آسمانی و صاحبان تمدن را به گفت و گو و تفاهم با یکدیگر فرا می خواند. گفت و گو و تفاهم همواره بهتر از دشمنی و دوری و کین توزی است و ما مسلمانان ــ همچنان که پیش از این نیز یادآور شدیم ــ بنابر متون قرآنی خویش، موظف به گفت و گو با مخالفین خود بویژه با اهل کتاب به بهترین شیوه هستیم.
از غرب چه می خواهیم؟
آنچه را که ما از غرب می خواهیم در این موارد خلاصه می شود:ــ کینه های قدیمی را به کناری نهد؛ ما نه بازماندگان دیروز، که فرزندان امروزیم.
ــ از آزمندیهای تازه و گرایش به تسلط بر کشورها و سرنوشت ما دست بردارد؛ زیرا دوران استعمار، دیری است که سپری شده است.
ــ نگاه جهانی و انسانی را مبنای کار قرار دهد و از نگاه برتری جویانه ای که رومیها داشتند و جز خود را "بربری" تلقی می کردند، دست شوید.
ــ بر ترس از ما فایق آید؛ بویژه که ما قرنهاست قربانیان ستمگریهای غرب هستیم.
ــ با تحمیل فلسفه خود بر ما به زور یا با شگردهای دیگر، سعی نکند در امور ما دخالت کند؛ زیرا ما در سرزمین خود آزادیم و زندگی خویش را طبق باورها و با اراده ملل خود، سامان می بخشیم.
برای غرب توجیهی وجود ندارد که ما را دشمن خود تلقی کند و پس از فروپاشی اتحاد شوروی، ملتهای خود را بر دشمنی با ما بسیج نماید و به دنبال از میان رفتن "خطر سرخ" و نزدیک شدن به "خطر زرد"، ما را "خطر سبز" بنامد.
اسلام تنها در برابر بی بند و باری و الحاد و علیه ستم و بردگی و در برخورد با رذایل اخلاقی و فساد، خطری واقعی است؛ ولی از اینها که بگذریم، رحمتی برای جهانیان است و مسلمانان خود منادیان نیکی و محبت و صلح برای جهانیان اند.
اگر در میان مسلمانان افراد یا گروههای اندکی یافت شدند که از خشونت در جای نامناسبی بهره می گیرند، آنها نماینده همه مسلمانان نیستند و تنها گروههای کوچکی هستند که رسانه های غربی به بزرگنمایی آنها پرداخته اند. غالب آنان را نیز ستمگریهای غرب و دشمنی های آن و واضع ضد مسلمانی و جانبداری همیشگی آن از اسراییلی که سرزمین آنان را غصب و ساکنانش را بی خانمان ساخته است، به این افراط گرایی سوق داده است؛ شدّت فشار همیشه به انفجار می انجامد. ما مسلمانان وقتی با کسانی روبه رو می شویم که با ما منصفانه رفتار می کنند و نگاهی خالی از تعصّب به ما دارند، از ته دل شاد می شویم و از آنان به نیکی یاد و به گرمی استقبال می کنیم و آغوش خود را به رویشان می گشاییم و قدمشان را روی چشم می گذاریم.
منبع: اتحادیه جهانی علمای مسلمان، منشور اتحادیه جهانی علمای مسلمان، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی- معاونت فرهنگی، اول، 1389، ه-ش.
