چگونه به فرزندم محبت کنم؟

محبت: مهمترین عامل سلامت روح کودک

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:

«احبّوا الصّبیانَ»: کودکان خود را دوست بدارید.
«وارحموهُم»: و نسبت به آنها مهر بورزید.
«و إذا وعدتموهُ شیئاً فَفوا لهم»: به وعده ای که به آنها داده اید وفا نمایید.
«إنّ الله لا یغضبُ لشیء»: خداوند بر هیچ چیزی خشم نمی گیرد.
«للنساء و الصّبیان»: آنچنان که به خاطر زنان و کودکان خشم می گیرد.

فرموده علی علیه السلام در مورد محبت به کودکان

وقتی طفل خردسالی بودم، پیغمبر مرا به دامان خود می نشاند، در آغوشم می گرفت، به سینه خود می چسباند، گاهی مرا در بستر خواب خود می خوابانید و از مودت، صورت بر صورت من می سایید و مرا به استشمام بوی لطیف خود وامی داشت.
برای من هر روز از سجایای پسندیده خود پرچمی می افراشت و امر می فرمود عملاً از اخلاق آن حضرت پیروی کنم.
روش رسول اکرم صلی الله علیه و آله در خانواده این بود که همه روزه صبح، دست محبت به سر فرزندان خود می کشید.
1- پدر و مادر عزیز توجه داشته باشند که در آغوش گرفتن کودک و نوازش و بوسه زدن به گونه های او چه تأثیر عمیق روحی و روانی در کودک دارد حتی صدای قلب مادر کودک را آرامش می دهد.
2- پایگاه عاطفی مناسبی برای نوجوانانتان فراهم کنید تا افسرده و ناامید نشوند و به فکر خودکشی نباشند.
3- والدین عزیز باید ضمن رعایت محبت به هنگام صحبت با فرزندانتان، عفت کلام داشته باشید و به هنگام نافرمانی فرزندان از رفتارهای مستبدانه و زیاده روی در ملامت بپرهیزید.
4- با شاگردان خویش رفتاری شکوهمندانه و بزرگ مابانه ای در پیش نگیرید بلکه فروتنی و نرمش را در برخورد با شاگردانتان بکار ببرید.
5- به کودکان خود توجه و محبت مناسب داشته باشید که این امر نقش عمده ای در آرامش کودک داشته و علاوه بر آن از مهمترین عوامل برقراری روابط با دیگران محسوب می شود.
6- کودک برای رشد کامل و متعادل شخصیت خود، نیازمند محبت و تفاهم است تا آنجا که ممکن است باید تحت مراقبت و مسئولیت خود قرار دهید و در هر حال محیطی پر مهر و محبت ایجاد نمایید.
7- از محبت افراط آمیز به کودک پرهیز کنید، چرا که این امر کودک را از برقراری ارتباط سالم و سازنده با دیگران محروم می سازد.
8- اگر فرصت کافی برای تربیت کودک خود ندارید باید بدانید که کودکتان در هر صورت تحت تأثیر عوامل زیان بخش قرار گرفته و سر از جرم و تبهکاری درخواهد آورد زیرا عقده های ناشی از محرومیت بگونه ای است که موجبات کج خلقی و ناسازگاری طفل را از هر سو فراهم می آورد.
9- به کودکان خود بفهمانید که آنها را به خاطر خودشان دوست می دارید.
10- هنگامی که می خواهید از کودک خود جدا شوید اگر او ابراز ناراحتی کرد دقایقی را با او بمانید و پس از اینکه احساس آرامش کرد از او جدا شوید.
11- مراقبت بیش از حد والدین از کودک مانع پرورش روحیه استقلال طلبی و رشد طبیعی کودک می گردد.
12- پیامبراکرم (ص) به والدین و مربیان چنین می فرمایند:
«به شما سفارش می کنم که نسبت به جوانان مهربان باشید زیرا آنان در این دوران نازک دل هستند.»
13- محبت پدر و مادر به فرزند باید بدون قید و شرط و بدون توجه به نوع رفتار آن باشد.
14- عشق و محبت واقعی پدر و مادر نسبت به بچه امری ضروری و قابل تقدیر است ولی محبت بی مورد گاهی مانع رشد شخصیت کودک می شود. والدین گرامی: شما باید متوجه رشد بچه باشید و امکانات، احتیاجات، تمایلات و استعدادهای بچه را در هر مورد در نظر بگیرید و در هر مرحله از رشد به مقتضای آن عمل کنید.
15- آگاه باشید که نوزاد انسان برای ادامه حیات فقط به شیشه شیر احتیاج ندارد.
16- بدانید اطفالی که بیش از اندازه مهر و محبت می بینند دیکتاتور و از خود راضی بار می آیند، روحی ضعیف و روانی زودرنج دارند و در برابر کوچکترین ناملایمات آزرده خاطر و ناراحت می شوند و در نبردهای زندگی زود شکست می خورند.
17- محبت بی مورد مانع رشد شخصیت کودک می شود.
18- عشق شما به فرزندان نباید مانع از ایفای نقش شما باشد و از آغاز انضباط لازم را به طفل یاد دهید، زیرا کودک هرچه بزرگ شود تحمیل آن مشکل تر و رنج آورتر خواهد بود.
19- توجه داشته باشید که محبت بچه ها بصورت احترام به آنها و رعایت استقلال و آزادی ابراز گردد و موجب جلب اطمینان آنها به شما شود و نیز مانع رشد طبیعی آنها در زمینه بدنی، عاطفی، اجتماعی و عقلانی نگردد.
20- به کودکان خود بیش از حد احترام نکنید زیرا در این صورت لوس بار آمده و عکس العمل مخالف نشان خواهند داد. امام باقر (ع) می فرماید: «بدترین پدران کسانی هستند که در نیکی به فرزندان خود افراط می کنند و آنان را بیش از حد مورد تمجید و ستایش قرار می دهند.»
21- با ابراز مهر و اظهار محبت و توجه و راهنمایی های روشنگرانه خودتان از دلتنگی ها، پرخاشگریها و لجبازیهای فرزندان کم سن و سال خودتان بکاهید.
22- کمبود محبت باعث می شود آنها بدبین، غمگین، سخت دل،‌ پرخاشگر، خشن و سرکش بار بیایند. در نتیجه نه تنها از اعمال بدشان احساس گناه نمی کنند چه بسا احساس لذت می نمایند.
23- فرزندان خود را زیاد ببوسید زیرا با هر بوسه برای شما مقام و مرتبتی در بهشت فراهم می شود.
24- به کودکان خود محبت نمایید زیرا عدم ابراز وجود و احساس یأس،‌ آنها را وابسته به دیگران بار خواهد آورد.
25- نباید با تکریم بی حساب خود کودک را از واقع بینی باز داشته و گمراه کنید و آن را پرتوقع بار آورید و عوض دوستی بزرگترین دشمنی را در حقش بکنید.
26- باید در ابراز محبت به فرزند معتدل باشید و الا موجب پرتوقعی و بالاخره عصیان فرزند خواهید شد.
27- شما باید در اولین دفعه ای که کودک خود را بغل می کنید به او محبت کنید. بایستی آهنگ صدای خود را صبح و به هنگام سلام تغییر دهید. تلاش او را برای برقراری رابطه با خودتان جدی بگیرید و به آن جواب بدهید.
28- کودکان و نوجوانان شما در یادگیری و کسب عادات مطلوب بیش از آنکه متأثر از زبان منطق و استدلال باشند وجودشان مملو از عواطف و احساسات بوده مستعد پذیرش از طریق زبان مهر و محبت هستند.
29- به کودکان محبت کنید و به آنها رحم نمایید و هرگاه به آنان وعده ای دادید وفا کنید زیرا آنها شما را روزی دهنده خود می دانند سرزنش و ملامت زیاد نکنید که کینه توزی و دشمنی می آورد.
30- شما با گفتن مثالهای تعلیم دهنده باید با ایجاد محیطی که آموزش را ترغیب می کند با محبت کردن به فرزندتان، با گوش کردن جدی به صحبت های او، با دوست داشتن، با راهنماییهای مفید به کودک تعلیم دهید که همیشه در انجام کارهایش موفق باشد.
31- همان ماههای اول زندگی ارتباط غیرکلامی برقرار کنید و در کودک خود ایجاد امنیت نمایید.
32- بدانید که تمام کودکان نیاز دارند که مورد توجه قرار گیرند کودکان خواستار نوازش، محبت، خنده و داد و ستد عاطفی می باشند. پس مادران عزیز با محبت کردن، اشتیاق کودک را به زندگی افزایش دهید چون ممکن است که به رشد جسمی و روانی کودک آسیبی وارد شود.
33- در ابراز دوستی به نوجوانان نباید او را با خواهران و برادرانش مقایسه کنید.
34- آشکارا به او ابراز محبت کنید زیرا به این کار نیاز دارد و یاد می گیرد که به دیگران متقابلاً محبت نماید.
35- سعی کنید محیط زندگی تان سرشار و آکنده از عشق و تفاهم و دوستی باشد تا کودکانتان شاد و سازگار و با اعتماد به نفس بزرگ شوند.
36- احساسات مثبت کودک خود را بپذیرید و با لبخندی جواب او را بدهید و دستی را که به طرف شما دراز شده با گرمی بگیرید.
37- با دوستی و رفاقت و صمیمیت نسبت به فرزندانتان رفتار کنید زیرا آنها را از سقوط و نابودی دور می کند.
38-نوزادان خود را بعد از تولد به مدت یک سال در بغل بگیرید و با گرمی و محبت او را لمس و نوازش کنید.
39- کودکان خود را در آغوش گرفته و شیر دهید تا علاوه بر یک غذای کامل، همراه آن معجونی از گرمی و محبت، عاطفه، آسایش و عاملی برای محافظت در مقابل بیماری را هم به کودک داده باشید.
40- شب، هنگام خداحافظی کودکان خود را ببوسید.
41- وسایل مورد نیاز و علاقه فرزندتان را تهیه کنید.
42- برای کودکانتان هدیه ای بخرید که در اسلام بیشتر به آن توجه شده است.
43- در حد متعادل در مورد فرزندتان محبت کنید نه چندان کم که او با شنیدن چند سخن محبت آمیز خود را ببازد و نه چندان زیاد که محبت را پلی برای رسیدن به اهداف ناپسند قرار دهد.
44- از طریق نشان دادن محبت و خیرخواهی تان با نوجوان و جوان یکرنگی داشته باشید.
45- از عامل لطف و محبت و مهر و مودت برای ارشاد فرزندانتان استفاده کنید.
46- با نوجوان براساس محبت رفتار کنید و با پل عاطفی زدن، اعتماد آنها را به خود جلب کنید.
47- کودکان خود را در مواقعی که انتظار آن را ندارند ببوسید و نوازش کنید.
48- هنگام بازگشت کودک از مدرسه به گرمی از او استقبال کنید و با او به صحبت بپردازید.
49- باید توجه داشته باشید که کمبود محبت و بی توجهی شما نسبت به فرزندانتان باعث گرایش آنها به دیگران خواهد بود.
50- والدین گرامی، همانطور که شما به فکر غذای جسم فرزندانتان هستید باید به فکر روح آنها هم باشید. باید کاری کنید که روح آنها از نظر محبت سیر شود والا کودکانتان عقده ای می شوند و شما گناهکارید.
51-در دوران رشد او را دوست داشته باشید در اینصورت یاد می گیرد که خود و دیگران را دوست بدارد.
52- هنگام خشم، با کودک جر و بحث نکنید و او را سرزنش ننمایید. با اندک محبت و نوازش او را بسوی خود جلب کنید اگر کمی خسته و دلزده نشوید حتماً موفق شده و او را آرام خواهید کرد.
53- با کمال صمیمیت و خلوص نیت کودکان را دوست بدارید و نه تنها از رفتار آنان آزرده نشوید بلکه با صبر و حوصله و خوشرویی تلاش کنید به عمق مشکلات کودکان پی ببرید و در حل مسائل آنان بکوشید.
54- بدانید که افراط و تفریط در محبت، ناگهان قطع کردن و یا قطع کردن توجه نسبت به کودک، شغل مادر، نگرش مادر به کودک، پایگاه اجتماعی، فرهنگی مادر نسبت به زندگی و فرزندان مشترک باعث می شود که کودکان احساس کمبود عاطفی نمایند و بدین طریق کودکی که دچار حسرت عاطفی از دست دادن محبت مادر شده مبتلا به شب ادراری می گردد.
55- بدانید که محبت به کودک زمینه ساز رشد اوست، و کودکانی که از محبت والدین بهره مند می شوند زودتر به سخن می آیند، زودتر به راه می افتند و زمینه برای تکامل عقلانی و فکری آنها فراهم می گردد، افرادی معقول تر و آرامتر می شوند، در رفتارها از تعادل بیشتری برخوردارند و چهره و بیانشان روانتر از دیگران است.
56- به کودک محبت کنید که سببی برای داشتن دید مثبت و سازنده برای افراد است و باعث می شود دنیا را زیباتر ببیند.
57- توجه داشته باشید که کودکتان برای اینکه بتواند همدردی شما بزرگترها را جلب نماید از شیوه های مختلف استفاده می کند از جمله آنها جوش و خروش های کودکتان، ایجاد سر و صدا، لوس بازی در آوردن به خاطر از دست دادن امنیت و عدم احساس همدردی است.
58- با کودکان احساس همدردی کنید.
59- باید فرزند دختر خود را مورد توجه قرار دهید و به آنها مهر و محبت کنید زیرا پیامبراسلام (ص) در این مورد فرموده است: «هرکس از دو دختر مواظبت کند در بهشت همنشین من است.»
60- مادران عزیز از مهر و محبت بیش از حد به پسرتان پرهیز کنید چون در آن صورت او را ضعیف و ناتوان بار می آورید و عالی ترین صفات مردان را از او سلب می کنید.
61- کودک را از جنبه عاطفی سیراب کنید که بین مجرم بودن و محرومیت عاطفی ارتباط وجود دارد.
62- طبع آزادی خواه کودک را با دور کردن از محبت یکی از والدین به محاصره و بند نکشید.
63- زندگی بدون دغدغه و نگرانی نیست پس با گذشت و اخلاق و محبت از تیره و تار شدن عرصه زندگی بر فرزندانتان جلوگیری کنید.
64- امکان بازسازی و اصلاح کودک در خانواده بیشتر است از آن بابت که اولاد شما به شرایط و ویژگیهای کودک خود آگاه ترید و ثانیاً به هنگامی که مهر و انضباط را درهم آمیزید نتیجه ای در حد اعجاز از آن خواهید دید.
65- بایستی روابط شما با کودکانتان براساس انس و تفاهم باشد و در جهت خیر و صلاح کودک و رشد او و هم براساس آمیختن مهر و قدرت بردباری و تحمل، اندیشه، تدبر، تحسین و تشویق، بشارت و انذار، بکارگیری شیوه الگویی و در کل همت گذاری برای سازندگی شخصیت او.
66- با کودکان خود مهربان باشید چرا که رسول اکرم (ص) می فرماید: «هرکه پیران را حرمت ندارد و بر کودک رحمت نکند از ما نیست.»
67- در روایت آمده است که حضرت موسی (ع) از خدا پرسید پروردگارا بهترین اعمال کدام است فرمود دوست داشتن کودک و محبت ورزیدن به او، حتی به ما دستور داده اند که دهان کودک خردسال را ببوسیم.
68- با نگاه گرم و با عطوفت، فرزند خود را شاد و مسرور کنید اما در محبت و مهربانی به فرزند جانب اعتدال را رعایت نمایید.
69- پرستاری از کودک بیمارتان نوعی همدردی ارزنده است و ماندن در کنار او باعث آرامش فرزندتان خواهد بود گاهی حتی لازم است در کنار کودک بیمار خود بخوابید و یا برای او موقعیت خاص قائل شوید.
70- توجه نمایید که شیر دادن مادر به کودک موجب ارضاء‌ روانی طفل می شود و کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند کمتر دچار اختلالات روانی می شوند و حتی از نظر جسمی نیز سالم ترند. هم چنین تغذیه از مادر، کودک را از لحاظ عاطفی به مادر نزدیکتر می کند.
منبع مقاله :
شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم