شاخص قیمت ها

شاخص قیمت ها معیاری است که براساس آن می توان تغییرات سطح عمومی قیمت ها را با گذشت زمان مورد ارزیابی قرار داد.
تغییرات سطح عمومی قیمت ها، یا نرخ تورم را می توان با مقایسه هزینه نسبی تعدادی از کالاها (یا سبدی از کالاها (1)) در دو دوره زمانی مختلف اندازه گیری کرد. معمولاً هزینه سبد کالا را در یکی از دو مقاطع زمانی به نام مبنا در نظر می گیرند. در این صورت شاخص قیمت ها، هزینه سبد کالا در یک زمان معین نسبت به زمان مبنا (سال پایه) را نشان می دهد. رابطه شاخص قیمت ها را می توان به صورت زیر نوشت:
معمولاً بین شاخص قیمت مصرف کننده (که مبنای محاسبه آن کالاهای مصرفی است) و شاخص قیمت تولید کننده (که مبنای محاسبه آن عوامل تولیدی است) فرق قائل می شوند.
با در نظر گرفتن شاخص قیمت ها از طریق رابطه زیر می توان نرخ تورم یا درصد تغییرات قیمت ها را محاسبه کرد.
مثلاً اگر ارزش شاخص سال پایه 217 و شاخص سال x مساوی 247 باشد، درصد تغییرات سطح عمومی قیمت ها را می توان به صورت زیر محاسبه کرد.
یعنی نرخ تورم در سال x (12 ماه) نسبت به سال مورد نظر، 13/8 درصد است.
ما از طریق شاخص قیمت ها می توانیم تغییرات درآمد واقعی (که قدرت خرید را نشان می دهد) را تعیین کنیم.
می دانیم که افزایش درآمد پولی افراد الزاماً به معنی افزایش قدرت خرید آنها نیست. درآمد واقعی که براساس آن می توان قدرت خرید را تعیین کرد، فقط وقتی افزایش پیدا می کند که درآمد پولی بیش از شاخص قیمت مصرف کننده افزایش پیدا کند. درآمد واقعی هر سال را می توان از طریق تقسیم درآمد پولی بر شاخص قیمت ضربدر عدد 100 به دست آورد.
این رابطه دربرگیرنده ریال هایی است که دارای قدرت خرید یکسانی در مقایسه با ریال های سال پایه دارند.
فرض کنید خانواده ای در سال 1360 مبلغ 20/000 ریال درآمد داشته است. شاخص مصرف کننده در این سال نیز 161 بوده است. همین خانوار در سال 1375 مثلا 30/000ریال درآمد با شاخص قیمت 311 در این سال بوده است. تغییرات در درآمد واقعی این خانواده را می توان به صورت زیر محاسبه کرد.
اکنون تغییرات را به درصد محاسبه می کنیم.
که نشان می دهد ردآمد وقایع یا قدرت خرید این خانوار در سال فرضی 1374 نسبت به سال (فرضی) 1360 به میزان 22/3درصد کاهش پیدا کرده است (با وجود افزایش درآمد پولی).

پی نوشت ها :

به تعدای از کالاهای مورد نیاز جامعه، سبدی از کالا گفته می شود.

منبع مقاله :
محتشم دولتشاهی طهماسب (1390) مبانی علم اقتصاد: اقصاد خرد، اقتصاد کلان تهران: چاپ سی و یکم، ویراست ششم (1390).