پژوهشگر: کیوان آرام
هاشم رجب زاده مورخ و تاریخدان ایرانی،اکنون بیش از ۳ دهه است که مطالعات تاریخی و فرهنگی اش را معطوف ژاپن کرده و گرچه در آن کشور نیز ساکن شد،امامراودات فرهنگی و نقش واسطه گرانه اش را در آشنایی ایرانیان با تاریخ و تمدن ژاپن همچنان حفظ کرده است....
پایان تحصیلات متوسطه در تهران
تحصیلات عالیه در رشته تاریخ
دریافت دکترای تاریخ باگرایش تاریخ ایلخانان و تاریخ ایران
پایان نامه دکترا درباره سیاست و کشورداری رشیدالدین فضل الله
وابسته فرهنگی ایران در ژاپن و استرالیا
تدریس در دانشگاه ژاپن از اوایل دهه ۶۰
استاد ایران شناسی ادبیات فارسی دردانشگاه اوساکای ژاپن
قصه های ژاپنی ۱۳۶۳
گل صدبرگ (گزینه ای از اشعار کهن ژاپنی)
چنین گفت بودا
آیین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدین فضل الله همدانی ۱۳۵۲
ترجمه سفرنامه های ژاپنی بوتجان، یوشیدا، سفرنامه و خاطرات آشی کاگا، سفرنامه فوروکاوا
قصه های ژاپنی
نگاهی به تاریخ اسلام در ژاپن
و...
حوزه های تمدنی مشرق زمین ،با همه پیوستگی ها و اشتراکاتی که دارند، به سبب پهنه گسترده و تنوع پراکنده،برای یکدیگر نیز ناشناخته اند.هندوستان را به یاد بیاورید با بی کرانگی فرهنگی اش،چین را به یاد بیاورید با هزارتوهای تاریخ و حکمت و اندیشه اش وژاپن را با پیشینه تاریخی و جهش های اجتماعی و فرهنگی دوران های مختلف اش....شناخت فرهنگ های پیرامونی ما از ضروریات فهم موقعیت امروز مشرق زمین و ردیابی مسیر پیشروی تمدن های کهن این سوی عالم خاکی است.در این میان گرچه سهم مستشرقان اروپایی و آمریکایی را در بازشناسی شرق نمی توان نادیده انگاشت،اما روایت مستشرقین شرقی به مراتب با توجه به فهم عمیق تر از فرهنگ و اجتماع،روایتی دقیق تر و نزدیک تر به واقعیت بوده است.
در میان ایرانیانی که در فرهنگ های ملل مشرق زمین،تعمق و تحقیق می کنند ،نام هاشم رجب زاده سال هاست که با فرهنگ و تاریخ و تمدن سرزمین ژاپن گره خورده است.
هاشم رجب زاده مورخ و تاریخدان ایرانی،اکنون بیش از ۳ دهه است که مطالعات تاریخی و فرهنگی اش را معطوف ژاپن کرده و گرچه در آن کشور نیز ساکن شد،امامراودات فرهنگی و نقش واسطه گرانه اش را در آشنایی ایرانیان با تاریخ و تمدن ژاپن همچنان حفظ کرده است....
رجب زاده بعد از طی مدارج رسمی تحصیلی در دوره متوسطه،با گرایش تاریخ به دانشگاه می رود و تحصیلات دانشگاهی اش را تا دریافت درجه دکترا با گرایش تاریخ ایلخانان و تاریخ ایران ادامه می دهد. پایان نامه دکترای او درباره سیاست و کشورداری رشیدالدین فضل الله بوده است. رجب زاده بعد از تحصیلات دانشگاهی به عنوان وابسته فرهنگی ایران به ژاپن سفر می کند.این آغاز یک ارتباط پیوسته با تاریخ وفرهنگ ژاپن می شود: « بار اول در سال ۱۳۵۲ بود که به ژاپن رفتم و مدت چهار سال در مأموریت بودم. به عنوان وابسته سفارت و نماینده فرهنگی ایران فعالیت داشتم. بعد از آن ،دو سال را در ایران گذراندم . یعنی از ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۸ در ایران بودم که مصادف با انقلاب اسلامی بود. بعد از انقلاب هم از طرف وزارت امورخارجه به مأموریت استرالیا رفتم و حدود دو سال در کانبرا بودم. در همین هنگام تدریس در دانشگاه ژاپن را پذیرفتم و دوباره به آن کشور بازگشتم. در مجموع ۲۴ سال در ژاپن زندگی کردم.»
رجب زاده سال هاست که در دانشگاه اوساکای ژاپن ادبیات فارسی درس می دهد:
« البته من در آنجا علاوه بر زبان و ادبیات فارسی، ایران شناسی هم تدریس می کنم.»
در این سال ها او از مهمترین منابع شناخت فرهنگ و تمدن ژاپن بوده و تألیفات و ترجمه هایش نیز در راستای این مرجعیت شکل گرفته است.بسیاری از ایرانیان در سال های اخیر اگر شناختی از فرهنگ و تاریخ ژاپن به دست آورده اند، یا به ادبیات ژاپنی و نیز شعر آن دیار دلبستگی یافته اند،این شناخت و دلبستگی را مدیون آثار رجب زاده نیز هستند. همچنین در سالها اقامت رجب زاده در ژاپن ارتباط نشریات داخلی با او هرگز گسسته نشده و در بسیاری از مجلات و نشریات تخصصی ایران شناسی یا تاریخ و فرهنگ،مقالات پرباری را در حوزه های کاری اش به چاپ رسانده است. از آن جمله است سلسله یادداشت های او در مجله بخارا با نام یادداشت هایی از ژاپن که چندین سال در هر شماره به چاپ می رسید.علاوه بر این رجب زاده حوزه تألیف و ترجمه کتاب را نیز با جدیت دنبال کرده و آثار ویژه ای از زبان ژاپنی به فارسی برگردانده است.«اندیشه و احساس در شعر معاصرژاپن»، « قصه های ژاپنی» ،«گل صدبرگ» ،«چنین گفت بودا» و ...بخشی از آثاری است که در کارنامه او به ثبت رسیده اند.« در ژاپن من در مورد تاریخ وفرهنگ ایران تدریس می کنم. ادبیات فارسی را یک خانم ژاپنی تدریس می کند به اسم فوجی موتو. این استاد، زبان فارسی را خوب می داند و کتاب «گل صدبرگ» را با همکاری او به فارسی برگردانده ام. این کتاب در واقع گزیده ای از ۴ هزار و پانصد قطعه شعر قدیم ژاپنی است که بیش ازهزارسال پیش سروده شده بود.» کتاب های شعر معاصر ژاپن و شعر ژاپنی به قلم دکتر هاشم رجب زاده ، ما را به خوبی با تاریخچه شعر ژاپنی، پیشینه و شاعران امروز آن آشنا می کند؛ ضمن این که اطلاعات آن در این زمینه دست اول و موثق است چون از زبان ژاپنی ترجمه شده، نه از زبان های دیگر.کتاب «شعرای بزرگ معاصر ژاپن» به فارسی نوشته ناهوکو ـ تاوارتانی استاد زبان ژاپنی دانشگاه تهران نیز دریچه تازه ای به روی شعر ژاپن برای خوانندگان می گشاید.
از جمله آثار با ارزش هاشم رجب زاده در حوزه شناخت تاریخی ایران و ژاپن باید از مجموعه ترجمه های او از سفرنامه های ژاپنی بویژه سفرنامه هایی درارتباط با ایران یاد کرد.رجب زاده پس از انتشار هشت مجلد از سفرنامه مستشرقان و ژاپنی هایی که به ایران سفر کرده اند، دو مجلد دیگر از این مجموعه را نیز آماده انتشار کرد.هاشم رجب زاده، از این مجموعه، سفرنامه «فوکو شیما یاسوماسا» سردار ژاپنی را که سال ۱۸۹۶ میلادی و اوایل سلطنت مظفرالدین شاه به ایران سفر کرده، به همراه سفرنامه «اینووه ماساجی» که در سال ۱۹۰۰ میلادی به ایران آمد را ترجمه کرده است.
نخستین کتاب از این مجموعه «سفرنامه یوشیدا ماساهارو» بود که ۱۵ سال پیش انتشارات آستان قدس رضوی منتشر کرد. هیأتی که به ریاست ماساهارو یوشیدا در سال ۱۸۸۰ میلادی ، ۱۲۹۷ ه.ق، دوازده سال پس از آغاز تجدّد ژاپن (نهضتِ میِجی)به دربار ناصرالدین شاه آمد، پس از گذراندن مأموریت خود در ایران، از راه روسیه و دریای سیاه و بندر باتوُمی (اکنون در خاک گرجستان)به استانبول رفت تا از دربار عثمانی نیز دیدن کند.ورود این هیأت به خاک عثمانی چند سالی پس از جنگ روسیه و عثمانی و شکست و ادبار کار آل عثمان بود .
نوبویوشی فوروکاوا نفر دوم این هیأت سفارت، سرهنگ و نماینده ستاد ارتش ژاپن، جدا از گزارشی که از دیده ها و شنیده ها ویافته هایش به دولت و دستگاه متبوع خود داد، سفرنامه ای هم نگاشت که در سال ۱۸۹۰ م.در توکیو با عنوان «پروشییا کیکوء»(یادداشت های سفر ایران) چاپ شد.
رجب زاده همچنین ردپای حضور ایرانیان در ژاپن را نیز دنبال می کند و بویژه در شناسایی قبیله ای تاریخی از ژاپن که به نظر می رسد از دربار ساسانیان به آن دیار عزیمت کرده اند،نقش مهمی داشته است.
از بازماندگان این قبیله ژاپنی خانمی است به نام هیروکو نیشی زاوا که اکنون بیشتر از هفتاد سال دارد. او به گواهی اسناد خانوادگی، خود را نسل پنجاه و سوم ازتبار شاهزادگان ساسانی که در سده هفتم میلادی و در پی ویران شدن تیسفون به خاور دور آمدند، میداند و کتابی هم، داستان گونه، با نام«از تبار ایرانی» منتشر کرد که جلد یکم از چند دفتری است که درباره خاندان خود در دست نگارش دارد.خانواده او از دیرباز درناگانو، ایالت کوهستانی در میانه جزیره اصلی ژاپن، هونشو ، مقیم بوده اند، اما او اکنون در شهر توکیو زندگی میکند.
او گفته است: « از نشان خانوادگی ام و آثاری که بازمانده، می توانم تاریخ خاندانم را تا سال ۳۲۰۰ پیش از میلاد یا بیشتر از آن دنبال کنم». رجب زاده ، حکایت می کند که روزی در بهار ،۸۰ تلفنی به او گفته اند یک خانم ساسانی قصد دیدار او را دارد تا پاره ای از مشکلات تحقیقاتی خود را حل کند!
منبع: آفتاب http://www.aftabir.com
هاشم رجب زاده : متولد ۱۳۲۰ تهران
مترجم، تاریخ نگار و ادیبپایان تحصیلات متوسطه در تهران
تحصیلات عالیه در رشته تاریخ
دریافت دکترای تاریخ باگرایش تاریخ ایلخانان و تاریخ ایران
پایان نامه دکترا درباره سیاست و کشورداری رشیدالدین فضل الله
وابسته فرهنگی ایران در ژاپن و استرالیا
تدریس در دانشگاه ژاپن از اوایل دهه ۶۰
استاد ایران شناسی ادبیات فارسی دردانشگاه اوساکای ژاپن
برخی از آثار او عبارت اند از:
اندیشه و احساس در شعر معاصر ژاپن ۱۳۵۸قصه های ژاپنی ۱۳۶۳
گل صدبرگ (گزینه ای از اشعار کهن ژاپنی)
چنین گفت بودا
آیین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدین فضل الله همدانی ۱۳۵۲
ترجمه سفرنامه های ژاپنی بوتجان، یوشیدا، سفرنامه و خاطرات آشی کاگا، سفرنامه فوروکاوا
قصه های ژاپنی
نگاهی به تاریخ اسلام در ژاپن
و...
حوزه های تمدنی مشرق زمین ،با همه پیوستگی ها و اشتراکاتی که دارند، به سبب پهنه گسترده و تنوع پراکنده،برای یکدیگر نیز ناشناخته اند.هندوستان را به یاد بیاورید با بی کرانگی فرهنگی اش،چین را به یاد بیاورید با هزارتوهای تاریخ و حکمت و اندیشه اش وژاپن را با پیشینه تاریخی و جهش های اجتماعی و فرهنگی دوران های مختلف اش....شناخت فرهنگ های پیرامونی ما از ضروریات فهم موقعیت امروز مشرق زمین و ردیابی مسیر پیشروی تمدن های کهن این سوی عالم خاکی است.در این میان گرچه سهم مستشرقان اروپایی و آمریکایی را در بازشناسی شرق نمی توان نادیده انگاشت،اما روایت مستشرقین شرقی به مراتب با توجه به فهم عمیق تر از فرهنگ و اجتماع،روایتی دقیق تر و نزدیک تر به واقعیت بوده است.
در میان ایرانیانی که در فرهنگ های ملل مشرق زمین،تعمق و تحقیق می کنند ،نام هاشم رجب زاده سال هاست که با فرهنگ و تاریخ و تمدن سرزمین ژاپن گره خورده است.
هاشم رجب زاده مورخ و تاریخدان ایرانی،اکنون بیش از ۳ دهه است که مطالعات تاریخی و فرهنگی اش را معطوف ژاپن کرده و گرچه در آن کشور نیز ساکن شد،امامراودات فرهنگی و نقش واسطه گرانه اش را در آشنایی ایرانیان با تاریخ و تمدن ژاپن همچنان حفظ کرده است....
رجب زاده بعد از طی مدارج رسمی تحصیلی در دوره متوسطه،با گرایش تاریخ به دانشگاه می رود و تحصیلات دانشگاهی اش را تا دریافت درجه دکترا با گرایش تاریخ ایلخانان و تاریخ ایران ادامه می دهد. پایان نامه دکترای او درباره سیاست و کشورداری رشیدالدین فضل الله بوده است. رجب زاده بعد از تحصیلات دانشگاهی به عنوان وابسته فرهنگی ایران به ژاپن سفر می کند.این آغاز یک ارتباط پیوسته با تاریخ وفرهنگ ژاپن می شود: « بار اول در سال ۱۳۵۲ بود که به ژاپن رفتم و مدت چهار سال در مأموریت بودم. به عنوان وابسته سفارت و نماینده فرهنگی ایران فعالیت داشتم. بعد از آن ،دو سال را در ایران گذراندم . یعنی از ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۸ در ایران بودم که مصادف با انقلاب اسلامی بود. بعد از انقلاب هم از طرف وزارت امورخارجه به مأموریت استرالیا رفتم و حدود دو سال در کانبرا بودم. در همین هنگام تدریس در دانشگاه ژاپن را پذیرفتم و دوباره به آن کشور بازگشتم. در مجموع ۲۴ سال در ژاپن زندگی کردم.»
رجب زاده سال هاست که در دانشگاه اوساکای ژاپن ادبیات فارسی درس می دهد:
« البته من در آنجا علاوه بر زبان و ادبیات فارسی، ایران شناسی هم تدریس می کنم.»
در این سال ها او از مهمترین منابع شناخت فرهنگ و تمدن ژاپن بوده و تألیفات و ترجمه هایش نیز در راستای این مرجعیت شکل گرفته است.بسیاری از ایرانیان در سال های اخیر اگر شناختی از فرهنگ و تاریخ ژاپن به دست آورده اند، یا به ادبیات ژاپنی و نیز شعر آن دیار دلبستگی یافته اند،این شناخت و دلبستگی را مدیون آثار رجب زاده نیز هستند. همچنین در سالها اقامت رجب زاده در ژاپن ارتباط نشریات داخلی با او هرگز گسسته نشده و در بسیاری از مجلات و نشریات تخصصی ایران شناسی یا تاریخ و فرهنگ،مقالات پرباری را در حوزه های کاری اش به چاپ رسانده است. از آن جمله است سلسله یادداشت های او در مجله بخارا با نام یادداشت هایی از ژاپن که چندین سال در هر شماره به چاپ می رسید.علاوه بر این رجب زاده حوزه تألیف و ترجمه کتاب را نیز با جدیت دنبال کرده و آثار ویژه ای از زبان ژاپنی به فارسی برگردانده است.«اندیشه و احساس در شعر معاصرژاپن»، « قصه های ژاپنی» ،«گل صدبرگ» ،«چنین گفت بودا» و ...بخشی از آثاری است که در کارنامه او به ثبت رسیده اند.« در ژاپن من در مورد تاریخ وفرهنگ ایران تدریس می کنم. ادبیات فارسی را یک خانم ژاپنی تدریس می کند به اسم فوجی موتو. این استاد، زبان فارسی را خوب می داند و کتاب «گل صدبرگ» را با همکاری او به فارسی برگردانده ام. این کتاب در واقع گزیده ای از ۴ هزار و پانصد قطعه شعر قدیم ژاپنی است که بیش ازهزارسال پیش سروده شده بود.» کتاب های شعر معاصر ژاپن و شعر ژاپنی به قلم دکتر هاشم رجب زاده ، ما را به خوبی با تاریخچه شعر ژاپنی، پیشینه و شاعران امروز آن آشنا می کند؛ ضمن این که اطلاعات آن در این زمینه دست اول و موثق است چون از زبان ژاپنی ترجمه شده، نه از زبان های دیگر.کتاب «شعرای بزرگ معاصر ژاپن» به فارسی نوشته ناهوکو ـ تاوارتانی استاد زبان ژاپنی دانشگاه تهران نیز دریچه تازه ای به روی شعر ژاپن برای خوانندگان می گشاید.
از جمله آثار با ارزش هاشم رجب زاده در حوزه شناخت تاریخی ایران و ژاپن باید از مجموعه ترجمه های او از سفرنامه های ژاپنی بویژه سفرنامه هایی درارتباط با ایران یاد کرد.رجب زاده پس از انتشار هشت مجلد از سفرنامه مستشرقان و ژاپنی هایی که به ایران سفر کرده اند، دو مجلد دیگر از این مجموعه را نیز آماده انتشار کرد.هاشم رجب زاده، از این مجموعه، سفرنامه «فوکو شیما یاسوماسا» سردار ژاپنی را که سال ۱۸۹۶ میلادی و اوایل سلطنت مظفرالدین شاه به ایران سفر کرده، به همراه سفرنامه «اینووه ماساجی» که در سال ۱۹۰۰ میلادی به ایران آمد را ترجمه کرده است.
نخستین کتاب از این مجموعه «سفرنامه یوشیدا ماساهارو» بود که ۱۵ سال پیش انتشارات آستان قدس رضوی منتشر کرد. هیأتی که به ریاست ماساهارو یوشیدا در سال ۱۸۸۰ میلادی ، ۱۲۹۷ ه.ق، دوازده سال پس از آغاز تجدّد ژاپن (نهضتِ میِجی)به دربار ناصرالدین شاه آمد، پس از گذراندن مأموریت خود در ایران، از راه روسیه و دریای سیاه و بندر باتوُمی (اکنون در خاک گرجستان)به استانبول رفت تا از دربار عثمانی نیز دیدن کند.ورود این هیأت به خاک عثمانی چند سالی پس از جنگ روسیه و عثمانی و شکست و ادبار کار آل عثمان بود .
نوبویوشی فوروکاوا نفر دوم این هیأت سفارت، سرهنگ و نماینده ستاد ارتش ژاپن، جدا از گزارشی که از دیده ها و شنیده ها ویافته هایش به دولت و دستگاه متبوع خود داد، سفرنامه ای هم نگاشت که در سال ۱۸۹۰ م.در توکیو با عنوان «پروشییا کیکوء»(یادداشت های سفر ایران) چاپ شد.
رجب زاده همچنین ردپای حضور ایرانیان در ژاپن را نیز دنبال می کند و بویژه در شناسایی قبیله ای تاریخی از ژاپن که به نظر می رسد از دربار ساسانیان به آن دیار عزیمت کرده اند،نقش مهمی داشته است.
از بازماندگان این قبیله ژاپنی خانمی است به نام هیروکو نیشی زاوا که اکنون بیشتر از هفتاد سال دارد. او به گواهی اسناد خانوادگی، خود را نسل پنجاه و سوم ازتبار شاهزادگان ساسانی که در سده هفتم میلادی و در پی ویران شدن تیسفون به خاور دور آمدند، میداند و کتابی هم، داستان گونه، با نام«از تبار ایرانی» منتشر کرد که جلد یکم از چند دفتری است که درباره خاندان خود در دست نگارش دارد.خانواده او از دیرباز درناگانو، ایالت کوهستانی در میانه جزیره اصلی ژاپن، هونشو ، مقیم بوده اند، اما او اکنون در شهر توکیو زندگی میکند.
او گفته است: « از نشان خانوادگی ام و آثاری که بازمانده، می توانم تاریخ خاندانم را تا سال ۳۲۰۰ پیش از میلاد یا بیشتر از آن دنبال کنم». رجب زاده ، حکایت می کند که روزی در بهار ،۸۰ تلفنی به او گفته اند یک خانم ساسانی قصد دیدار او را دارد تا پاره ای از مشکلات تحقیقاتی خود را حل کند!
منبع: آفتاب http://www.aftabir.com
