نویسنده: محسن مهاجر نیا

در « آراء اهل المدینة الفاضله» نظام سیاسیِ فاسقه چنین تعریف شده است: « هی التی آراؤها الآراء الفاضلة و هی التی تعلم السعادة و الله عزوجل و الثوانی و العقل الفعال و کل شیء سبیله ان یعلمه اهل المدینة الفاضلة و یعتقدونها و لکن تکون افعال اهلها افعال اهل المدن الجاهلیة»؛ (1) یعنی « حکومت فاسقه عبارت است از حکومتی که آرا و عقاید مردم آن، عیناً همان آرا و عقاید مردم مدینه ی فاضله است. مردم آن، سعادت را به خوبی می شناسند و به ذات خداوند - عزوجل - که موجود اول است و همین طور، موجوداتی که در مرتبه ی بعد هستند و عقل فعال و سرانجام، به هر آن چه باید مردم مدینه ی فاضله بدانند، آگاهی دارند و بدان معتقدند؛ اما افعال و کردار آنان به سان افعال و کردار مدینه های جاهله است.»
بنابراین، آرای موجود در حکومت های فاسقه، از نظر مبانی معرفت شناسی، با اصول و آرای مشترک در مدینه ی فاضله، هماهنگی دارند و در نه اصل اساسیِ ذیل، همانند اهل مدینه ی فاضله می اندیشند:

1. معرفت به سبب اول.
2. معرفت به موجودات مفارق.
3. معرفت به جواهر اجسام آسمانی.
4. معرفت به اجسام طبیعی و کون و فساد.
5. انسان شناسی و معرفت به جایگاه و منزلت انسان در عالم.
6. شناخت رئیس اول و چگونگی ارتباط وحیانیِ او با خداوند.
7. شناخت جانشینان و رؤسای تابعه ی رئیس اول.
8. آگاهی به مدینه ی فاضله و آرا و افعال و ملکات فاضله.
9. شناخت امت های فاضله و غیر فاضله و تمایز آن ها.

در « السیاسة المدنیه» آمده است: « این گونه مدینه ها همانند مدینه های جاهله و به اندازه ی آن ها انواع و اقسامی دارند؛ زیرا کارها و افعال مردم مدینه های فاسقه و همین طور خلق و خوی آن ها عیناً همان افعال و خلق و خوی مردم مدینه های جاهله است و تنها امتیاز و مبانیت مردم مدینه های فاسقه و جاهله، در آرا و معتقدات آن ها است و گرنه، مردم این گونه مدینه ها نیز مطلقاً به سعادت واقعی نخواهند رسید.»(2)
فارابی ضمن آن که آرای اهل مدینه ی فاسقه را همانند مدینه ی فاضله می داند، اهداف و اغراض آن ها را همانند اهل مدینه جاهله محسوب می کند و به همین علت، تعداد مدینه های فاسقه را به شش نوع حکومت مستقل تقسیم می کند: « انواع هذه المدن علی عدد انواع مدن الجاهلیه».(3) از نظر اهداف و کارکردها و ساختارها، مدینه های فاسقه، همانند مدینه های شش گانه ی جاهله است و چون در آن جا به تفصیل سخن رانده شده است، در این جا به ذکر عناوین بسنده می شود:

1. حکومت فاسقه ی ضروریه.
2. حکومت فاسقه ی نذاله.
3. حکومت فاسقه ی خست.
4. حکومت فاسفه ی کرامت.
5. حکومت فاسقه ی تغلبیه.
6. حکومت فاسقه ی جماعیه.

هر کدام از حکومت های فوق ممکن است در یکی از سه سطح « مدینه ی فاسقه»، « امت فاسقه» و یا « معموره ی فاسقه» محقق شود که به این اعتبار، هجده نوع حکومت خواهد بود.

جدول حکومت های فاسقه

	حکومت مدینه	حکومت امت	حکومت معموره
ضروریه	مدینه ی ضروریه	امت ضروریه	معموره ی ضروریه
نذاله	مدینه ی نذاله	امت نذاله	معموره ی نذاله
خست	مدینه خست	امت خست	معموره ی خست
کوامیه	مدینه ی کرامیه	امت کرامیه	معموره ی کرامیه
تغلبیه	مدینه ی تغلبیه	امت تغلبیه	معموره ی تغلبیه
جماعیه	مدینه ی جماعیه	امت جماعیه	معموره ی جماعیه