پژوهشگر: محمدرضا زاهدی
تهران امروزی تنها پایتخت ۲۰ ساله ایران نیست، شهری است با قدمتی ۸ هزار ساله
تهران امروزی تنها پایتخت ۲۰ ساله ایران نیست، شهری است با قدمتی ۸ هزار ساله که به دلیل نبود برنامه های منسجم برای کاوش و حفاری های علمی و اصولی تاکنون اطلاعات دقیق و جامعی از نخستین ساکنان آن به دست نیامده و بسیاری از مسایل درباره نحوه زندگی و نوع تمدن در این شهر در هاله ای از ابهام باقی مانده است.
بر اساس گزارش های تاریخ نگاران، نخستین توصیف های ارایه شده از تهران مربوط به ذکریای قزوینی سال ۶۷۴ ه.ق است که تهران را این گونه توصیف می کند: «تهران در فاصله یک فرسخی ری قرار دارد و قریه ای بزرگ است متشکل از دوازده محله، خانه های آن زیر زمین در میان باغ های میوه و سبزیکاری های محصور و تو در تو ساخته شده است به این ترتیب و نیز محصور بودن باغ ها ورود به این مکان یا گردش در آن را برای کسی که رضایت اهالی محلی را برای دخول به آن یا رفتن از محله ای به محله دیگر را کسب نمی کرده، دشوار می کرده است.»
دکتر «سیف الله کام بخش فرد»، باستان شناسی که حفاری های بسیاری در گورستان های تاریخی تهران انجام داده نیز درباره تهران پس از ورود قاجار می گوید: «تهران بزرگ که امروز آیینه تمام نمای ایران است، زمانی روستایی بود کوچک و خوش آب و هوا و مملو از درختان و باغ های سر به فلک کشیده و باغ های میوه و بوستان های سرسبز تا این که آغامحمدخان رییس ایل قاجار پس از پیروزی بر زندیه در شهر کوچک تهران وارد شد و این شهر را پایتخت خود قرار دارد.»
در متون دیگر تاریخی همچون عجایب البلدان قاضی عمادالدین نیز آمده است: «طهران قریه ایست معظم جزو ایالت ری، دارای باغات بسیار که در آن باغات اشیای میوه دار غرس شده و سکنه در خانه های سرداب مانند متوطن اند.»
در صاحب نزهت القلوب نیز آمده: «تهران قصبه ای است معتبر، آب و هوایی خوش داشته و اهل کثیری در آن جا زندگی می کردند.»
در تذکره هفت اقلیم نیز این عبارت ها درباره تهران گفته شده است: «تهران به واسطه انهار جاریه و کثرت اشجار مثمره و باغات متزهه نظیر بهشت است، خاصه بلوک شمیران که در شمال این قریه واقع است و از کمال حضرت و صفا و نصرت و بها از خیر توصیف بیرون است و بلوک شمیران که شمع ایران است بهترین ییلاق دنیاست.
اکبر کام بخش فرد همچنین درباره شکل گیری تهران قدیم می گوید: «در این دوران شاه طهماسب مینویی بارویی دور تهران کشید که دارای چهار دروازه و چهار برج به نشانه چهارده سوره قرآن، بوده است. علاوه بر آن بازاری در آن بنا کرده و ارگ اولیه را ساخته که به دو محله تقسیم می شده اند، یکی چاله میدان و دیگری چال حصار.»
بر اساس یافته های باستان شناسان در تپه های باستانی قیطریه، دروس، کهریزک و پیشوا، قدمت این شهر به سه هزار و ۲۰۰ سال پیش باز می گردد.
علاوه بر این کاوش ها، حفاری های دیگری توسط اشمیت باستان شناس آمریکایی در شهر ری انجام شده که نشان می دهد تهران سابقه ای ۸ هزار ساله دارد.
کام بخش فرد علت اصلی سکونت افراد در مناطق یاد شده در تهران را وجود آب بسیار دانسته می گوید: «آب هایی که در اثر ذوب برف های قله توچال جاری می شده به سوی جلگه پست تهران قدیم روان بوده که این امر یکی از دلایل اصلی سکونت در این مکان در سه هزار و دویست سال است.
علاوه بر این کشفیات چشمه علی نشان می دهد که نخستین جمعیت های ساکن تهران، اهالی ری بوده اند که در آن زمان «راگا» یا «رگس» خوانده می شده اند و در حدود ۶ کیلومتری جنوب تهران زندگی می کردند.
تاکنون سایت های تاریخی بسیاری در تهران شناسایی شده که از آن جمله می توان دروس، خوروین، کهریزک، معمورین و بوستان پنجم را نام برد. سایت تاریخی قیطریه هم از جمله این سایت های تاریخی است که سال ها پیش حفاری و کاوش شده است.
این تپه های تاریخی که در شمال تهران و در دامنه رشته جبال البرز واقع شده از چین و شکن ها و پستی و بلندی های به هم پیوسته و موازی تشکیل شده و بررسی های خاک شناسی نشان داده از آن جا که این تپه ها برای کشاورزی مناسب نبوده، در دوره های باستانی به صورت گورستان مورد استفاده قرار می گرفته است. علاوه بر سایت تاریخی قیطریه، تپه های کهریزک نیز کاوش شده اند، این تپه ها، سایت باستانی دیگری واقع در جنوب غربی تهران هستند که آثار کشف شده از آن شامل کوره های پخت سفال خاکستری است که تخصصی بودن اقتصاد و پیشرفت مردم عصر آهن و مجهز بودن آنها را به فن آوری جدید نشان می دهد.
با مطالعه و پژوهش در این سایت باستانی بود که به نحوه پخت سفال خاکستری پی برده شد.
«تپه معمورین»، واقع در فرودگاه بین المللی امام هم یکی دیگر از تپه های تاریخی است که در سال ۶۸ توسط «جعفر مهرکیان» باستان شناس کاوش و حفاری شد و نتایج به دست آمده اطلاعات نوینی را برای جامعه باستان شناسی به دنبال آورد زیرا سازه های معماری یافت شده در این تپه از یکجانشینی مردم سفال خاکستری حکایت داشت، یعنی آن چه که پیش از کاوش ها خلاف آن گمان می شد.
سایت تاریخی خوروین در ساوجبلاغ هم از جمله مناطق دیگری است که مورد حفاری سودجویان و حفاران غیر مجاز قرار گرفته و اشیای بسیاری از این سایت به طور غیرقانونی از ایران خارج شده است.
مناطق تاریخی یاد شده در تهران که غالبا گورستان های تاریخی و متعلق به ۳۲۰۰ سال پیش بودند در حال حاضر نیازمند حفاری و کاوش های مجدد از سوی کارشناسان هستند زیرا بسیاری از ابهامات درباره تاریخ کهن ایران و چگونگی زندگی مردم پیش از عصر آهن تنها با بررسی های جامع و مقایسه این یافته ها با مناطق دیگر ایران به دست می آید.
اما تاکنون برنامه منسجمی در این زمینه تدوین نشده و تاریخ کهن ایران در پیچ و خم گورهای تاریخی کاوش نشده، پنهان باقی مانده است.
منبع: آفتاب http://www.aftabir.com
تهران امروزی تنها پایتخت ۲۰ ساله ایران نیست، شهری است با قدمتی ۸ هزار ساله که به دلیل نبود برنامه های منسجم برای کاوش و حفاری های علمی و اصولی تاکنون اطلاعات دقیق و جامعی از نخستین ساکنان آن به دست نیامده و بسیاری از مسایل درباره نحوه زندگی و نوع تمدن در این شهر در هاله ای از ابهام باقی مانده است.
بر اساس گزارش های تاریخ نگاران، نخستین توصیف های ارایه شده از تهران مربوط به ذکریای قزوینی سال ۶۷۴ ه.ق است که تهران را این گونه توصیف می کند: «تهران در فاصله یک فرسخی ری قرار دارد و قریه ای بزرگ است متشکل از دوازده محله، خانه های آن زیر زمین در میان باغ های میوه و سبزیکاری های محصور و تو در تو ساخته شده است به این ترتیب و نیز محصور بودن باغ ها ورود به این مکان یا گردش در آن را برای کسی که رضایت اهالی محلی را برای دخول به آن یا رفتن از محله ای به محله دیگر را کسب نمی کرده، دشوار می کرده است.»
دکتر «سیف الله کام بخش فرد»، باستان شناسی که حفاری های بسیاری در گورستان های تاریخی تهران انجام داده نیز درباره تهران پس از ورود قاجار می گوید: «تهران بزرگ که امروز آیینه تمام نمای ایران است، زمانی روستایی بود کوچک و خوش آب و هوا و مملو از درختان و باغ های سر به فلک کشیده و باغ های میوه و بوستان های سرسبز تا این که آغامحمدخان رییس ایل قاجار پس از پیروزی بر زندیه در شهر کوچک تهران وارد شد و این شهر را پایتخت خود قرار دارد.»
در متون دیگر تاریخی همچون عجایب البلدان قاضی عمادالدین نیز آمده است: «طهران قریه ایست معظم جزو ایالت ری، دارای باغات بسیار که در آن باغات اشیای میوه دار غرس شده و سکنه در خانه های سرداب مانند متوطن اند.»
در تذکره هفت اقلیم نیز این عبارت ها درباره تهران گفته شده است: «تهران به واسطه انهار جاریه و کثرت اشجار مثمره و باغات متزهه نظیر بهشت است، خاصه بلوک شمیران که در شمال این قریه واقع است و از کمال حضرت و صفا و نصرت و بها از خیر توصیف بیرون است و بلوک شمیران که شمع ایران است بهترین ییلاق دنیاست.
اکبر کام بخش فرد همچنین درباره شکل گیری تهران قدیم می گوید: «در این دوران شاه طهماسب مینویی بارویی دور تهران کشید که دارای چهار دروازه و چهار برج به نشانه چهارده سوره قرآن، بوده است. علاوه بر آن بازاری در آن بنا کرده و ارگ اولیه را ساخته که به دو محله تقسیم می شده اند، یکی چاله میدان و دیگری چال حصار.»
بر اساس یافته های باستان شناسان در تپه های باستانی قیطریه، دروس، کهریزک و پیشوا، قدمت این شهر به سه هزار و ۲۰۰ سال پیش باز می گردد.
علاوه بر این کاوش ها، حفاری های دیگری توسط اشمیت باستان شناس آمریکایی در شهر ری انجام شده که نشان می دهد تهران سابقه ای ۸ هزار ساله دارد.
کام بخش فرد علت اصلی سکونت افراد در مناطق یاد شده در تهران را وجود آب بسیار دانسته می گوید: «آب هایی که در اثر ذوب برف های قله توچال جاری می شده به سوی جلگه پست تهران قدیم روان بوده که این امر یکی از دلایل اصلی سکونت در این مکان در سه هزار و دویست سال است.
علاوه بر این کشفیات چشمه علی نشان می دهد که نخستین جمعیت های ساکن تهران، اهالی ری بوده اند که در آن زمان «راگا» یا «رگس» خوانده می شده اند و در حدود ۶ کیلومتری جنوب تهران زندگی می کردند.
تاکنون سایت های تاریخی بسیاری در تهران شناسایی شده که از آن جمله می توان دروس، خوروین، کهریزک، معمورین و بوستان پنجم را نام برد. سایت تاریخی قیطریه هم از جمله این سایت های تاریخی است که سال ها پیش حفاری و کاوش شده است.
این تپه های تاریخی که در شمال تهران و در دامنه رشته جبال البرز واقع شده از چین و شکن ها و پستی و بلندی های به هم پیوسته و موازی تشکیل شده و بررسی های خاک شناسی نشان داده از آن جا که این تپه ها برای کشاورزی مناسب نبوده، در دوره های باستانی به صورت گورستان مورد استفاده قرار می گرفته است. علاوه بر سایت تاریخی قیطریه، تپه های کهریزک نیز کاوش شده اند، این تپه ها، سایت باستانی دیگری واقع در جنوب غربی تهران هستند که آثار کشف شده از آن شامل کوره های پخت سفال خاکستری است که تخصصی بودن اقتصاد و پیشرفت مردم عصر آهن و مجهز بودن آنها را به فن آوری جدید نشان می دهد.
با مطالعه و پژوهش در این سایت باستانی بود که به نحوه پخت سفال خاکستری پی برده شد.
«تپه معمورین»، واقع در فرودگاه بین المللی امام هم یکی دیگر از تپه های تاریخی است که در سال ۶۸ توسط «جعفر مهرکیان» باستان شناس کاوش و حفاری شد و نتایج به دست آمده اطلاعات نوینی را برای جامعه باستان شناسی به دنبال آورد زیرا سازه های معماری یافت شده در این تپه از یکجانشینی مردم سفال خاکستری حکایت داشت، یعنی آن چه که پیش از کاوش ها خلاف آن گمان می شد.
سایت تاریخی خوروین در ساوجبلاغ هم از جمله مناطق دیگری است که مورد حفاری سودجویان و حفاران غیر مجاز قرار گرفته و اشیای بسیاری از این سایت به طور غیرقانونی از ایران خارج شده است.
مناطق تاریخی یاد شده در تهران که غالبا گورستان های تاریخی و متعلق به ۳۲۰۰ سال پیش بودند در حال حاضر نیازمند حفاری و کاوش های مجدد از سوی کارشناسان هستند زیرا بسیاری از ابهامات درباره تاریخ کهن ایران و چگونگی زندگی مردم پیش از عصر آهن تنها با بررسی های جامع و مقایسه این یافته ها با مناطق دیگر ایران به دست می آید.
اما تاکنون برنامه منسجمی در این زمینه تدوین نشده و تاریخ کهن ایران در پیچ و خم گورهای تاریخی کاوش نشده، پنهان باقی مانده است.
منبع: آفتاب http://www.aftabir.com
