یهود در سرزمین های اسلامی

سده ی شانزدهم م/ دهم هـ چنین می نماید که برای یهود عثمانی عصری بود زرین، بسیاری از یهود در امپراتوری عثمانی از گزند آزار و تعصب اسپانیا و پرتغال پناه یافتند و با خود نه تنها سرمایه، بلکه روابط بازرگانی و خوی سوداگری را آوردند و در حیات اقتصادی عثمانی به زودی به پایگاهی برجسته دست یافتند. یکی از آنان به نام یوسف ناسی، اعتقاد سلطان را سخت به خویش جلب کرد و حدود بیست سال (1553- 1574م) در امور مالی و سیاسی حکومت عثمانی نقش مهمی ایفا کرد. (1)
اما سده ی هفدهم میلادی بحرانی سخت به بار آورد که با تباهی رونق بازرگانی عثمانی، یهودیان بیش از دیگر مردم زیان دیدند.

در ضمن، نابه سامانی اقتصادی زمینه ای فراهم ساخت برای تبلیغات شگفتی انگیز سباتای سِوی که در 1666 م مدعی شد که مسیحای از دیرباز منتظر است و در میان یهودیان سراسر امپراتوری عثمانی و نیز فراسوی آن، شوری شگرف درافکند.

پیام این رویداد همانا بی اعتباری همه ی یهودیان به دیده ی سلطان شد که دیگر به هیچ روی به وفاداری سیاسی ایشان اعتمادی نداشت. این امر موجب شد که یونانیان و ارمنیان وظایف برجسته ای را که در گذشته از آن یهود بود، در امپراتوری عثمانی به دست آورند.

مسیحیان، صرافان حکومت عثمانی شدند و وجوهات به پاشایان عثمانی پیش پرداخت می کردند تا ایشان از آن برای خرید مسند و گردآوری پول های گزاف به صورت ربح اندر ربح، و نیز انواع مقامات رسمی دیوانی و برخورداری از تحصیل داری مالیات به عنوان تیول بهره گیرند.

یونانیان نیز مترجمان برجسته و دلالان عثمانیان در کار داد و ستد ایشان با تبعه ی مسیحی خویش و نیز با اروپاییان غربی شدند.

پس در نیمه ی دوم سده ی هفدهم میلادی، بیشتر افراد جامعه ی یهودی مشتی سوداگر نازل مرتبت و پیشه وران فرو افتاده و صرافان نامعتمد و مترجمان از کار رانده شده بودند؛ از پایگاه استوار و برخورداری های پدران ایشان دیگر چیزی بر جای نمانده بود. (2)

پی نوشت ها :

1. Cecil Roth, the House of Nasi: the Duke of Naxos (Philadelphia; Jewish Publication Society of America, 1949).
2. Traian Stoianovich, «the Conquering Balkan Orthodox Merchant,» Journal of Economic History, XX (1960), PP. 244-284