راز آتشفشان بزرگ قرون وسطی کشف شد

شبیه یک قسمت از سریال Cold Case بود، با این تفاوت که در این‌جا آتشفشان نیز وجود داشت.

محققان بر ترکیبی از هسته‌های یخ قطبی، حلقه‌های درختان، ژئوشیمی و دوره‌ی کمتر- شناخته شده‌ای در غرب برای حل یکی از ماندگارترین اسرار آتشفشان شناسی، تکیه کرده‌اند: کدام قله در اواسط قرن سیزدهم میلادی فعال شده و منجر به فورانی فاجعه بار گردید که یکی از بزرگ‌ترین فوران های آتشفشانی در تاریخ مدون است؟
همانند تمامی تحقیقات، تیمی باید سایر مظنونین را با کمک دسته ای از سرنخ‌ها، و حتی با خواندن نخل‌ها، یا حداقل برگ‌های درخت خرما، کنار می‌گذاشت. محققان می گویند که مقصر فوران عظیم 1257 میلادی، آتشفشان سامالاس در جزیره لامبوک اندونزی است.

جستجو برای مظنونین آتشفشانی

برای چندین دهه، دانشمندان به دنبال آتشفشان مسئول بزرگ‌ترین حجم رسوبات سولفاتی در 7000 سال اخیر بوده‌اند که در هسته های یخی گرینلند و قطب جنوب آشکار گردیده‌اند. این حجم رسوبات نشان دهنده فورانی عظیم در حدود سال 1257 میلادی است. این فوران قرون وسطی احتمالاً هشت برابر بیشتر از فوران کاراکتو در سال 1883، که اغلب به عنوان نمونه‌ی بارز آتشفشان های بدرفتار در نظر گرفته می‌شود، در استراتوسفر سولفات پخش کرده است. محققان بیان می دارند که فوران مرموز 1257 میلادی از نظر وسعت، قابل مقایسه با فوران قرن دوم میلادی در منطقه آتشفشانی تائوپو در نیوزیلند است که به عنوان شدیدترین روی‌داد آتشفشانی تاریخ شناخته می شود.
فوران آتشفشانی 1257 پیامدهایی جهانی در پی داشت: سوابق حلقه‌ی درختان و منابع تاریخی و باستان شناسی نشان می‌دهند که نیم‌کره‌ی شمالی سیل‌هایی فاجعه بار، آسیب به محصولات و سرمایی نابهنگام در تابستان را تجربه کرده است. تعداد اندکی از مظنونین احتمالی منجمله آتشفشان اوکاتاینا در نیوزیلند و آتشفشان الچیکون در مکزیک، مورد بررسی قرار گرفته بودند. با این وجود، هرکدام از آنها یکی پس از دیگری از طریق پی‌گیری سن کربن های پرتوزا، یا همانند مورد کوه کویلوتوآ در اکوادور، با مقایسه رسوب های موضعی با ترکیب شیمیایی یافت شده در هسته یخ‌های قطبی، کنار گذاشته شدند.

نوشته شده بر برگ درختان خرما

تحقیق جاری بر روی سامالاس، بخشی از رشته کوههای آتشفشانی رینجانی، تمرکز کرد. یکی از سرنخ‌های محققان از باباد لامبوک، یک نوشته تاریخی در قرن سیزدهم به زبان جاوه‌ای قدیمی، به دست آمد که بر روی برگ‌های درخت خرما ثبت شده بود. شرح وقایع به یک فوران عظیم سامالاس اشاره کرده بودند که سبب ایجاد دهانه‌ای عظیم شده بود.
گروه توانستند حجم قابل توجهی از شواهد مقصر را جمع‌آوری نمایند که شامل رسوباتی آذرین به ضخامت بیش از 100 فوت ناشی از فوران بودند که در بیش از 15 مایلی خرابی‌های ناشی از آتشفشان پیدا شدند. محدوده و حجم رسوبات نشان می‌دهند که فوران سالاماس بیش از روی‌داد تامبورا در سال 1815 میلادی، طغیان آتشفشانی حجیمِ دیگر، بوده است. گروه، شاخه‌ها و تنه‌های درختان کربونیزه شده را در محدوده‌ی رسوبات سالاماس نمونه‌برداری کردند و از شیوه‌ی تعیین سن رادیوکربنی برای تایید وقوع فوران در اواسط قرن سیزدهم میلادی استفاده نمودند.
گروه که یافته های خود را امروز در مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم منتشر کرده است، هم‌چنین توانست ترکیب شیمیایی رسوبات متخلخل فوران سالاماس را با خرده‌های موجود یافت شده در هسته های یخی گرینلند و قطب جنوب تطابق دهد که شاهد دیگری برای مقصر بودن آتشفشان اندونزی بود.
محققان توانستند با بررسی الگوهای باد، حتی محدوده‌ی زمانی فوران را مشخص نمایند. توزیع غربی خاکسترهای آتشفشانی و سایر پرتابه‌های سالاماس نشان دهنده‌ی شیوع بادهای تبادلی شرقی فصل های خشک بودند که بازه زمانی فوران را محدود به می – اکتبر 1257 می کند.
شاید آزاردهنده ترین نکته این باشد که بر طبق نوشته های باباد لامبوک، این فوران، پاماتان، که در آن موقع پایتخت پادشاهی لامبوک بود، را نابود کرد. محققان حدس می زنند که خرابه های شهر احتمالاً در زیر رسوبات فراوان سالاماس پنهان شده اند و منتظر هستند تا به عنوان «پمپی (Pompeii) شرق» کشف شوند. (Pompeii شهری در جنوب غربی ایتالیا بود که در سال 79 میلادی زیر فوران آتشفشانی مدفون شد، و اکنون بسیاری از قسمت‌های آن با حفاری از زیر خاک درآورده شده است.)