نویسنده: ورنر سومبارت
مترجم: رحیم قاسمیان
مترجم: رحیم قاسمیان
تحول تجارت اروپا که از زمان تغییر کانون فعالیت های اقتصادی به وقوع پیوسته، تا حدّ زیادی مدیون یهودیان است. اگر فقط و فقط به کمیت کالاهایی که توسط آنها دست به دست شد نگاه کنیم، خواهیم دید که آنها چه موقعیت یگانه ای در این تحول دارند. احتمال وجود آمار و ارقام دقیق، تقریباً منتفی است اما امکان دارد که پژوهش های ویژه به نتاجی منجر شوند که مفید باشند. در حال حاضر، تا آنجا که من می دانم، اطلاعات مختصری در این مورد در دست هست، اما نمی توان بیش از حد به ارزش آنها بها داد.
چنین به نظر می رسد که حتی پیش از پذیرش و ورود رسمی یهودیان به انگلیس، یعنی در نیمه ی سده ی هفدهم میلادی میزان تجارتی که در دست آنها بود، در مجموع حدود یک دوازدهم کلّ تجارت کشور پادشاهی انگلیس را تشکیل می داد. متأسفانه هیچ اطلاعی نداریم که این محاسبات بر چه اساسی انجام شده است، ولی اینکه نمی توانند آن قدرها هم دور از حقیقت باشند، در عریضه ای که بازرگانان لندن نوشته اند، واضح و آشکار است. مسأله این بود که آیا یهودیان هم باید تعرفه های موجود در صادرات کالا را که در مورد خارجیان اعمال می شد، بپردازند یا از پرداخت آن معاف باشند؟ عریضه نویسان به این نکته اشاره می کنند که اگر یهودیان مستثنا شوند، حکومت سالانه حدود ده هزار پوند از درآمد خود را از دست خواهد داد.
ما به خوبی از سهم تجارت یهودیان در بازارهای مکاره ی لایپزیگ در آلمان آگاه هستیم و از آنجا که این بازارها برای مدتی طولانی کانون تجارت آلمان بودند، لاجرم معیاری در دست داریم تا با آن توسعه ی داخلی و خارجی تجارت یهودیان را اندازه گیری و تعیین کنیم، اما کار ما الزاماً محدود به آلمان هم نخواهد بود. یکی دو منطقه ی هم سایه، به ویژه بوهمیا (1) و لهستان را هم می توان در این بررسی سهیم کرد. با انجام این بررسی ها پی می بریم که سهم یهودیان در این بازارها، از پایان سده ی هفدهم به این سو، رو به افزایش بوده است و تمامی محققان و کارشناسانی که در این آمار و ارقام جست و جو کرده اند، هم نظرند که بازارهای لایپزیگ اهمیت خاص و مهم خود را مدیون یهودیان بوده اند.
فقط از عید پاک سال 1756 به بعد است که می توانیم سهم تجارت یهودیان در بازار لایپزیگ را با مسیحی ها مقایسه کنیم، چون آرشیوهای موجود فقط تا آن تاریخ را به عقب می روند. بر اساس این آمار، تعداد میانگین یهودیان شرکت کننده در بازار لایپزیگ به شرح زیر بوده است:
بالاخص به رشد سریع تعداد یهودیان در اواخر سده های هفدهم و هیجدهم میلادی و هم چنین در آغاز سده ی نوزدهم، توجه کنید.
اگر فاصله ی سال های 1766 تا 1839 را مدّنظر قرار دهیم، خواهیم دید که در فاصله ی این سال ها، به طور متوسط 3185 بازرگان یهودی و 13005 بازرگان مسیحی در این بازار حضور داشتند، یا به عبارت دیگر، تعداد بازرگانان یهودی 24/49 درصد یا حدود یک چهارم کلّ تعداد بازرگانان مسیحی بوده است. در واقع، در برخی از این سال ها، مثلاً در فاصله ی سال های 1810 تا 1820 تعداد بازرگانان یهودی این بازار یک سوم تعداد مسیحیان بود، یعنی 4896 یهودی در برابر 14366 مسیحی. همین کافی است و تأکید این نکته نیز لزومی ندارد که به احتمال زیاد، اراقام ارائه شده در جدول فوق، کم تر از حدّ واقعی حضور یهودیان در این بازار است.
گاه می توان سهم یهودیان در حجم مبادلات بازرگانی کشورها را به شیوه های غیرمستقیم نیز محاسبه کرد. مثلاً می دانیم که در سده ی هفدهم میلادی تجارت هامبورگ با اسپانیا و پرتغال و هم چنین با هلند، کم و بیش به طور انحصاری در دست یهودیان بوده است. از سوی دیگر، می دانیم که حدود بیست درصد محموله های کشتی هایی که از بندر هامبورگ خارج می شدند، به سمت شبه جزایر ایبری (2) و حدود سی درصد هم به مقصد هلند حرکت می کردند.
مورد دیگری را در نظر می گیریم. در سده ی هیجدهم میلادی تجارت با کشورهای شرق دریای مدیترانه، مهم ترین بخش از تجارت فرانسه را تشکیل می داد. یکی از مقامات مطلع آن زمان، به اطلاع ما می رساند که این بخش از تجارت فرانسه به طور کامل در دست یهودیان بود و می نویسد «خریداران، فروشندگان، دلالان، معامله کنندگان اوراق مالی، بنگاه ها و نظایر آن، همگی یهودی بودند.»
در سده های شانزدهم و هفدهم و حتی تا اواخر سده ی هیجدهم میلادی مبادلات تجاری با شرق و هم چنین با اسپانیا و پرتغال و از طریق این دو کشور با کشورهای دیگر، پرتحرک ترین عرصه ی مبادلات در تجارت جهانی به حساب می آمد. همین جمع بندی کلی نشان می دهد که یهودیان در پیش برد توسعه ی مبادلات بازرگانی در سطح بین اللملی، حتی صرفاً از نظر حجم مبادلات، چه اهمیت ویژه ای داشتند. در اسپانیا یهودیان تواسنته بودند کنترل بخش عمده ای از مبادلات تجاری با شرق را در انحصار خود درآورند و در همه ی بنادر شرق دریای مدیترانه دفاتر بازرگانی و انبارهای کالاهای متعلق به یهودیان را می شد پیدا کرد. بسیاری از یهودیان اسپانیا بعد از اخراج از این کشور، در شرق سکنا گزیدند و گروهی نیز به سمت کشورهای شمالی رفتند. بنابراین، نتیجه این شد که رفته رفته تجارت با شرق به دست مردمان ساکن کشورهای شمالی افتاد. به ویژه، تأثیر آن را می شد در هلند شاهد بود که به یک کشور تجاری بانفوذ و قدرت جهانی بدل شد. در مجموع می توان ادعا کرد که هرچه یهودیان دفاتر تجاری خود را بیش تر تثبیت کردند و جا افتادند، مجموعه ی چتر تجاری آنها گسترده تر و قدرتمندتر شد و آنها از یک سو دامنه ی فعالیت های خود را گسترش دادند و از سوی دیگر، به هم نزدیک تر شدند و بیش تر معامله کردند. این امر، به ویژه هنگامی به بهترین نحو ممکن متجلی شد که نیم کره ی غربی - به طور عمده از طریق نفوذ یهودیان در آن - به زیر چتر تجارت بین المللی آمد. در بخش های بعد که در مورد نقش یهودیان در شالوده های استعماری کشورها سخن خواهیم گفت، به این جنبه از مسأله بیش تر خواهیم پرداخت.
یکی دیگر از راه هایی که به مدد آن می توان درک روشنی از نقش یهودیان در گسترش تجارت مدرن به دست آورد، این است که دریابیم آنها بیش تر چه کالاهایی را رد و بدل می کردند. می دانیم که کیفیت کالاهای مورد معامله بیش از کمیت آنها ارزش دارد. در واقع، یهودیان به مدد این ویژگی خاصّ تجاری خود بود که توانستند قالب های قدیمی را متحول کنند و تجارت جهان را به این صورت که هست، درآورند.
در این مورد هم با واقعیت تکان دهنده ای روبه رو می شویم. برای مدتی طولانی، انحصار کالاهای لوکس و تجملی کاملاً در دست یهودیان بود و جامعه ی اشراف سده های هفدهم و هیجدهم برای این بخش از تجارت، اهمیت ویژه ای قائل بودند، اما باید پرسید که یهودیان در تجارت چه نوع کالاهایی تخصص داشتند؟ جواهرات، سنگ های قیمتی، مروارید و ابریشم تخصص آنها بود. جواهرات ساخته شده از طلا و نقره، چون همواره در تجارت سنگ های قیمتی جایگاه ممتازی داشته اند. مروارید و سایر جواهرات، چون یهودیان از جمله ی اولین افرادی بودند که در نیم کره ی غربی و به ویژه برزیل، که معدن این گونه اقلام بود، سکونت گزیدند و ابریشم، به خاطر ارتباط های باستانی آن با مراکز تجاری شرق.
افزون بر آن، به طور کلی یهودیان در زمینه ی صادرات در مقیاس وسیع، نقش عمده ای داشتند. از سوی دیگر، به عقیده ی من، با اطمینان خاطر می توان گفت که یهودیان اولین کسانی بودند که اقلام اصلی و عمده ی تجارت مدرن را وارد بازارهای جهانی کردند. آنها در کنار محصولات کشاورزی نظیر گندم، پشم، پارچه و بعدها مشروبات تقطیری، در سراسر سده ی هیجدهم، بیش از همه در زمینه ی منسوجات که محصول یک صنعت سرمایه داری به سرعت رو به گسترش بود، فعالیت کردند و از سوی دیگر، در بازاریابی و فروش فرآورده های محصول استعمار، شامل شکر و تنباکو که برای اولین بار اقلام تجارت بین المللی می شدند، کوشش های گسترده ای را به انجام رساندند. من تقریباً اطمینان دارم که اگر زمانی تاریخ تجارت در عصر امروز به رشته ی تحریر درآید، نام تاجران یهودی در زمینه ی سرمایه گذاری های عمده، به دفعات مطرح خواهد شد. منابعی که به طور کاملاً تصادفی به دستم رسیده است، در اثبات صحت این ادعا کفایت می کند.
شاید پردامنه ترین تأثیر و نفوذ یهودیان در توسعه ی حیات اقتصادی، ناشی از جسارت آنها در تجارت کالاهای جدید باشد؛ کالاهایی که برای آماده سازی آنها روش های تازه ای جایگزین روش های قدیمی شد. برای مثال می توان به نخ و کالاهای تولید شده از نخ در کشورهای خارجی اشاره کرد. در آن ایام، تجارت این نوع کالاها به عنوان اقدامی مخرب تلقی می شد و حتی یک نویسنده ی آلمانی به کنایه چنین نوشت که یهودیان درگیر تجارتی غیر میهن دوستانه شده اند «تجارتی که آن را باید تجارت یهودی نام نهاد که برای کارگر آلمانی شغلی ایجاد نمی کند و درآمدی به ارمغان نمی آورد و در عین حال، بیش از همه به فروش داخلی تکیه دارد.»
یک ویژگی دیگر این تجارت یهودی که بعدها همه ی بازرگانان آن را الگوی خود قرار دادند، ویژگی چند بعدی بودن و تنوع داشتن بود. در سال 1740 که بازرگانان مونپلیه (3) از شدت رقابت بازرگانان یهودی لب به شکوه گشودند، حاکم شهر در جواب گفت که اگر بازرگانان مسیحی نیز چون یهودیان انواع اجناس متنوع را در انبارهای خود نگه داری می کردند و به تجارت خود تنوع می دادند، مشتریان با آسودگی خیال به سمت آنها نیز می آمدند. همین نکته را در مورد بازرگانان یهودی حاضر در بازارهای لایپزیگ هم می شنویم «بازرگانان یهودی در بازار لایپزیگ برتری محسوسی داشتند و این امر بیش از همه به خاطر تنوع اقلامی بود که خریداری می کردند. بنابراین، یهودیان بودند که سبب می شدند تجارت تنوع بگیرد و صاحبان صنایع، به ویژه صنایع داخلی، را وادار می کردند تا در تولید تنوع ایجاد کنند و از یک وجهی بودن بپرهیزند. در واقع در بسیاری از بازارها یهودیان عملاً و به خاطر خریدهای گسترده ای که انجام می دادند، نبض بازار را در دست داشتند.»
اما به عقیده ی من، برجسته ترین ویژگی تجارت یهودی در اوایل عصر سرمایه داری، آن تفوقی بود که بازرگانان یهود، چه به طور مستقیم و چه از طریق اسپانیا و پرتغال، در سرزمین هایی به دست آوردند که از آنها می شد پول آماده در مقیاس وسیع حاصل کرد. منظور من کشورهای تازه کشف شده و سرشار از طلا و نقره در آمریکای مرکزی و جنوبی است. بارها و بارها به اسنادی برمی خوریم که در آنها نوشته شده که یهودیان ثروت آماده ای را به داخل کشور آوردند. محققان مباحث نظری و سیاست مداران دست اندرکار، به خوبی واقفند که این منابع مالی، سرچشمه ی تمام گسترش های سرمایه داری بود. خود ما هم حالا که گرد و غبار نظرات آدام اسمیت (4) فرو نشسته است، به همین نتیجه رسیده ایم. حیات اقتصادی جدید تا حدّ زیادی، و الزاماً، به کسب فلزات قیمتی بستگی داشت و در این عرصه هیچ کس به اندازه ی بازرگانان یهودی به نحو موفقی درگیر نبود. این امر ما را به موضوع فصل بعد می کشاند که با سهم یهودیان در گسترش استعمار سروکار دارد.
چنین به نظر می رسد که حتی پیش از پذیرش و ورود رسمی یهودیان به انگلیس، یعنی در نیمه ی سده ی هفدهم میلادی میزان تجارتی که در دست آنها بود، در مجموع حدود یک دوازدهم کلّ تجارت کشور پادشاهی انگلیس را تشکیل می داد. متأسفانه هیچ اطلاعی نداریم که این محاسبات بر چه اساسی انجام شده است، ولی اینکه نمی توانند آن قدرها هم دور از حقیقت باشند، در عریضه ای که بازرگانان لندن نوشته اند، واضح و آشکار است. مسأله این بود که آیا یهودیان هم باید تعرفه های موجود در صادرات کالا را که در مورد خارجیان اعمال می شد، بپردازند یا از پرداخت آن معاف باشند؟ عریضه نویسان به این نکته اشاره می کنند که اگر یهودیان مستثنا شوند، حکومت سالانه حدود ده هزار پوند از درآمد خود را از دست خواهد داد.
ما به خوبی از سهم تجارت یهودیان در بازارهای مکاره ی لایپزیگ در آلمان آگاه هستیم و از آنجا که این بازارها برای مدتی طولانی کانون تجارت آلمان بودند، لاجرم معیاری در دست داریم تا با آن توسعه ی داخلی و خارجی تجارت یهودیان را اندازه گیری و تعیین کنیم، اما کار ما الزاماً محدود به آلمان هم نخواهد بود. یکی دو منطقه ی هم سایه، به ویژه بوهمیا (1) و لهستان را هم می توان در این بررسی سهیم کرد. با انجام این بررسی ها پی می بریم که سهم یهودیان در این بازارها، از پایان سده ی هفدهم به این سو، رو به افزایش بوده است و تمامی محققان و کارشناسانی که در این آمار و ارقام جست و جو کرده اند، هم نظرند که بازارهای لایپزیگ اهمیت خاص و مهم خود را مدیون یهودیان بوده اند.
فقط از عید پاک سال 1756 به بعد است که می توانیم سهم تجارت یهودیان در بازار لایپزیگ را با مسیحی ها مقایسه کنیم، چون آرشیوهای موجود فقط تا آن تاریخ را به عقب می روند. بر اساس این آمار، تعداد میانگین یهودیان شرکت کننده در بازار لایپزیگ به شرح زیر بوده است:
|
تعداد (نفر) |
سال |
تعداد (نفر) |
سال |
|
416 |
1680-1675 |
99 |
1769-1767 |
|
489 |
1690-1681 |
165 |
1779-1770 |
|
834 |
1700-1691 |
1073 |
1789-1780 |
|
854 |
1710-1701 |
1473 |
1799-1790 |
|
769 |
1720-1711 |
337 |
1809-1800 |
|
899 |
1730-1721 |
4896 |
1819-1810 |
|
874 |
1740-1731 |
3747 |
1829-1820 |
|
708 |
1748-1741 |
6444 |
1839-1830 |
بالاخص به رشد سریع تعداد یهودیان در اواخر سده های هفدهم و هیجدهم میلادی و هم چنین در آغاز سده ی نوزدهم، توجه کنید.
اگر فاصله ی سال های 1766 تا 1839 را مدّنظر قرار دهیم، خواهیم دید که در فاصله ی این سال ها، به طور متوسط 3185 بازرگان یهودی و 13005 بازرگان مسیحی در این بازار حضور داشتند، یا به عبارت دیگر، تعداد بازرگانان یهودی 24/49 درصد یا حدود یک چهارم کلّ تعداد بازرگانان مسیحی بوده است. در واقع، در برخی از این سال ها، مثلاً در فاصله ی سال های 1810 تا 1820 تعداد بازرگانان یهودی این بازار یک سوم تعداد مسیحیان بود، یعنی 4896 یهودی در برابر 14366 مسیحی. همین کافی است و تأکید این نکته نیز لزومی ندارد که به احتمال زیاد، اراقام ارائه شده در جدول فوق، کم تر از حدّ واقعی حضور یهودیان در این بازار است.
گاه می توان سهم یهودیان در حجم مبادلات بازرگانی کشورها را به شیوه های غیرمستقیم نیز محاسبه کرد. مثلاً می دانیم که در سده ی هفدهم میلادی تجارت هامبورگ با اسپانیا و پرتغال و هم چنین با هلند، کم و بیش به طور انحصاری در دست یهودیان بوده است. از سوی دیگر، می دانیم که حدود بیست درصد محموله های کشتی هایی که از بندر هامبورگ خارج می شدند، به سمت شبه جزایر ایبری (2) و حدود سی درصد هم به مقصد هلند حرکت می کردند.
مورد دیگری را در نظر می گیریم. در سده ی هیجدهم میلادی تجارت با کشورهای شرق دریای مدیترانه، مهم ترین بخش از تجارت فرانسه را تشکیل می داد. یکی از مقامات مطلع آن زمان، به اطلاع ما می رساند که این بخش از تجارت فرانسه به طور کامل در دست یهودیان بود و می نویسد «خریداران، فروشندگان، دلالان، معامله کنندگان اوراق مالی، بنگاه ها و نظایر آن، همگی یهودی بودند.»
در سده های شانزدهم و هفدهم و حتی تا اواخر سده ی هیجدهم میلادی مبادلات تجاری با شرق و هم چنین با اسپانیا و پرتغال و از طریق این دو کشور با کشورهای دیگر، پرتحرک ترین عرصه ی مبادلات در تجارت جهانی به حساب می آمد. همین جمع بندی کلی نشان می دهد که یهودیان در پیش برد توسعه ی مبادلات بازرگانی در سطح بین اللملی، حتی صرفاً از نظر حجم مبادلات، چه اهمیت ویژه ای داشتند. در اسپانیا یهودیان تواسنته بودند کنترل بخش عمده ای از مبادلات تجاری با شرق را در انحصار خود درآورند و در همه ی بنادر شرق دریای مدیترانه دفاتر بازرگانی و انبارهای کالاهای متعلق به یهودیان را می شد پیدا کرد. بسیاری از یهودیان اسپانیا بعد از اخراج از این کشور، در شرق سکنا گزیدند و گروهی نیز به سمت کشورهای شمالی رفتند. بنابراین، نتیجه این شد که رفته رفته تجارت با شرق به دست مردمان ساکن کشورهای شمالی افتاد. به ویژه، تأثیر آن را می شد در هلند شاهد بود که به یک کشور تجاری بانفوذ و قدرت جهانی بدل شد. در مجموع می توان ادعا کرد که هرچه یهودیان دفاتر تجاری خود را بیش تر تثبیت کردند و جا افتادند، مجموعه ی چتر تجاری آنها گسترده تر و قدرتمندتر شد و آنها از یک سو دامنه ی فعالیت های خود را گسترش دادند و از سوی دیگر، به هم نزدیک تر شدند و بیش تر معامله کردند. این امر، به ویژه هنگامی به بهترین نحو ممکن متجلی شد که نیم کره ی غربی - به طور عمده از طریق نفوذ یهودیان در آن - به زیر چتر تجارت بین المللی آمد. در بخش های بعد که در مورد نقش یهودیان در شالوده های استعماری کشورها سخن خواهیم گفت، به این جنبه از مسأله بیش تر خواهیم پرداخت.
یکی دیگر از راه هایی که به مدد آن می توان درک روشنی از نقش یهودیان در گسترش تجارت مدرن به دست آورد، این است که دریابیم آنها بیش تر چه کالاهایی را رد و بدل می کردند. می دانیم که کیفیت کالاهای مورد معامله بیش از کمیت آنها ارزش دارد. در واقع، یهودیان به مدد این ویژگی خاصّ تجاری خود بود که توانستند قالب های قدیمی را متحول کنند و تجارت جهان را به این صورت که هست، درآورند.
در این مورد هم با واقعیت تکان دهنده ای روبه رو می شویم. برای مدتی طولانی، انحصار کالاهای لوکس و تجملی کاملاً در دست یهودیان بود و جامعه ی اشراف سده های هفدهم و هیجدهم برای این بخش از تجارت، اهمیت ویژه ای قائل بودند، اما باید پرسید که یهودیان در تجارت چه نوع کالاهایی تخصص داشتند؟ جواهرات، سنگ های قیمتی، مروارید و ابریشم تخصص آنها بود. جواهرات ساخته شده از طلا و نقره، چون همواره در تجارت سنگ های قیمتی جایگاه ممتازی داشته اند. مروارید و سایر جواهرات، چون یهودیان از جمله ی اولین افرادی بودند که در نیم کره ی غربی و به ویژه برزیل، که معدن این گونه اقلام بود، سکونت گزیدند و ابریشم، به خاطر ارتباط های باستانی آن با مراکز تجاری شرق.
افزون بر آن، به طور کلی یهودیان در زمینه ی صادرات در مقیاس وسیع، نقش عمده ای داشتند. از سوی دیگر، به عقیده ی من، با اطمینان خاطر می توان گفت که یهودیان اولین کسانی بودند که اقلام اصلی و عمده ی تجارت مدرن را وارد بازارهای جهانی کردند. آنها در کنار محصولات کشاورزی نظیر گندم، پشم، پارچه و بعدها مشروبات تقطیری، در سراسر سده ی هیجدهم، بیش از همه در زمینه ی منسوجات که محصول یک صنعت سرمایه داری به سرعت رو به گسترش بود، فعالیت کردند و از سوی دیگر، در بازاریابی و فروش فرآورده های محصول استعمار، شامل شکر و تنباکو که برای اولین بار اقلام تجارت بین المللی می شدند، کوشش های گسترده ای را به انجام رساندند. من تقریباً اطمینان دارم که اگر زمانی تاریخ تجارت در عصر امروز به رشته ی تحریر درآید، نام تاجران یهودی در زمینه ی سرمایه گذاری های عمده، به دفعات مطرح خواهد شد. منابعی که به طور کاملاً تصادفی به دستم رسیده است، در اثبات صحت این ادعا کفایت می کند.
شاید پردامنه ترین تأثیر و نفوذ یهودیان در توسعه ی حیات اقتصادی، ناشی از جسارت آنها در تجارت کالاهای جدید باشد؛ کالاهایی که برای آماده سازی آنها روش های تازه ای جایگزین روش های قدیمی شد. برای مثال می توان به نخ و کالاهای تولید شده از نخ در کشورهای خارجی اشاره کرد. در آن ایام، تجارت این نوع کالاها به عنوان اقدامی مخرب تلقی می شد و حتی یک نویسنده ی آلمانی به کنایه چنین نوشت که یهودیان درگیر تجارتی غیر میهن دوستانه شده اند «تجارتی که آن را باید تجارت یهودی نام نهاد که برای کارگر آلمانی شغلی ایجاد نمی کند و درآمدی به ارمغان نمی آورد و در عین حال، بیش از همه به فروش داخلی تکیه دارد.»
یک ویژگی دیگر این تجارت یهودی که بعدها همه ی بازرگانان آن را الگوی خود قرار دادند، ویژگی چند بعدی بودن و تنوع داشتن بود. در سال 1740 که بازرگانان مونپلیه (3) از شدت رقابت بازرگانان یهودی لب به شکوه گشودند، حاکم شهر در جواب گفت که اگر بازرگانان مسیحی نیز چون یهودیان انواع اجناس متنوع را در انبارهای خود نگه داری می کردند و به تجارت خود تنوع می دادند، مشتریان با آسودگی خیال به سمت آنها نیز می آمدند. همین نکته را در مورد بازرگانان یهودی حاضر در بازارهای لایپزیگ هم می شنویم «بازرگانان یهودی در بازار لایپزیگ برتری محسوسی داشتند و این امر بیش از همه به خاطر تنوع اقلامی بود که خریداری می کردند. بنابراین، یهودیان بودند که سبب می شدند تجارت تنوع بگیرد و صاحبان صنایع، به ویژه صنایع داخلی، را وادار می کردند تا در تولید تنوع ایجاد کنند و از یک وجهی بودن بپرهیزند. در واقع در بسیاری از بازارها یهودیان عملاً و به خاطر خریدهای گسترده ای که انجام می دادند، نبض بازار را در دست داشتند.»
اما به عقیده ی من، برجسته ترین ویژگی تجارت یهودی در اوایل عصر سرمایه داری، آن تفوقی بود که بازرگانان یهود، چه به طور مستقیم و چه از طریق اسپانیا و پرتغال، در سرزمین هایی به دست آوردند که از آنها می شد پول آماده در مقیاس وسیع حاصل کرد. منظور من کشورهای تازه کشف شده و سرشار از طلا و نقره در آمریکای مرکزی و جنوبی است. بارها و بارها به اسنادی برمی خوریم که در آنها نوشته شده که یهودیان ثروت آماده ای را به داخل کشور آوردند. محققان مباحث نظری و سیاست مداران دست اندرکار، به خوبی واقفند که این منابع مالی، سرچشمه ی تمام گسترش های سرمایه داری بود. خود ما هم حالا که گرد و غبار نظرات آدام اسمیت (4) فرو نشسته است، به همین نتیجه رسیده ایم. حیات اقتصادی جدید تا حدّ زیادی، و الزاماً، به کسب فلزات قیمتی بستگی داشت و در این عرصه هیچ کس به اندازه ی بازرگانان یهودی به نحو موفقی درگیر نبود. این امر ما را به موضوع فصل بعد می کشاند که با سهم یهودیان در گسترش استعمار سروکار دارد.
پی نوشت ها :
1. Bohemia
2. Iberian
3. Montpelier
4. Adam Smith
