ترجمه: دانشجویان رشته فارسی دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا
بازنوشته و با مقدمه: هاشم رجب زاده
سخنی در آغاز
ای آمده از عالم روحانی تفت
حیران شده در پنج و چهار و شش و هفت
هیهات ندانی ز کجا آمده ای
افسوس ندانی به کجا خواهی رفت
خیام چنان در ششدر حیرت در راز و رمز چهار عنصر و پنج حس و شش جهت و هفت آسمان سرگردان است که آغاز و انجام حیات را درنیافتنی می داند؛ و اینک پژوهنده ای از سرزمین آفتاب می کوشد تا معمای نماد و نمای هشت گوشه را بگشاید.
عدد هشت در ژاپن معنایی رمزی و آئینی دارد. نیهون شوکی، تاریخنامه باستانی و افسانه آمیز ژاپن، در داستان آفرینش می گوید که ایزاناگی و ایزانامی از تبار خدایان آسمانی پس از دیداری به همدیگر دل باختند و از پیوندشان هشت جزیره اصلی ژاپن، یکی پس از دیگری، در وجود آمد و سرزمینی ساخت که« کشور بزرگ هشت جزیره خوانده شد. شهزاده ماگاری- نو- اوهینه در بیان دلدادگی خود به شاهدخت کاسوُگا، از «سرزمین هشت جزیره»، که همان ژاپن است، یاد می کند.«سرزمین هشت جزیره» در شعر ژاپن به جای نام این کشور زیاد آمده است.
در همان افسانه آفرینش در تاریخنامه باستانی ژاپن، چون ایزاناگی در پیِ همسر از دست رفته اش به ظلمات می رود تا او را به این جهان بازگرداند، خود را با هشت خدای رعد روبرو می بیند.
افسانه ای دیگر در نیهون شوکی می گوید که سوسانو وو- نو- میکوتو، از تبار خدایان، اژدهای هشت سر و هشت دُم را که تنش هشت کوه و هشت دره را می پوشاند، و هشت دختر یک زوج از خدایان زمین را سال به سال و یکی از پیِ دیگری دریده و در کام فرو برده( یادآور داستان ضحاک ماردوش) و اینک برای بردن دختر دیگر آمده بود، به تدبیری مدهوش ساخت و آنگاه او را با شمشیر از هم درید.
طالع بینی و آینده گویی، که ژاپنی ها هنوز کم و بیش به آن عقیده دارند و حضور فالگیرها شب هنگام سرِ کوی و گذرها نمودار آن است، بیشتر با طرح هشت خانه ای که از چین آمده است انجام می شود.
نزد مردم زیبایی دوست ژاپن تقریباً هر جای خوش منظری هشت نما یا دیدگاه دارد. معروفترین نمونه آن، هشت منظرِ دریاچه بیوا(«اؤمی هاکّی»)نزدیک کیوتو است که آن را چنین می شمارند: منظره ماه پاییز از ایشی یاما، منظره برف در شب از هیرایاما، منظره غروب در سِه تا، ناقوسِ شبانگاه در می ایدِرا، بازگشت قایق ها در کاراساکی، و سرانجام، چشم انداز مرغابیهای وحشی هنگام فرود آمدن در تاکاتا.
«هشت»(به ژاپنی «یاتسؤ»)در ادب قدیم ژاپن در بسیاری جاها به معنیِ اصلی آن، «بسیار»، آمده است. یاتاگاراسوُ، کلاغ چندپا، که در واقع فقط سه انگشت در هر چنگال دارد، از این نمونه است. کلمه ژاپنی یورودزو، به معنی بیشمار، نیز از همین ریشه است، و هشت در اینجا مانند هزار فارسی است. در نیهون شوکی در شرح رویداد روز بیست و هشتم ماه دوم سال بیستم پادشاهی ملکه سوُیکو از هشت خانواده اعیان سخن آمده، که به همان مفهوم هزار فامیل در فارسی است.
در سنت ایرانی و ادب پارسی نیز هشت، هرچند که به منزلت هفت نمی رسد، معنایی نمادین دارد: هشت گنج خسروپرویز، «هشت صفات» که صفات مردان خداست، و هشت باغ یا هشت جنّت یا هشت بهشت از این نمونه است. خاقانی می گوید:
ز نُه حواس برون شو به کوی هشت صفات
که هست حاصل این هشت، هشت باغِ بقا
نوشته پرنکته استاد ایموتو را دانشجویان سال دوم رشته فارسی به ژاپنی برگردانده اند. ممکن است که تلفظ شماری از نامهای بیگانه که نخست به ژاپنی و سپس به فارسی درآمده است، درست و دقیق نباشد. نوشته دانشجویان ژاپنی را ویراسته و بازنوشته و جای جای زیرنویس هایی به متن افزوده ام. نام این ایران دوستان جوان در زیر می آید تا در این دفتر به یادگار بماند. ماساکو آداچی، کِیکو فوُجی، کازوُکو فوُکوموتو، یاسوُئه ایباراگی، توشیمی ایتو، میسائو کامیکوُرا، تِتسوُیا کاموُرا، یومیکو کاشی هارا، هاتسوُیه کاتو، تویوکو موریتا، ساچیه موری یاما، میتسوُهیروسایتو، ساتوشی شیمویاما، هاروُکو تاکاناشی، آکیکو تاکه زاکی، مایومی اوئه هیرا،هیرومی یابوُشیتا، و یوشیاکی یاماموُرا.
هاشم رجب زاده- 1365خورشیدی، اوساکا
نماد و رمز هشت گوشه
این روزها معنایِ رمزیِ هشت گوشه توجه برانگیز شده، بویژه که گور امپراتور ژاپن باستان در آسوُکا( در نارا) بر پایه ای هشت بَر بنا شده است. سخن از این است که نمای هشت گوشه و پیدا آمدن آن در ژاپن نتیجه آمدنِ آیین بودا، یا بیشتر به تأثیر تمدّن چین بوده است. از آنجا که جز در چین و ژاپن، در باختر آسیا هم نمونه هایی از نمادِ«هشت» هست که معنایِ رمزی دارد، نخست به این نمونه ها می نگریم.در ایران باستان
در ایران، از روزگار باستان، هشت گوشه معنایی رمزی داشت. سِر پرسی سایکس Percy M.Sykes در کتابش« ده هزار میل در ایران» می نویسد که در میدان امیر چخماقِ یزد نمایی هشت گوشه از آجر به بلندی حدود سه متر استوار است. این نما را کلک می نامند، و آن ظرفی است ساخته از گِل که برای گذاشتنِ ذغال چوب به کار می رود. این آتشدان در چشم سایکس شگفت آمده، زیرا که چنین پایه و آتشدانی در هر نیایشگاه زرتشتی هست، و چنین می نماید که معماران اهل اسلام در یزد و کاشان این طرح را از نمادهای دین زرتشت گرفته اند. در ایام محرّم، بر این پایه چراغ می گذارند یا، هنگام نیاز، آتش روشن می کنند، و محوّطه را برای تعزیه داری شهادتِ امام حسین(ع) آماده می سازند.در آئین زرتشت ستونِ هشت بَر و سرای هشت گوش در بنای آنشکده به کار می رفت، و هشت را عددِ مبارکی می دانستند. آتشدان در سرایی هشت گوشه که از هشت ستون ساخته شده و هشت ورودی داشت و بی سقف بود، نهاده می شد.
در ایران باستان الهه آب با تاجی هشت بَر تصویر می شد. این الهه تاجی دایره مانند که با یکصد گوهر و نقش زرین به هشت بر تقسیم می شد، بر سر داشت(اوستا، یشتها، 5: 128). طرح این تاج را اوستا« چرخ مانند»نوشته است، پس چنین می نماید که تاج مانند باشد یا کلاهی هشت بر مانند آنکه « کانون»(3) بر سر دارد.
در آیینِ ایران باستان، هشت اسب سفید کالسکه ای را که اهورامزدا بر آن سوار بود می کشیدند. به نوشته هرودوت، در سفرِ خشایارشا به یونان هزار نگهبان شخصی پادشاه پیشاپیش می رفتند و در پی آنان ده اسب مرکوب فرشتگان، و به دنبال آنها کالسکه اهورامزدا که هشت اسب سفید آن را می کشیدند؛ و خشایارشا از پیِ این موکب آسمانی راه می پیمود(یشتها، 7: 40). در اینجا می توان دید که عد هشت با نگاره آیینی اهورامزدا پیوسته است.
میترائیسم که در رم برآمد قرینه آیینِ میترا در ایران باستان است. در این آیین نمادِ «هفت» و «هشت» نمود دارد. در نیایش میترایی درباره زندگی جاودان می گویند که هفت پله یا هفت عرش را بالا می روند، و در پایان، از دروازه هشتم می گذرند و به جاودانگی می رسند.
در بین النهرین الهه ای برای رفتن به عالم سرمدی از هفت دروازه گذشت. در اینجا دروازه هشتمی نیست.
نمونه ای دیگر بنای گنبد سلطانیه در حدود یکصد و سی کیلومتری غرب قزوین، مقبره هشت گوشه سلطان محمد خدابنده(اولجایتو)، از ایلخانان ایران است. اولجایتو که طرح این مقبره را ریخت، می خواست که بقایای تربت حضرت علی(ع) و امام حسین(ع) را از نجف و کربلا به اینجا بیاورد. اما نیّتش راست نیامد، و این بنا مدفن خود او شد. این مقبره ساختمانی هشت گوشه دارد، با گنبدی بر بالای آن و مناره ای در هر گوشه. ترکیب آن به تاج محل در هند شبیه است.
در دوره قاجار، در کنار قصر شاهی ساختمان هشت برِ شمس العماره ساخته شد، که گمان می رود که رمز و راز آن- هرچند که داستان گونه است-همان باشد که درباره بنای هشت گوشه در ژاپن می گویند. از این بنا در کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی... یاد شده است. بلندی این عمارت 30 متر است( و در تهران قدیم) از همه جا دیده می شد. شاه بیشتر وقت ها در این عمارت استراحت یا در بالای آن هواخوری می کرد. زنی را برای مجازات از بام این عمارت به زیر انداختند( بنگرید به همان کتاب). از آنجا که سیاست کردن نشانه حاکمیت است، مردم تهران همان ترسی را از تخت طاووس در دل داشتند که مردم روزگار عباسیان از بارگاه و تخت خلافت.
مقبره رضاشاه، بنیانگذار خاندان پهلوی، در شهر ری هم هشت گوشه ساخته شد؛ نمودار ادامه سنت مقبره خدابنده در سلطانیه.
در بین النهرین و دیگر جاها
هرودوت در وصف معبدِ بابِلی جُگرات نوشته که آن بنای هشت چینه ای است که بر بالای آن معبدی دیگر هست، و در این معبد تختی است برای غنودن رب النوعی و زنی که خدمتگار اوست. این داستان در مصر نیز هست. برج هشت گوشه نشانه ارتباط میان رب النوع و خدمتگار اوست. در خاور باستان، تصویر رب النوع با عدد هشت پیوستگی دارد.به گفته هرودوت، از دوازده خدایی که یکی از آنها هرکول Hercules مصر است هشت خدا پدید آمدند. تا دوره اماسیس Amasis(یا «اخمس»، از شاهان مصر باستان) هفده هزار سال گذشت. گمان می رود که این هشت خدا بر شرق و غرب و جنوب و شمال و چهار سوی میان اینها( شمال شرق، شمال غرب، جنوب شرق و جنوب غرب)متوکل بودند. چنین ترکیب و تصوری در آیین بودا هم هست. در عقاید بودایی از «هاپّوتِن» که خدایانِ هشت گوشه عالم اند، با افزودن خدایان نگاهبان آسمان و زمین، «جوُتِّن»(خدایان دهگانه) را ساختند. هشت خدایِ افسانه ای ژاپن، مانند تاکاموُ سوُبی- نو- کامی، کامی موُسوُبی- نو- کامی، تاماتسومه موسوبی-نو- کامی و ایکوموسوبی- نو- کامی خدایانِ حافظِ سرای امپراتورند...
خدایان هشتگانه در افسانه های ژاپن به هشت سوُ یا هشت گوشه عالم بستگی ندارند؛ اما آیینِ ویژه ای در نیایش سویِ خدایانِ خاندان امپراتور، هشت خدا(«شین شیکان»)را همچون خدایان بزرگ پرستش می کرد. نیز، هنگامی که کاگوُتسوُجی از ایزانامی- نو- میکوتو( نیای بزرگ افسانه ای خاندان امپراتوری ژاپن)زاده شد، بند بندش از هم گسست و از او خدای هشت ستون پدید آمد(4).
نزدِ سامیان
در سوُمر ستاره هشت پر نشانه خدا و آسمان است. این نشانه در بین النهرین فقط نمودار آسمان، شاه نارامسین، پسر برادرِ سارگون، است(بنگرید به کتاب« خاور باستان»، نوشته جک فینگان، ترجمه شاهزاده تاکاهیتو میکاسا، نشرِ ایوانامی،1983، فصل 24، ص 50). در کتاب« خاورمیانه قدیم بر پایه آثار نقاشی»(نشر دانشگاه پرینستون، چاپ دوم، 1969)بسیاری نمادهای هشت گوشه گوناگون بین النهرین را می توان دید. در این تصویرها، نمادِ هشت گلبرگ یا هشت چرخ هست. توجه برانگیز است که این نمادهای هشت بر اعتقادِ انسان به خدا را می نمایاند.یهودیان، و نیز مسیحیان و مسلمانان، جایی را در بیت المقدس که «قبه الصخره» نامیده می شود مقدس می دارند. یهودیان عقیده دارند که ابراهیم پسرش اسحاق (اسماعیل) را برای قربانی کردن اینجا آورد. عبدالملک خلیفه اموی در سال 691 میلادی گنبدی با شکوه بر پایه هشت گوشه ساخت. در چند متری این گنبد و در شمال غرب آن پایه هشت گوشه ای است که گویا پایگاه معراج حضرت محمد(ص) بوده است. از اینجا نمی توان گفت که نشانه هشت گوش را عقاید اسلامی به اینجا آورده، زیرا که این نما در یهود هم هست. نشانه دولت یهود ستاره ای است( شش پر) که بر سکویی هشت گوشه و دو مرتبه استوار است. این نشانه بر طاق نصرتِ یادگار پیروزی سربازان رومیِ امپراتور تیتوس نیز نقش شده است، و اکنون هم بر برج مقابل پارلمان دولت یهود جلوه دارد.
شایان توجه است که جز نشانه هشت، نمادِ هفت هم، با بودن شمعدان هفت شاخه، می توان دید. شاید که نشانه هشت گوشه در بنای پایه گنبد و سنگ، نمادی پیوسته با نژاد سامی است. می توان انگاشت که سکوی هشت گوش مکان قربانی کردن بود، و از این رو است که چنین نشانه ای اینجا نهاده اند. تخته تعمیدی هم که در تعمیدگاه کلیسای عیسوی است، هشت بر دارد. صُفّه تعمید هم می بایست، در اصل، قربانگاه بوده باشد. در این مکان یا در کنار آن، آب حیات بر می جوشید. گمان می رود که این چشمه آبِ زندگانی هم نمادی مانند صُفّه تعمید در این جایگاه بود. نیز می توان پنداشت که سنّت عیسوی تعمید دادنِ نوزاد جایگزین رسم کهنِ کنعانی عرضه داشتن فرزند برای قربانی شد.
در یونان
در شمال اکروپولیس در آتن، ویرانه های آگورا افتاده، بازمانده از دوره تسلط روم بر اینجا، و نزدیک دروازه برج اندرونیکوس که از سنگِ مرمر ساخته شده است. این برج هشت بَر دارد، و هر ضلع آن سمت دقیقِ شمال، جنوب، مشرق و مغرب و چهارسوی میان آنها را نشان می دهد. درونِ این برج، گاهنمایی آبی بود. ستونِ هشت بر، نمادی دیگر از سنگِ جهت نما است. این گاهنما و جهت نما در ژاپن، سنگ کوه هیپوری، در ناحیه توبا، مشهور است. در اینجا سنگ هشت گوش از دروازه اِدو( سده های هفده تا نوزده) در زندگی روزانه کاربرد داشت. ستونِ هشت بر و بنای هشت گوشه زرتشتی، که از آن یاد شد، نیز نخست قربانگاه بود و سپس به ستون و کاخ بدل شد. مقبره هشت گوشه هم شاید که در آغاز بنایی بود که در آن قربانی پیشکش(خدایان)می کردند، و با گذشت روزگار بَدَل به آرامگاه شد.در یونان هر هشت سال یکبار جشن عجیبی برگزار می شد، و در آن شاه به رعایای خود غله و حبوبات می داد؛ و آنگاه با پا به تندیس دختری که پایه تخت او را نگاهداشته بود می زد. سپس ریسمانی به گردن آن تندیس می بستند و در گودالی چالش می کردند (فریزر J.C.Fraser« افسونِ نفرین و سرنوشت پادشاه»، جلد1، 1911، ص 46). گمان می رود که این مراسم به دوره هشت ساله پادشاهی مربوط بود. در افسانه« مینوس شاه»، هر هشت سال یکبار هفت پسر و هفت دختر به قربانی و نیاز خدایان فرستاده می شوند...
در اسپارت، دوره فرمانروایی پادشاه هشت سال بود. دوره هشت ساله از اینجا پیدا شد که نود و شش ماهِ شمسی که هشت سال می شود با نود و نه ماه قمری برابر است. پایه و مایه این فکر این است که دوره پادشاهی و نیز نیروی فرمانروایی هر دو نو می شود. گویا در این میان شاهزادگان مدّعی تاج و تخت با پادشاه درافتادند و یکیشان پیروز شد و برنشست؛ اما شاه بزودی او را از میان برداشت و سریر و نیروی فرمانروایی را باز آورد. این هم هست که اگر هم شاه همه عمر بر تخت بماند، باز هر هشت سال یکبار پیوند زندگی را با بانوی خود تجدید و از این راه نیروی خود را احیا می کند. شاید که این تعبیر بتواند روشنگر جشن عجیب یاد شده باشد(بنگرید به نوشته فریزر«خدایی که می میرد»، 1912). به عقیده یونانیان باستان، هشت سال دوره کوتاهتری از تجدید عالم بود، و نیز هشت جهت همه سوی عالم را نشان می داد. نیز، هشت سالِ قمری با افزودن سه ماه به آن با هشت سال شمسی برابر می آمد.
در آئین بودا، و در هند
در نوشته های بودایی درباره شاکیامونی( بودا)، هشت جای مقدّس می یابیم:اول- باغ رونبینی که او در آنجا زاده شد.
دوم- پای درختی بودهی(بوده) که در آنجا« شاکا» یا معرفت را دریافت.
سوم- قصر وارناسی، که در آغاز در آنجا آموزش دید.
چهارم- بیشه گیدا، که در آنجا اهریمن و نیروی ایمان بودا پیکار کردند.
پنجم- قصر کانیاکوبجا، که از سی و سه مرتبه آسمان در آنجا فرود آمد.
ششم- قصر لوشا که در آنجا بودا انبوه مریدان را آموخت و به رستگاری رهنمون شد.
هفتم- قصر کوکَن که در آنجا در کار و زندگی اندیشه کرد، و
هشتم- پای یک جفت درختِ سالا، که شاکیومونی در آنجا از جهان درگذشت.
تعالیم آیین بودا هشتگانه است. آموزشهای اخلاقی پادشاه یونان و نیز امپراتور ژاپن هم هشت تا است. می گویند که شمارِ هشتاد و هشت مکان مقدّس شیکوکوُ(5) با عددِ هشت و راز و رمز و تقدّس آن بستگی دارد.
چون شاکیامونی درگذشت، خاکستر جسد او را نخست به هشت بخش و سپس به بخش های بیشتر تقسیم کردند و به جاهای بسیار به تبرک فرستادند.
در بین النهرین چرخی هشت پره بود، که همانند آن در هند، به نام هورین، یادآور و مظهر روح بود. جالب است که در نقش سنگ های بازمانده در بامیان، جایی که فرهنگ بودایی و تمدن هلنیستی Helenistic(6) درهم آمیختند، در طرح و نماها، پس از نقش دایره، هشت گوشه زیاد دیده می شود.
از آنجا که طرح و نمای هشت گوشه در سراسر جهان هلنیستی مقدّس شناخته می شد، نقش هشت گوشه ها در بیابان می بایست از سرزمین های باختر به آنجا آمده باشد. چون تصوّر می رود که معبدِ هوریوُجی در ژاپن هم در آغاز با طرح هشت گوشه پی افکنده شد، می توان گفت که طرح گور هشت گوشه امپراتور ژاپن در آسوُکا هم از هلنیسم اثر پذیرفته است.
در نماهای هشت گوشه در سنت معماری هند می توان انگاشت که این هم تأثیر هلنیسم در رسم و راه بودایی، و هم برآمده از سنّت و فرهنگ بومی هند بود. در هند بنا و برج هشت گوشه ساخته شده در عصر اسلامی هست. مقبره تاج محل در هند، که ادامه سنّت و الگوی مقبره خدابنده در سلطانیه ایران است، نمای هشت بَر دارد. تاج محل آرامگاه شاه جهان است که نیز پسرش او را در برج هشت گوشه قصر آگره باز داشته بود و او اینجا در انزوا می زیست( بنگرید به تألیف های تاکایاسوُ هیگوُچی؛ غارهای سنگیِ بامیان، نشرِ دوهؤشا، 1980؛ و نائومی تسوُنادا و کومی مای؛ سیاحتِ هند، نشرِ هوای کوُشا، 1980، ص 41-43).
بازداشتن ملکه در برج هشت گوش، جایگاه برگزاری آئین نیایش که مکانی پاک شناخته می شد، نشانه این بود که او را به عالم قدسی می فرستند. شوتوکو تایشی (نایب السلطنه و دولتمدار نامی ژاپن که از 572 تا 621م می زیست) به یومه دونو( بنایِ هشت گوشه) رفت تا خلوت گزیند. اما برج هشت گوشه برای گرفتاران همچون دوزخ بود، زیرا که از آن راهی به بیرون نداشتند.
در ژاپن برجی چهارمرتبه در نیایشگاه شینشو آنراکو( در ایالت ناگانو) بازمانده، و در کاتاکیباراهایجی در ناحیه نیشیکو در شهر کیوتو پایه برجی هشت بَر متعلق به دوره نارا (سالهای 710 تا 784 که نارا پایتخت بود) پیدا شده است. در سایدایجی هم آثار پایه هشت گوشه برجی را یافته اند. تالار هشت گوشه ای در معبدِ هِی زان هنوز برجاست. در معبد هوریوجی هم ستونِ میانی بنای برج مقدسی که پنج مرتبه دارد، هشت گوشه است. این ستون از دو تنه درخت ساخته شده و به بلندی حدود سی متر است. پایه زیرین آن چارگوش، اما ستون میانی هشت گوشه است. بدینسان در هر دورنمای این بنا رمز هشت گوشه در میان است.
در تایلند
ترکیب تخت و ترتیبِ تاجگذاری پادشاه تایلند نمونه دیگری است... توشی هاروُ یوشی کاوا در نوشته اش با عنوان«فضایِ مراسم تاجگذاری پادشاه تایلند»، آئین برنشستن رامای نهم پادشاه کنونی را چنین وصف کرده است: نخست شاه خود آب مقدس برمی گیرد، و سپس کاهن بزرگ و نماینده خاندان شاهی و نیز راهب بزرگ آئین بارامون آب به او عرضه می دادند. آنگاه شاه لباس پادشاهی می پوشد و بر تخت هشت گوش می نشیند. گرداگرد این تخت هشت میز هشت گوش نهاده شده و بالای تخت چتری هفت ترک افراشته است... دویست سال پیشتر، در آیین تاجگذاری «راما»ی اول بر میز هشت گوش چتر هفت ترک نصب شده بود...(ص 51 تا 61 آن کتاب).ترکیب تختِ پادشاه تایلند با مقبره خدابنده در سلطانیه یا بنای تاج محل در آگره هند پیوندی رمزی دارد. جدا ازینها، جایگاه بودا در معبدِ تودایجی( در نارا، ژاپن) نیز چنین است... نیز می توان انگاشت که رمز پایه تندیس بودا در نارا و تاج الهه آناهیتا نیز یکی است. در تخت و چتر آیین تاجگذاری پادشاه تایلند هم نشانی از پیوند رمزی عددهای هفت و هشت می بینیم.
در چین
در محوطه آرامگاه وسیعی که از دوره«این»(سالهای 1401 تا 1122 پیش از میلاد) در چین بازمانده، دو گونه مقبره یکی مربع و دیگری صلیب شکل، هست. در هر کدام اینها، حفره ای در میان دخمه جای نهادن جسد است. در گورِ شاهان هخامنشی در نقش رستم نیز چنین است. شکل صلیب هم با هشت گوشه مربوط است، و شاید که در قدیم هشت گوشه مقدس را با این طرح هم تصویر می کردند. به خاک سپردن جنازه در چنین جایی به معنی روانه ساختن مرده نزد خدا بود. گذشته از این، نمایِ صلیب نماد بدن انسان هم هست... مقبره صلیب شکل، نشانه همراه ساختن معبدی یا جنازه بود، زیرا که عقیده داشتند که روحی که از کالبد مرده جدا شده است در تنی دیگر زندگی را از سر می گیرد. سنّتی هم بود که بناهایی را، از خانه ای کوچک گرفته تا قصری بزرگ، به طرح تن انسان بسازند. نویسنده چینی کتاب« داستان پکن»، که کازویا ماتسوُموُرا آن را به ژاپنی برگردانده، از این رسم یاد کرده است. نمونه این بناها، قصرِ«ناتا» در پکن است که هشت بازو یا جناح دارد. در این قصر، دو دروازه در سوی جنوب حکم سر، و دو دروازه شمالی حُکم پا را دارد، و دروازه های شرقی و غربی به منزله دستها است. این قصر روزگاری مقرّ«میؤ دؤ» بود، که کارهای سیاسی فرزند آسمان( امپراتور چین) را تصدی می کرد. ساختمان صلیب مانند که هشت بَر دارد هم سرای پسر آسمان( با پنج تالار) و هم مقبره امپراتور بود...هشت بازو یا هشت جناح قصرِ پکن را «هشت راهِ دیوان» هم انگاشته اند. در جلد هفتم«سای یوُکی» می خوانیم که شینگون، سونگوکوُ( میمون جادو) را به چنگ آورد، و او را به ستونی بست؛ اما چون هیچ سلاح، از شمشیر و تیر و نیزه، بر او کارگر نشد، او را به کوره جادو افکند تا بسوزد. پس از چهل و نه روز که کوره را گشود، سونگوکوُ بیرون پرید و(با جثه بسیار کوچکش) در کف دستِ شینکون جست و خیز و آشوب کرد، تا که سرانجام او را در صندوقی سنگی در کوهِ کوگیؤ زندانی ساخت، و آنجا ماند تا که پس از پانصد سال سانزوهوشی او را بیرون آورد. درباره این داستان که در افسانه های بودایی آمده است می گویند که کوره جادو و دوره چهل و نه روزه ماندن در آن(هاکاکه رو، به معنیِ هشت بر) کنایه از برزخ میان مردن و باززاده شدن(در اندیشه تناسخ) است. سونگوکوُ پس از چهل و نه روز دوباره به این جهان آمد، اما برای پانصد سال دیگر زندانی شد. کوره هشت گوشه جادو به تعبیر بهتر همان برزخ سوزانِ دنیای پس از مرگ است، و هم جای باز زاده شدن به این دنیا.
پی نوشت ها :
1.از این مقاله، فقط ترجمه بخش نخست آن که با تمدن ایران زمین و پیرامون آن بستگی دارد، در اینجا می آید.
2. از : آینده، سال شانزدهم، ش 1-4( فروردین- تیر 1369)، ص 49-40(بخش1)، و ش5-8(مرداد- آبان 1369)، ص 26-415(بخش2).
3.Kwannon، در آئین بودا خدای رحمت است.
4.نیز در نیهون شوکی یا نیهونگی، تاریخ افسانه ای ژاپن از آغاز تا سال 697م آمده است که زوج خدایان به نامِ سوسانو او- نو- میکوتو و آماتِه راسوُ- نو- او میکامی از خرده های شمشیر سوسانو سه دختر و از رشته جواهر بهشتیِ آماته راسوُ پنج پسر در وجود آوردند که آنها را اکنون به نام هاچی ئو جی( هشت شاهزاده)نیایش می کنند. بنگرید به:
Nihongi,W.G.Aston(tr),Tuttle,Tokyo,1972,pp.35~36.
5. هشتاد و هشت معبد در شیکوکوُ، جزیره جنوبی از چهار جزیره اصلی ژاپن، که مؤمنان بودایی زیارت این مجموعه را موجب رستگاری می دانند.
6. عصر هلنیستی 323 تا 30 پیش از میلاد، دوران پس از مرگ اسکندر تا عروج امپراتوری روم. این دوره را عصر استیلای فرهنگ یونانی بر مدیترانه و باختر آسیا می شناسند.
