پرسشی از محضر علامه مصباح یزدی

پرسش:

به اختصار جنبه های گوناگون تخلّف از مقررات دولتی و مجازات های آن از دیدگاه اسلام را بیان کنید؟ آیا بهتر نیست در برابر آشوبگران از ابزار مماشات و مسامحه بهره گیریم؟

پاسخ:

به طور کلی تخلف از مقررات دولتی و توسل به خشونت گاهی جنبه ی فردی دارد و گاهی جنبه ی عمومی و اجتماعی. جنبه ی عمومی و اجتماعی آن در صورتی است که یک گروه متشکّل و سازمان یافته ای دست به قیام مسلّحانه علیه حکومت بزنند، در فقه از این گروه به «بُغاة» و «اهل بَغْی» تعبیر شده است. یکی از اقسام جهاد اسلامی، جهاد با این دسته، یعنی، جنگ با اهل بغی است. اگر کسانی در گروه های سازمان یافته، علیه حکومت اسلامی، قیام مسلّحانه کردند باید با آنها جنگید، تا تسلیم حکومت اسلامی شوند و نباید با آنها سازش کرد.
گاهی نیز توسل به خشونت علیه حکومت و قیام علیه مقررات حکومت، سازمان یافته و گروهی نیست؛ بلکه در قالب حرکت های فردی است و یک نفر یا دو نفر با استفاده از اسلحه ی گرم و یا سرد امنیّت جامعه را مختل می کنند و به اموال و ناموس مردم تجاوز می کنند و به ایجاد رعب و وحشت می پردازند. در فقه اسلامی این افراد «محارب» شناخته می شوند. این افراد در دادگاه اسلامی محکوم به مجازات می شوند و دولت اسلامی موظف به اجرای حکم قاضی اسلامی است.
بر حسب تشخیص قاضی، یکی از چهار حکمی که اسلام درباره ی محارب و مفسد فی الارض تعیین کرده اجرا می گردد:
1- یا او را به دار می آویزند، 2- یا با شمشیر و یا گلوله اعدام می کنند، 3- یا دست راست با پای چپ و یا دست چپ با پای راست او را می بُرند، 4- یا او را از کشور اسلامی تبعید می کنند:
«إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَاداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلاَفٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ‌»(1)
کیفر آنها که با خدا و پیامبرش به جنگ بر می خیزند و اقدام به فساد در روی زمین می کنند (با تهدید اسلحه به جان و مال و ناموس مردم حمله می برند) فقط این است که اعدام شوند، یا به دار آویخته گردند یا دست و پای آنها، به عکس یکدیگر بریده شوند، و یا از سرزمین اسلامی تبعید گردند. این رسوایی آنها در دنیاست، و در آخرت مجازات عظیمی خواهند داشت.
پس کسانی که به آشوب و شورش علیه حکومت اسلامی دست زدند محارب و مفسد فی الارض هستند و باید مجازات اسلامی در حق آنها اجرا گردد.
کسانی که آزادی را مطلق و بدون حد و مرز و به عنوان یک ارزش استثنا ناپذیر مطرح می کنند، و در مقابل خشونت را به عنوان یک ضد ارزش مطلق قلمداد می کنند و می گویند: حتی در مقابل کسانی که علیه نظام قیام می کنند و دست به خشونت می زنند نباید خشونت نشان داد و باید با مهربانی، رأفت و رحمت الهی و اسلامی با آنها برخورد کرد؛‌ بی شک نگرشی نادرست دارند و اگر در مقابل مجریان و متخلفان و آشوبگران و کسانی که مساجد را به آتش می کشند، اموال مردم را آتش می زنند، رعب و وحشت ایجاد می کنند با لبخند و عطوفت و مهربانی برخورد کنیم، این برخورد، چراغ سبزی است برای آشوبگران که مجدداً می توانند دست به آشوب و اغتشاش بزنند و زمینه برای اقدامات بعدی آشوبگران فراهم می آید.
پس اگر با آشوبگران برخورد قاطع صورت نگیرد زمینه ی تکرار آشوب فراهم می شود و باید توجه داشت که اگر اسلام احکام جزایی سختی را در مورد دزد و سایر جنایت پیشه گان و بخصوص محارب در نظر گرفته است، برای این است که دیگر کسی جرأت نکند دست به جنایت و آشوب بزند و دشمنان و آشوبگران و متخلفان، از کیفر جنایت خود بترسند.
چه اینکه موضوع ترساندن مجرم و دشمن حکمت بزرگی دارد که قرآن بدان اشاره کرده است و باید مسلمانان و سیاستگذاران نیز بدان توجه داشته باشند:
«وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ...»(2)
هر نیرویی در توان دارید برای مقابله با آنان (با دشمنان) آماده سازید و (همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد) تا بوسیله ی آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها که شما نمی شناسید و خدا آنها را می شناسد.

پی نوشت ها :

1. مائده/33.
2. انفال/60.

منبع مقاله :
مصباح یزدی، محمد تقی؛ (1391)، پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، قم: انتشارات مؤسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سرّه)، چاپ اول