نویسنده: بهاءالدین خرمشاهی
سرآلفرد جولز آیر(متولد 1910) Alfred jules Ayer فیلسوف معاصر انگلیسی. پس از فراغت از تحصیل در سال 1932 با نهضت یا نحله پوزیتیویسم منطقی در دانشگاه وین آشنا شد، و در سال 1933 به دانشگاه آکسفورد بازگشت و مدرس فلسفه شد.
نخستین کتاب او زبان، حقیقت و منطق Language Truth and logic [ ترجمه فارسی به قلم منوچهر بزرگمهر ( تهران، 1356) ] در سال 1936 ـ که آیر 26 ساله بود_ منتشر شد.
شیوایی و متانت و صلابت اسلوب، همراه با وضع انقلابی آشتی ناپذیرانه ای که نویسنده به خود گرفته بود، این کتاب را یکی از نافذترین کتابهای فلسفی قرن قرار داد.
این کتاب دقیقترین و موثرترین مدونه آموزه های پوزیتیویسم منطقی، در زبان انگلیسی است. چنانکه خود آیر در مقدمه می گوید، نظرات و آراء او متخذ از فلسفه راسل و ویتگنشتاین، و نیز از اصالت تجربه بارکلی و هیوم است. وجوه مشترک بسیاری با پوزیتیویسم منطقی حلقه وین دارد. ولی هیچیک از این تاثیرات را بدون نقد و نظر نپذیرفته، نیز رنگ و انگ اندیشه شخصی خویش را به آنها زده است. وی با اندکی تعدیل در بعضی آراء همواره بزرگترین مدافع و شارح انگلیسی این نحله و جوابگوی منتقدانش بوده است.
آیر تقسیم بندی هیوم را دراینکه قضایا به دو نوع عمده منطقی و تجربی تقسیم می شوند پذیرفته، و اصل تحقیق را که تز همگانی اعضای حلقه وین یا پوزیتیویستهای منطقی است، بر آن مزید کرده است. طبق این اصل یک گزاره یا قضیه تجربی مادام که چندین مشاهده، صدق یا کذب آن را تایید نکرده است نمی تواند معنی دار شمرده شود. قضایای متافیزیک، یعنی گزاره هایی که حکمی مابعدالطبیعی و تجربه ناپذیر دارند، چون نه حقایق منطقی و نه فرضیه های تجربی در بر دارند، لذا باید بیمعنی شمرده شوند. کلام (الهیات) نوعی خاص از متافیزیک است. قول به وجود موجودات روحانی و قدسی، حتی کاذب هم نیست، بلکه فاقد معنی است. به همین دلیل داوریهای ارزشی و احکام استحسانی اخلاقی یا هنری، منزلت قضایای اصیل را ندارند و در واقع با فحوای انشایی که دارند فقط بیان عواطف می کنند.
قضایای اولیه یا گزاره های پیشینی a prioriمنطق و ریاضیات از محتوای واقعی و ما بازاء عینی خالی اند؛ و در پرتو توافقی که درباره نحوه کاربرد کلمات و علایم آنها وجود دارد، صدق دارند. وظیفه ای که پس از بازگشت از مرزهای قدیمی برای فلسفه باقی مانده، حل و تحلیل مسائلی است که در طی پیشرفت علم مورد مداقه قرار نگرفته است. فلسفه فعالیت مداوم تحلیل است. و سرانجام همانا منطق علم است.
آیر در مقدمه چاپ دوم کتاب زبان، حقیقت و منطق (1946) نظریات مطروحه در چاپ اول را تعدیل کرده است، ولی در اصول عقاید قبلی خویش چندان تغییری نداده است. و بیشتر کوشیده است تنسیق دقیقتر و آزادانه تری از اصل تحقیق پذیری به دست دهد. روایت تازه اش از این اصل، سنجیده تر و با کلماتی حساب شده تر است. در هر حال هر دو روایت هم از همان احکام متافیزیکی که قرار است به مدد این اصل تخطئه شود، خالی نیست. ضعف این اصل در آن است که فقط به شرطی که فحوای کلی و مبهم آن را در نظر بگیرند و مفهوم و موجه می نماید. سایر آثار آیر از این قرار است:
ـ مبنای معرفت تجربی (1940) The. Foundation of Empirical Knowledge
ـ تفکر و معنا (1947) Thinking and Meaning
ـ جستارهای فلسفی(1954) Philosophical Essays
ـ مسئله معرفت(1956) The Problem of Knowledge
ـ مفهوم تشخص(1963) The Concept of a Person
ـ خاستگاه های پراگماتیسم The Origins of Pragmatism
ـ متافیزیک و عقل عرف Metaphysics and Commonsense
ـ راسل و مور Russell and Moore
ـ میراث فلسفه تحلیلی The Analytical Heritage
ـ احتمالات و شواهد Probablity and Evidence
ـ پرسشهای کانونی فلسفه The Problem of Knowledge
منبع: خرمشاهی، بهاءالدین، (1382) ، پوزیتیوسم منطقی(رهیافتی انتقادی) ، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست 1361.
