نویسنده: آیت الله محمد تقی مصباح یزدی
دفاع مقدس در برابر تهاجم فکری
چیزی که مطهری، سال هایی پر برکت از عمر با عزتش را برایش صرف کرد و جانش را نیز بر سر آن نهاد، مبارزه با انحرافات فکری بود، که امروزه نمونه هایی بسیار در جامعه ما دارد. بی شک اگر او اکنون زنده بود، اجازه نمی داد برخی از این کژروی های فکری مطرح شود، زیرا پیش از طرح شبهه، پاسخش را می نوشت؛ بحث می کرد و اصلاً زمینه طرح چنین شبهه هایی را از بین می برد. برای نمونه همین قرائت های جدید که با آن مبانی فکری اسلام، انقلاب و حتی سخنان امام خمینی رحمه الله و شهید مطهری رحمه الله را تحریف می کنند، چیزی جز نسبت دروغ نیست و اگر مطهری زنده بود، بی شک هیچ یک از اینها را نمی پذیرفت. (1)در روزگار مطهری، اگر شبهه ای مطرح می شد، این گونه نبود که در لابه لای کتاب های فلسفی وکلامی بگردند و پاسخش را بیابند، بلکه -به قول علامه طباطبایی رضی الله عنه - شبهه ها نقل قهوه خانه ها شده بود. تردیدهای گوناگونی که ازدر ودیوار می بارید، در باورها و انسجام مذهبی مردم گسل ها و گسست هایی به وجود می آورد. نشریات، جراید و رسانه ها به ویژه تئاتر و سینما نیز با دامن زدن به شبهات، به افزایش این امواج ویرانگر کمک می کردند.
برخی فکر می کردند با همان روش فقه و اصول که پیش از این در حوزه ها برای رفع نیازهای روزمره استفاده می شده، می توان شبهات را پاسخ داد؛ ولی طولی نکشید که روشن شد این طور نیست، بلکه اینها مقولاتی ویژه است و روشی ویژه می طلبد. می پرسند آیااصلاً خدایی وجود دارد؟اگر خدایی هست، آیا حق دارد به بنده اش تکلیف کند؟ اگر خدا به کسی چیزی الهام کند، آیا راست است؟این شبهات را امروز نیز در کتاب ها، نشریات و کلاس های دانشگاه مطرح می کنند. یادم هست در روزهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی، استادی که حتی مدعی از دفاع از اسلام بود، سر کلاس دانشکده الاهیات گفته بود هیچ دلیلی برای اثبات وجود خدا نداریم و همه دلیل هایی که پیش از این ارائه شده، مخدوش است.
آیا می توان در برخورد با چنین شبهه ای که اساس دین را مورد تردید قرار می دهد، از روایت و حدیث بهره برد؟البته شاید در برخی از فرمایش های ائمه علیهم السلام یک استدلال عقلی، کلامی یا برهانی باشد، که خوب است انسان آن را یاد بگیرد و برای طرف نقل کند. البته آن هم نه به منزله ی تعبد، بلکه در حکم درسی از مکتب امام، می تواند در مناظره با مخالفان و شبهه ها مفید باشد. خود ائمه علیهم السلام با دهریون (2) مبارزه می کردند. اما آیا می توانیم پاسخ هر شبهه ای را از میان متون دینی، یا با ابزاری که در فقه به وسیله قواعد اصول استدلال می شود بیابیم؟خیر؛ زیرا این کارمند نیازمند نوعی مطالعات، و روش ویژه ای در بحث است، که با شیوه های ما در علوم نقلی و به ویژه فقه و اصول تفاوت دارد. لازم بود با نگاهی نو و نگرشی جدید، با استناد به منابع اصیل مندرج در قرآن و حدیث این کار انجام شود. شهید مطهری پایه گذار چنین سبکی بود، تابتواند در برخورد با بحث ها و شبهات، هم از عقاید اسلامی دفاع کند و هم با اصول محکم عقلی و برهانی، به پرسش های تردید برانگیز پاسخ دهد. او با چنین روشی، راه ارزشمندی را پیش روی ما نهاد و ما باید آن را ادامه داده، در مسیر خود پیش رویم و این گونه آفت ها و علف های هرز را از میان برداریم. (3)
برخی می خواهند ایمان و پایبندی به ارزش ها را از مردم بگیرند و با گام نهادن در مسیر شیطان، همان کاری را بکنند که استادشان از روز اول سوگند خورد انجام می دهد.
قَالَ رَبِّ بِمَا اغوَیتَنِی لاُّزَیَنَنَّ لَهُم فِی الارضِ وَ لاُّ غوینَّهُم اجمَعینَ الاَّ عِبادَک مِنهُمُ المخلَصِین؛ (4) «[ شیطان] گفت: ای پروردگار من، چون مرا نومید کردی، در روی زمین بدی ها را در نظرشان بیارایم و همگان را گمراه کنم، مگر آنها که بندگان با اخلاص تو باشند».
اغوا کنندگان جنی و انسی هرگز تمام نمی شوند:
وَ کذَلَک جَعَلنا لکلِّ نِبِی عَدوًّا شَیاطینَ الانس ِوَ الجنِّ یوحی بَعضُهُم اِلَی بَعضٍ زُخرُفَ القَولِ غُرورُاً وَ لو َشَاء رَبُّک مَا فَعَلُوهُ فَذَرهُم وَ مَا یفتَرُونَ(5)؛ «و همچنین برای دشمنانی از شیاطین جن و انس قرار دادیم، برای فریب یکدیگر، سخنان آراسته القا می کنند. اگر پروردگارت می خواست، چنین نمی کرد؛ پس با افترایی که می زنند، رهایشان ساز».
همه ی شیطان ها جنی نیستند. انسان هایی شیطان صفت، با باطنی ابلیس گونه وجود دارند که در میان ما زندگی می کنند. نباید قیافه های حق به جانب، سخن های به ظاهر جذاب و نوشته های جالب آنان فریبمان دهد. باید در عمق افکار و زرفای اظهاراتشان اندیشید و از اهداف و انگیزه هایشان برای طرح چنین موضوعاتی آگاه شد. برخی افراد به نام تقویت اسلام و در قالب یک موضوع دقیق فلسفی، در جمع گروهی که با این مفاهیم و الفاظ حتی آشنایی مقدماتی ندارند، شبهه هایی را مطرح و بی هیچ پاسخی، جلسه را ترک می کنند.
گاهی انسان در یک محفل علمی، با متفکران همتای خود وارد بحث علمی شده، سؤالی می پرسد و پاسخش را نیز می خواهد. این اشکالی ندارد. ابن کمونه (6) از حکما بود. او شبهه ای را در توحید مطرح کرد که بسیاری ازحکیمان بزرگ نتوانستند پاسخش را بدهند؛ اما طرح این شبهه در یک جلسه فلسفی و در جمع خواص حکمت بود. اگرکسی انگیزه ی علمی دارد، باید پرسش خود را از حکیمان و اهل فن بپرسد، نه اینکه با طرح و نشر شبهات ذهن جوانان را آشفته سازد. کدام دشمن اسلام و انقلاب و با چه نیرویی می تواند این گونه با اعتقادات و مقدسات بجنگد و باورهای اصیل و پاک را ضعیف کند؟اینان از بعثی ها خطرناک ترند. بعثی هابه سرزمین ایران یورش آوردند؛ گروهی جوان جان بر کف در برابرشان به دفاع مقدس برخاستند و پس از رزمی بی امان و به خذلان افکندن دشمن به شهادت رسیدند. گرچه متجاوزان جان اینها را گرفتند، موفق نشدند ایمانشان را به سرقت برند. اما این مارهای خوش خط و خال در لابه لای قشرهای جامعه با ظاهری آراسته می خزند، تا نیش زهرآگین خود را در روح و ایمان جوانان فرو برند. ایشان به نام بحث های کلامی، اعتقادی و فلسفی می گویند چیزی را نمی توانیم اثبات کنیم و حکمت و کلام پایه ای ندارد. اگر به ایشان بگویی شما خود در آن کتابتان به این مسائل استناد کرده اید، پاسخ می دهند: آن کتاب را نه سال پیش نوشته ایم و دیگر از آن وضع بیرون آمده ایم؛ پوست انداخته ایم و آنها را باور نداریم. چاره این شبهه افکنی ها، مراجعه به اهل فن و تشکیل مناظره های تلویزیونی است. سال هاست پنبه این افکار شووینیستی (7) و این سفسطه ها (8) زده شده است. مطهری به دنبال این بود که اجازه ندهد چنین قارچ های سمی در جامعه برویند و تکثیر سرطانی بیابند. بی شک اگر مطهری در بین ما بود -گرچه اکنون روحش حضور دارد -می گفت من عمر و جانم را در این راه فدا کردم تا تحریفی به وجود نیاید و در عقاید مردم فسادی شکل نگیرد. او نسل جوان را از این تلاطم فکری و اعتقادی می رهانید و فریاد می زد اگر به راه من ایمان دارید، همان را طی کنید. البته باید از این خطرها استقبال کرد. (9)
بیان حقایق
باید میراث معنوی انبیا و اولیا را، نه تنها به مردم مسلمان و امت مؤمن، که به همه انسان ها برسانیم. هدایت مردم به گروهی خاص منحصر نمی شود، بلکه امانتی است در دست علما، که باید در حد توان و با رعایت شرایط به جوامع بشری برسانند. برخی از کسانی که خدمت وجود مقدس ولی عصر(ارواحنا له الفدا)رسیده اند، بااعتراض آن حضرت روبرو شده اند که چرا معارف ما را به همه مردم روی زمین نمی رسانید؛ چرا زبان اقوام را یاد نمی گیرید تا این علوم را به زبان هر ملت برایشان بیان کنید. صرف نظر از اینکه شاید نقل برای ما حجیت نداشته باشد، دلایل عقلی و نقلی فراوانی هست که علما نباید تنها به عمل کردن به دستورات الاهی و موازین قرآن و سنت اکتفا کنند، بلکه پس از بهره مندی از هدایت الاهی، موظف اند دیگران را راهنمایی کنند:وَ اذَ اخَذَ اللهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ اوتُوا الکَتابَ لَتَبینُنَّهُ لِلنَّاسِ وَ لاَ تَکتمُوُنَهُ فَنَبذُوهُ وَرَاء ظُهوُرِهِم وَاشتَرَوا بِهِ ثَمنَاً قَلیِلاً فَبئسَ مَا یشتَرُونَ؛ (10) «خدا از صاحبان کتاب پیمان گرفت که کتاب خدا را برای مردم آشکار سازند و پنهانش نکنند، ولی آنها پس پشتشان افکندند و در مقابل بهای اندکی گرفتند. چه بد معامله ای کردند».
خداوند تأکید می کند مبادا نکته ای پنهان بماند و مبادا اغراض، وسوسه ها و شبهه هایی مانع رساندن حقایق دین به مردم و کتمان این میثاق الاهی شود. البته با وجود پیمان محکمی که از علما گرفته شده تا حقایق را تبیین کنند، گاهی ایشان عمل نکرده اند. شاید یکی از دلیل های این مسئله تنبلی، سستی و کاهلی باشد، اما گاهی از این هم بدتر بوده است؛ یعنی برخی برای به دست آوردن یا از دست ندادن منافع مادی، تسهیلات و تکریم از سوی قدرت های حاکم، به جای اینکه امانت الاهی را به اهلش، که همه انسان ها هستند برسانند، در برابر بهره ای ناچیز از قدرت سکوت کرده اند. این پنهان سازی بسیار خسارت بار است و از نتایج مهم آن، این است که مردم گمراه می شوند. تعبیر قرآن برای چنین عالمانی بسیار کوبنده وسخت است:
اِنَّ الَّذینَ یکتُموُنَ مَا انزَلنَا مِنَ البَینَاتِ وَالهُدَی مِن بَعدِ مَا بَینَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الکَتابِ اُولَئکِ یلعَنُهُمُ اللهُ وَیلعَنُهُمُ اللاعِنُونَ؛ (11) «افرادی که دلایل روشن و هدایت کننده ما را پس ازآنکه در کتاب برای مردم بیانشان کردیم کتمان می کنند، هم خداوند لعنت می نماید و هم دیگر لعنت کنندگان».
علمای بنی اسرائیل برای به دست آوردن دل سلاطین، برخورداری از جاه و مقام و نیز دریافت ثروت، حقایق دین راکتمان می کردند. وقتی پذیرفتیم بالاترین نعمت برای انسان ها وحی الاهی است، پس بزرگترین گناهان نیز محروم کردن مردم از این معنویت است.
این همه روایاتی که درباره ی ارزش علم، تعلیم، علما و منزلت دانشمندان نزد خداوند بیان شده برای چیست؟برای اینکه آنان وسیله ای برای انتقال ارزشمندترین مواهب الاهی به مردم هستند. شهید مطهری در زمره ی عالمانی بود که در صف مقدم این میدان ایستاد؛ موازین دین را با ملاحتی ویژه و در حد درک همه ی قشرهای جامعه باز گفت؛ هنگامی که گروهی می خواستند در تبیین این مباحث ومعارف تحریفی انجام دهند، به افشاگری پرداخت؛ کلامشان را نقد کرد و اشتباهاتشان را یادآور شد. (12)
آن شهید از کج اندیشی هایی که برخی درباره ی ایدئولوژی اسلام روا می داشتند و می خواستند با سوء استفاده از جایگاه های سیاسی و مبارزاتی، چهره ی واقعی اسلام را دگرگون کرده، حقایق اسلامی را به ویژه برای نسل جوان وارونه جلوه دهند، سخت رنج می برد. از سویی مقابله با این منحرفان را، آن هم در شرایطی که همه ی قشرهای جامعه باید علیه استبداد و استکبار بسیج شوند، روا نمی دانست و ازسوی دیگر نمی توانست در برابر این انحرافات فکری سکوت کند. او خود می فرمود: بیم آن دارم مشمول این آیه ی شریفه واقع شوم که اگر سکوت کنید لعن الاهی را شامل حال خود کرده اید. بنابراین او بین این دو حالت قرار گرفت؛ پس می کوشید در سخنرانی ها و نوشته های گوناگون، لغزش گاه ها را روشن و مردم را متوجه برخی تحریفات کند، تا مبادا در آنها سقوط کنند. سرانجام مرحوم مطهری، قربانی همین هدف مقدس شد؛ یعنی بیان حقایق اسلام و مبارزه با انحرافات فکری و عقیدتی و بدعت هایی که در دین به وجود آورده بودند. رهبر عظیم الشأن انقلاب در سخنانی که به مناسبت شهادت ایشان بیان کردند، ایشان را اسلام شناس راستین معرفی و تأکید فرمودند همه ی مردم برای شناختن اسلام صحیح، از آثار شهید مطهری استفاده کنند. به برکت این فرمایش، کتاب های آن مرحوم مکرر چاپ شده، در دسترس همه ی قرار گرفت و جوانانی که جویای حق هستند از این نوشته های ارزشمند بهره می برند و اسلام واقعی را می شناسند. به این ترتیب گرایش های انحرافی هم تا حدی بسیار به انزوا کشیده شد. (13)
تفکیک حق از باطل
هر کس، هر ادعای باطلی داشته باشد، می تواند آن را با پیرایه هایی از حقیقت تدوین کند و این مسئله، دارای پیشینه ای بسیار است. از هزاران سال پیش، شیاطین این مسائل را القامی کردند؛ همان مطالبی راکه امیر مؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه فرموده اند.فَلَو انَّ الباطل خَلَصَ من مزاج الحقّ لَم یخف علی المرتادین و لَو انّ الحقَ خلص من لیس الباطل، انقطعت عنه السُنُ المعاندین و لکن یوخذ من هذا ضعف فَیمزجان فهنا لک یستولی الشّیطان علی اولیائه وینجو... (14) «پس اگر باطل با حق مخلوط نمی شد بر طالبان، حق پوشیده نمی ماند و اگر حق از باطل جدا و خالص می گشت، زبان دشمن قطع می گردید. اما قسمتی از حق و قسمتی از باطل را می گیرند و به هم می آمیزند. آنجاست که شیطان بر دوستان خود چیره می گردد. (و تنها آنان که مشمول لطف و رحمت پروردگارند، نجات می یابند).»
فطرت انسان در پی باطل نیست، بلکه حق را دوست دارد و انسان ها هنگامی که بفهمند چیزی حق نیست به دنبالش نمی روند. البته حق هیچ گاه با باطل کنار نمی آید، بلکه شیاطین مردم را فریب می دهند. آنان ظاهری از حقیقت می سازند، ولی محتوا و باطنش باطل است. اگر باطل و حق با هم ترکیب نمی شدند، دشمنان دستمایه ای برای مخالفت با حق نداشتند، پس با شرارت می کوشند دستاویزی بیابند، تا علیه مؤمنان و حق جویان سخن گویند. البته وقتی لغزش ها وجود داشته باشد، بهانه و دستاویز فراهم می شود. اگر می شد حق را به طور کامل از عناصر باطل تفکیک کرد، دیگر امکان مخالفت وجود نداشت. معاندان در صورتی می توانند با حق درگیر شوند که پیرایه هایی به آن بسته و خرافاتی به آن ضمیمه شود؛ آن گاه جرئت می یابند تبلیغات خود را آغاز و انتقاد یا زبان درازی کنند؛ زیرا شهامت مخالفت با خود حق را ندارند زیرا سرشت مردم ملکوتی و حق جوست.
اهل باطل حرکتی خلاف را در نظر می گیرند؛ پوششی از حق برایش فراهم می کنند و آنرا به صورتی زیبا جلوه می دهند و در واقع، یک ماده ی سمی، تلخ، مرارت آور و هلاک کننده را با لایه ای از شیرینی می آرایند و می گویند بفرمایید! وقتی مردم می چشند، می گویند خوشمزه است، اما نمی دانند وقتی مکیده شد، آن زهر کشنده، حیات انسانی را تهدید می کند. اهل باطل می گویند ما اصلاح طلب هستیم، ولی می خواهند آنچه را مصلحان انجام داده اند، ویران کنند؛ (15) ادعا دارند ما دموکرات هستیم، ولی مردم را عذاب می دهند و امنیت را از آنان می گیرند.
خوشبختانه بسیاری از علما و فضلا در این زمینه ها قلم زدند و کتاب هایی نوشتند. اهل فن بی کار نمی نشینند؛ احساس مسئولیت کرده، حقایق را روشن می سازند و کف های باطل را از این جویبار با صفا کنار می زنند. اما گروهی که فرصت این بررسی ها را ندارند و توانایی تحقیق را هم در خود نمی بینند، باید در سخنان دشمنان دقت کنند، زیرا حرف های آنها متناقض است و یک جور حرف نمی زنند. آنان نخست می گویند دین و اسلام را قبول داریم، سپس می گویند آخوندها بد فهمیده اند و آنچه ما درک کرده ایم درست است؛ پس از آن هم یکی دو اشتباه از کسی که معصوم و مصون از خطا نیست پیدا می کنند. برای نمونه درحاشیه ی کتاب اسفار که چندین جلد است حاج ملاهادی سبزواری عبارتی دارد. در میان این همه مطلب علمی و فلسفی می کاوند تا یک جمله از این حکیم بیابند و بگویند پس حرف آخوندها باطل است و ما درست می گوییم. می پرسیم: بسیار خوب، این مطلب شما مطابق با اسلام است. بنابراین آیا باید این گونه عمل کنیم؟می گویند: نه، ما سند نمی دهیم. می پرسیم: پس چه می فرمایید؟ پاسخ می دهند: فهم انسان متغیراست و هر روز امکان دارد مطلب جدیدی بیابد!
اگر از ایشان بپرسیم: آیا قرآن را اصلی ترین منبع شناخت اسلام است قبول دارید؟می گویند ما با قرآن مشکلی نداریم؛ اما وقتی بر اساس قرآن مطلبی را که انکار پذیر هم نیست با کمال وضوح اثبات می کنیم، چون با هوس های آنان سازگاری ندارد می گویند معلوم نیست این مطلب واقعاً گفته خداوند باشد! اول می گفتند میان همه ی منابع دینی، این کتاب شریف را قبول داریم؛ اما اکنون وقتی در قرآن نکته ای پیدا می شود که بر خلاف نظرشان است، در آن نیز تردید روا می دارند. آنان از اول نمی گویند کلام وحی درست نیست؛ بلکه درعصمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تشکیک، می کنند که احتمال دارد او در فهم و دریافت سخنان خدا دچار خطا شده است. آنچه به ما رسیده، فهم و تفسیر پیامبر از وحی است نه خود وحی! در پایان به اینجا می رسند که دلیلی بر وجود خدا نداریم!
هرگز روشن نیست اینان ازچه اسلامی دفاع می کنند و در پی احیای چه چیزی هستند. در اسلام اعتقاد به خدا و پیامبر از ضروریات دین است. آیا می توان دین دار بود و اصول مسلم آن را مورد انکار یا تردید قرار داد؟
چنین افرادی معتقدند احکام اسلام نیز هیچ ارتباطی با قوانین اجتماعی ندارند و دین یک رابطه شخصی با خداست. آنان فرقی بین دین داشتن و کفر قائل نمی شوند ولی تظاهر می کنند که اسلام را قبول دارند. اینها نمونه ای از آمیختن حق و باطل است.
ایشان چیزی را با صراحت انکار نمی کنند، اما به تدریج پیش می روند و می گویند خدا و پیامبر نقدپذیر هستند؛ احکام شرعی نیز مربوط به گذشته است و اسلام با اجتماع و سیاست کاری ندارد. از همین چند گونه سخن گفتن می توان فهمید اینان دروغگو، شیاد و منافق اند. این پراکنده گویی، زیر و رو کردن و انکار احکام، ضروریات و معارف اسلام که نامش را حمایت از اسلام نهاده اند، چه معنایی دارد؟
حرف هر کسی را نباید دربست پذیرفت. وقت کافی بگذارید؛ مسائل را بررسی کنید؛ به مطالعه بپردازید؛ هر چیزی را از اهلش بپرسید؛ کتاب های مدعی را بخوانید؛ خودتان در صدد تحقیق برآیید و حق را از باطل تفکیک کنید.
شهید آیت الله مطهری در صف مقدم کسانی بود که این تفکرهای انحرافی و مخرب را معرفی و نقد کرد و حقایق را روشن ساخت و با تأکید بر این مطلب که باطل وجودی تبعی، طفیلی و موقت دارد، یادآور شد آنچه استمرار دارد حق است. جامعه ای که به سوی این باطل ها می گراید محکوم به فناست. از حق بریدن یعنی فانی شدن: کل شیء هالک الاّ وجهه؛ (16) و یبقی وجه ربّک ذوالجلال و الاکرام. (17)
باطل اندیشانِ حق نما تظاهر به مذهب می کنند، در حالی که در باطن ضد مذهب اند. اینان می خواهند مؤمنان را فریب دهند. پس تلاش های فکری خود را درخدمت هوای نفس و شیطنت قرار می دهند. امکان دارد باطل به طور ظاهری و موقت پیروز شود، اما ناگهان حق از کمین گاه بیرون می آید و آن را نابود می کند.
شهید مطهری تأکید می کرد این نمودهای باطل و فراگیری ظلمت آن نباید شما را نا امید کند. البته باید به ایمان و تقوا مجهز، و مراقب باشید که اینها شما را فریب ندهند، زیرا باطل نیروی حق را به خدمت می گیرد و مانند انگلی که از خون بدن انسان تغذیه می کند، به سوء استفاده از نیروی حق می پردازد. نیروهای باطل از وجدان، شرف، اعتماد و اطمینانی که مردم به یکدیگر دارند سوء استفاده می کنند، زیرا این عوامل هستند که اساس جامعه را تشکیل می دهند. آنان می خواهند در پناه این الفاظ دروغین زندگی کنند. در پناه آزادی، آزادی را از بین می برند. اینها تأکیدهای شهید مطهری است. به تعبیر ایشان که البته از نهج البلاغه الهام گرفته است، برخی انسان ها تحت تأثیر هواهای نفسانی خود قرار می گیرند و به دنبال خواسته های خویش می روند. آنان برای اینکه دراین مسیر نادرست موفق شوند ازنیروی حق استفاده، وبدعتی را در لباس دین وارد می کنند، (18) زیرا می دانند اگر بگویند این را خود گفته ایم، کسی حرفشان را نمی پذیرد. بنابراین چیزی را به نام دین بیان وسپس افرادی را برای دفاع از همان بدعت با یکدیگر متحد و متفق می کنند. از آنجا که حق را با باطل می آمیزند، امر بر مردم مشتبه می شود. اما هنگامی که حق از پوشش باطل جدا و آزاد شد، زبان بد خواهان قطع می شود، زیرا خرابی ها و آثار بد از آن باطل است و حق محض، عوارض فاسد ندارد. (19)
شهید مطهری یادآور می شود اگر منحرفان، بدعت گذاران و مدعیان دروغین دین و مذهب در کارهای خود موفق شده اند. آنان مانند کفی که روی آب است بردوش حق سوار می شوند. البته باطل از دید سطحی و حسی و نه دید تحلیلی و تعقلی در حرکت و جولان است و غلبه ظاهری و گسترده ای مانند سیل دارد. مطهری با استناد به قرآن می گوید دیدتان را گسترده سازید و در شناخت افراد به ظاهر حکم نکنید؛ مراقب باشید؛ آگاهی های خود را افزایش دهید؛ کف ها را معیار قضاوت قرار ندهید و بدانید باطل می خواهد به نام حق و در سایه آن زندگی کنید. تنها بصیرتی ژرف می تواند این دو را از هم تمیز دهد. (20)
پی‌نوشت‌ها:
1. پاسخ به سؤالات در جمع دانشجویان دانشگاه تبریز، (1378/2/12).
2. دهری به کسی می گویند که قائل به دهر به معنای زمان بوده و حوادث را مستند به دهر می داند. به عبارت دیگر، کسی که به خدای مدبر جهان اعتقادی ندارد، دهری نامیده می شود: «اما الدهریه فالحس هو الذی اعتمدت علیه» (تهافت التهافت، ص141؛ الکشاف، ص 480).
3. سخنرانی در مدرسه مروی تهران، (1386/2/12).
4. حجر (15)، 39-40.
5. انعام، (6)، 112.
6. ابن کمونه، عز الدوله سعد بن منصور بن سعد بن حسن بن هبه الله بن کمونه فلسطینی بغدادی، دانشمند و فیلسوف اواخر قرن هفتم هجری صاحب تألیفاتی چون شرح تلویحات سهروردی، تنقیح الابحاث فی البحث عن الملل الثلاث، شرح اشارات ابن سینا و شرح الصائف سهروردی می باشد. وی صاحب شبهه مشهور در توحید است که ملا صدرا در شرح هدایه و لاهیجی در گوهر مراد آن را نقل و رد کرده اند. وفات وی به قولی در سال 683 هجری و به نقلی دیگر در سال 690 هجری اتفاق افتاده است (گلی زواره).
7. واژه شووینیسم (chauvinism) از نیکولا شون (Nicoloscha) سرباز فدایی ناپلئون بنا پارت گرفته شده است. علت این نام گذاری اطاعت بی چون و چرای شوون از ناپلئون بود. در زبان انگلیسی این لفظ کتابه ای برای هرگونه زیاده روی خودپرستانه به کار می رود.
8. سفسطه (Safsata) قیاسی است که از وهمیات مرکب باشد و برخی گفته اند در آن مشبهات نیز دیده می شود و غرض آن به غلط انداختن خصم و ساکت کردن اوست. به آن مغالطه هم می گویند و کسانی که سفسطه بازی می کردند به سوفسطایی معروف اند (گلی زواره).
9. سخنرانی در دانشگاه تهران، (1369/2/19).
10. آل عمران (3)، 187.
11. بقره (2)، 159.
12. سخنرانی در مسجد اعظم قم به مناسبت سالگرد شهادت استاد مطهری، (1379/2/11).
13. مصاحبه رادیویی به مناسبت سالگرد شهادت استاد مطهری.
14. نهج البلاغه، خطبه 50، فراز دوم.
15. و اذا قیل لهم تفسدوا فی الارض قالو انما نحن مصلحون؛ «چون به آنان گفته شود در زمین فساد مکنید، می گویند: ما مصلحانیم» (بقره، 11).
16. عنکبوت (29)، 88.
17. الرحمن (55)، 27.
18. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: انما بدءوقوع الفتن اهواء تتبع و احکام تبتدع، یخالف فیها کتاب الله و یتولی علیها رجال رجالا علی غیر دین الله؛ «همانا آغاز پدید آمدن فتنه ها هواپرستی و بدعت گذاری در احکام آسمانی است؛ نو آوری هایی که با قرآن مخالف است و گروهی (با دو انحراف یاد شده) بر گروه دیگر سلطه و ولایت یابند که بر خلاف دین خداست» (نهج البلاغه، خطبه 50).
19. کتاب حق و باطل شهید مطهری، مجموعه چند درس و سخنرانی است که ایشان در واپسین سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایراد، و سپس در این مجموعه مفصل مطرح کرده است.
20. سخنرانی در دانشگاه تهران، (1380/2/10)؛ و نیز اقتباس از برخی مصاحبه ها و نوشته های دیگر استاد مصباح.
/ج
