سوزش معده

22 روش مؤثر براي رفع سوزش معده

کتاب را بگذاريد زمين. بدويد به طرف يخچال. دو تا ساندويچ سوسيس حسابي درست کنيد. با يک عالمه سس مايونز و گوجه و فلفل. نوشابه يادتان نرود. آن پيتزاي سرد را هم که از شب جمعه تا حالا مانده بياوريد بيرون. پيتزا را هم لپ لپ بخوريد. پشت سرش هم يک بستني با سس شکلات، مواظب باشيد قهوه با يک عالمه خامه را فراموش نکنيد. خوب، حالا همه را سريع بيندازيد بالا و برگرديد سراغ کتاب! همه ي اين کارها را انجام داديد؟ خوب است. حالا آماده ايد تا برايتان راجع به سوزش معده صحبت کنيم.

هشدار پزشکي

سوزش معده چيست؟

اگر چند دقيقه صبر کنيد مي فهميد.

چه چيز باعث سوزش معده مي شود؟ عوامل زيادي سوزش معده را سبب مي شوند اما در بيشتر موارد، برگشت اسيد معده به سمت بالا باعث ايجاد سوزش معده يا به عبارت ديگر سوزش سردل مي شود. يعني مقداري از شيره ي گوارشي که به طور طبيعي در معده وجود دارد از معده خارج مي شود و به مري، يعني لوله اي که دهان را به معده وصل مي کند باز مي گردد. شيره ي گوارشي محتوي اسيد کلريدريک يا همان جوهر نمک است. اسيد کلريدريک ماده اي است با خاصيت خوردنگي بسيار قوي که در صنعت براي تميز کردن فلزات از آن استفاده مي شود. در معده لايه اي وجود دارد که از آن در برابر اسيد کلريدريک حفاظت مي کند. در حالي که مري فاقد چنين پوششي است و به همين دليل است که بازگشت اسيد معده به مري باعث سوزش آن مي شود گاهي اين سوزش چنان شديد است که فرد آن را با حمله ي قلبي اشتباه مي گيرد. چه چيز باعث برگشت اسيد معده به سمت بالا مي شود؟ همان طور که خودتان هم احتمالاً حدس زده ايد همان حمله ي جانانه به يخچال از شايع ترين علل سوزش معده است. اما اين عامل تنها علت نيست. متأسفانه عده اي از مردم حتي بدون افراط در خوردن دچار اين عارضه مي شوند. براي آن دسته از دوستاني که از اين موضوع رنج مي برند و مايلند کمي بيشتر در اين باره بدانند نظر متخصصان و کارشناسان را جويا شديم که در زير به شرح آن ها مي پردازيم.

در خوردن زياده روي نکنيد

هنگامي که معده بيش از حد پر مي شود اسيد با فشار به مري بازمي گردد. هرچه معده بيشتر پرشده باشد، اسيد بيشتري به مري بازمي گردد. البته دلايل بي شماري براي سوزش معده مي توان ذکر کرد، اما دربين افرادي که گهگاه دچار اين حالت مي شوند، اين علت يعني زياد و تند خوردن جزء شايع ترين علل به شمار مي آيد.

بدون متکا تاق باز نخوابيد

با خوابيدن به پشت، بدون بالا آوردن زير سر زمينه را براي ابتلا به اين عارضه فراهم مي آوريد. اين کار را نکنيد. خوابيدن به اين حالت باعث مي شود نيروي جاذبه درخلاف جهت وارد عمل شود. اگردر وضعيت قائم قرارگيرد تقريباً مي توان گفت اسيد معده به مري باز نخواهد گشت. اسيد معده را مي توان به جريان آبي تشبيه کرد که هرگز نمي تواند از تپه بالا برود. حال اگر مجبور به خوابيدن و قرار گرفتن در حالت افقي هستيد، قسمت بالاي تخت را با قرار دادن چيزي نظير آجر زير پايه هاي آن بالا بياوريد. مي توان به جاي بالا آوردن پايه ها، زير بالش از يک تخته ي گُوه مانند (يعني يک تخته شيب دار) استفاده کرد. (استفاده از چند بالش به جاي يک بالش معمولاً کار تخته شيب دار يا بالا بردن پايه هاي تخت را انجام نمي دهند و چندان اثري ندارد). شيب دادن به تخت از بازگشت اسيد به مري جلوگيري مي کند.

آنتي اسيد مصرف نکنيد

آنتي اسيدهايي که بدون نسخه به فروش مي رسند به سرعت باعث قطع سوزش معده مي شوند.

تأثير آنتي اسيد

داروهايي که فروش بدون نسخه ي آن ها منعي ندارد و به هضم غذا کمک مي کنند، معمولاً مؤثر و بي خطرند. البته اميدواريم که اين گونه باشند. مردم آمريکا سالانه ميلياردها دلار براي اين داروها هزينه مي کنند. آنتي اسيدهايي که توسط متخصصان ما در اين مبحث توصيه مي شوند اکثر جزو همان آنتي اسيدهايي هستند که بين مردم بسيار شناخته شده اند و همان طور که از نامشان پيداست ترکيبي از هيدروکسيد منيزيم و هيدروکسيد آلومينيم مي باشند. (يکي باعث يبوست و ديگري موجب اسهال مي شود، و هنگامي که با هم ترکيب مي شوند عوارض جانبي يکديگر را خنثي مي کنند). هرچند آنتي اسيدهايي که از ترکيب اين دو به دست مي آيند تقريباً فاقد عوارض جانبي اند، با اين حال مصرف اين داروها بيش از يک تا دو ماه عاقلانه نيست. اين آنتي اسيدها چنان مؤثرند که ممکن است باعث مخفي شدن يک مشکل جدي شوند که مي تواند زنگ خطري براي پزشک باشد. متخصصان ما معتقدند آنتي اسيدهاي مايع هرچند از لحاظ مصرف به راحتي قرص هاي آنتي اسيد نيستند ولي عموماً اثر بيشتري دارند.

با گوش دادن به نصايح زيان آور مشکل خود را وخيم تر نکنيد

شايد شنيده باشيد که موادي مانند شير يا نعناع براي سوزش معده مفيدند. مطمئن باشيد افرادي که چنين نصايحي به شما مي کنند سعي ندارند در حق شما لطف کنند. حتماً مي پرسيد اشکال مصرف شير يا نعناع چيست؟ نعناع يکي از موادي است که باعث شل شدن دريچه تحتاني مري يا LES (يعني دريچه اي که در مدخل معده قرار دارد و مانع از بازگشت اسيد به مري مي شود) مي گردد. حال اين سؤال مطرح مي شود که خوردن شير چه اشکالي دارد؟ چربي، پروتئين و کلسيم موجود در شير موجب تحريک معده و ترشح بيشتر اسيد مي شوند. بعضي افراد خوردن شير را براي سوزش معده توصيه مي کنند. اشکال در اين جاست که به محض خوردن شير فرد احساس آرامش مي کند اما شير باعث ترشح اسيد در معده مي شود. از ديگر مواد غذايي که باعث شل شدن LES مي شوند و بايد از مصرف آن ها به منظور پيشگيري يا جلوگيري از وخيم تر شدن سوزش معده اجتناب نمود، مي توان به آبجو، شراب، ساير مشروبات الکلي و گوجه فرنگي اشاره کرد.

عدم مصرف کافئين

نوشيدني هاي حاوي کافئين نظير قهوه، چاي و نوشابه هاي داراي کولا مي توانند باعث تحريک بيشتر مري شوند. کافئين هم چنين موجب شل شدن دريچه ي تحتاني مري مي گردد.

از دسرهايي که برايتان خوب نيستند بپرهيزيد

اولين و مهم ترين غذايي که هنگام ابتلا به سوزش معده بايد از آن پرهيز شود چيست؟ شکلات و کاکائو، ترکيب شيريني طوري است که مشکل فرد مبتلا به سوزش معده را دو چندان مي کند. عمده ترين ماده تشکيل دهنده شيريني جات را چربي ها تشکيل مي دهند. کافئين هم در شيريني جات وجود دارد (با اين حال يک خبر خوش براي معتادان به شکلات داريم: شکلات سفيد(يا شيري) هرچند که چربي زيادي دارد اما فاقد کافئين است).

هواي تميز

تنفس دود حاصل از دخانيات، چه توسط خود فرد و چه توسط ديگران مصرف شود، براي سوزش معده بسيار مضر است و در هر حال بايد از آن اجتناب کرد. زيرا دخانيات باعث شل شدن دريچه ي پاييني مري و افزايش توليد اسيد معده مي شوند.

نوشابه گازدار نخوريد

حباب هاي گاز موجود در نوشابه هاي گازدار که باعث افزايش حجم معده مي شوند، بر روي دريچه ي تحتاني مري هم تأثير مشابهي مي گذارند يعني باعث گشادي آن مي شوند.

همبرگرتان را دور بيندازيد

اگر همين الان خوردن يک چيزبرگر سه طبقه را با مقداري سيب زميني سرخ شده و 2ليوان نوشيدني به پايان رسانده ايد مي توان علت درد و سوزش سر معده تان را حدس زد. غذاهاي چرب، روغني و سرخ کرده مدت بيشتري در معده باقي مي مانند و در نتيجه اسيد بيشتري در معده ترشح مي شود.
پرهيز از فرآورده هاي لبني و گوشت هاي چرب به احتمال قريب به يقين مانع از عود مجدد سوزش معده مي شود.

کمرتان را کنترل کنيد

شايد بتوان معده را با يک لوله خميردندان مقايسه کرد. اگر لوله خميردندان را از قسمت وسط آن بفشاريد از سر آن مقداري خميردندان خارج مي شود. وجود چربي زياد اطراف ناحيه شکم نيز چنين حالتي را به وجود مي آورد و باعث خروج مقداري اسيد از معده مي شود.

کمربندتان را شل کنيد

يکبار ديگر همان لوله خميردندان را مجسم کنيد. مشکل بسياري از مبتلايان به سوزش معده تنها با استفاده از بند شلوار به جاي کمربند قابل حل است.

از زانو خم شويد

اگر از ناحيه کمر خم شويد به معده فشار وارد شده، اسيد از معده خارج مي شود. هنگام خم شدن از زانوها استفاده کنيد و آن ها را به جاي کمر خم کنيد.
اين کار نه تنها مانع از بازگشت اسيد به مري مي شود بلکه به کمر نيز آسيبي نمي رساند.

هشدار پزشکي

زخم معده

اگر دايماً و بدون هيچ دليل خاصي دچار سوزش معده مي شويد، وقت آن است که به يک متخصص مراجعه کنيد. حتماً مي پرسيد منظور از دايماً چيست؟ با يک حساب سرانگشتي مي توان گفت اگر هفته اي 2تا3 بار و بيش از چهار هفته دچار اين مشکل باشيد بايد به پزشک مراجعه کنيد. هرچند در بيشتر مواقع سوزش معده ناشي از برگشت اسيد به مري است، اما گاهي مي تواند نشانه وجود زخم در معده باشد. در صورت توأم بودن سوزش معده با هر يک از علايم زير سريعاً به پزشک مراجعه کنيد. اين علايم گاهي خبر از يک حمله شديد مي دهند.
0 دشواري يا احساس درد هنگام بلع.
0 وجود خون در استفراغ.
0 مدفوع سياه رنگ يا وجود خون در مدفوع.
0 تنگي نفس.
0 سرگيجه و منگي.
0 دردي که به گردن و شانه ها سرايت مي کند.
به علاوه بايد بدانيد که سوزش معده اگر ناشي از بازگشت اسيد باشد بعد از خوردن غذا شدت مي گيرد، سوزش معده ناشي از زخم معده غالباً قبل از غذا وخيم تر مي شود.

روشي متفاوت

درمان با داروهاي گياهي

به يکي از فروشگاه هايي که مواد غذايي سالم و غيرشيميايي عرضه مي کنند برويد زيرا در اين گونه فروشگاه ها احتمال برخورد به گياهان دارويي مختلفي که در درمان سوزش معده مؤثرند زياد است. دکتر «دانيال موري» پس از 15سال تحقيق بر روي گياهان دارويي و بررسي دقيق شواهد به اين نتيجه دست يافته است که: خوشبختانه برخي از داروهاي گياهي واقعاً در درمان سوزش معده مؤثرند.

ريشه زنجيل

ريشه ي زنجبيل بين ساير گياهان دارويي از همه مفيدتر است. دکتر «موري» مي گويد: «به دفعات شاهد تأثير اين گياه بر سوزش معده بوده ام به طوري که به اثر آن ايمان آورده ام. البته از مکانيسم عمل اين دارو به درستي آگاه نيستم اما به نظر مي رسد که باعث جذب اسيد مي شود و در ضمن اثر ثانويه ي آن در آرامش اعصاب است. اين گياه که به صورت کپسول در دسترس است بايد پس از غذا مصرف شود. با روزي 2کپسول شروع کنيد و سپس در صورت نياز مقدار آن را افزايش دهيد. هر زمان طعم زنجبيل را در گلو حس کرديد بدان معناست که دارو به قدر کافي مصرف شده است.

داروهاي تلخ

دسته اي از گياهان دارويي به نام داروهاي تلخ که سال ها در نقاط مختلف اروپا استفاده مي شدند نيز در رفع سوزش معده مؤثرند. از دسته داروهاي تلخ مي توان از ريشه ي جنتياناي زرد (يا کوشاد)، افنسطين (برنجاسف کوهي يا خاراگوش) و Goldenseal (نوعي گياه از فاميل آلاله) نام برد. دکتر «موري» تأثير اين گياهان را تضمين مي کند. اين داروها که به دو شکل کپسول و عصاره موجودند بايد درست قبل از غذا مصرف شوند.

گياهان معطر

داروهاي گياهي معطر مانند قطرم گربه اي و رازيانه نيز به جهت درمان سوزش معده بسيار معروفند.

گياهاني که نبايد مصرف شوند

دکتر «موري» در مورد خزه ايرلندي، بارهنگ و نارون مي گويد: «اين گياهان نيز اغلب تجويز مي شوند ولي من چندان اطميناني به آن ها ندارم».

سرکه سيب

جداي از داروهاي گياهي، براي درمان سوزش معده، يک روش بسيار متداول و شناخته شده ي ديگر هم وجود دارد. يک قاشق چاي خوري سرکه سيب را در نصف ليوان آب ريخته و آن را کم کم در خلال غذا بنوشيد. يکي از متخصصان داروهاي گياهي مي گويد: «من بارها سرکه سيب را امتحان کرده ام. اين ماده صد در صد مؤثر است. شايد خوردن اسيد آن هم زماني که مشکل اسيد معده داريد عجيب به نظر مي رسد اما بايد گفت که اسيدها هم به اسيدهاي خوب و بد تقسيم مي شوند».

قفسه داروهايتان را کنترل کنيد

بسياري از داروهاي تجويزشده نظير داروهاي ضد افسردگي، مسکن ها و آرام بخش ها ممکن است باعث تشديد سوزش معده شوند. اگر دچار سوزش معده هستيد و هم زمان يکي از داروهاي فوق الذکر را بنا به تجويز پزشک مصرف مي کنيد، حتماً موضوع را مجدداً با پزشک خود در ميان بگذاريد.

ادويه و فلفل هميشه خوب نيستند

به نظر مي رسد پودر فلفل و گياهان هم خانواده ي آن از عوامل ايجاد کننده ي سوزش معده باشند. ولي اين طور نيست. در مورد بسياري از مبتلايان به سوزش معده پس از مصرف فلفل درد، تشديد نمي شود. ولي در برخي از افراد فلفل موجب تشديد درد مي گردد.

احتياط کنيد ولي نترسيد

به نظر مي رسد ميوه هايي مانند ليمو و پرتقال براي اين افراد مشکل آفرين باشند اما بايد گفت اسيد موجود در اين ميوه ها در مقايسه با اسيد معده بسيار کمتر و ضعيت تر است.
بنابراين اگر نمي دانيد بايد از اين قبيل ميوه ها استفاده کنيد يا خير اجازه بدهيد معده تان در اين مورد براي شما تصميم بگيرد.

عهد کنيد که فردا شب زودتر شام بخوريد

هرگز ديرتر از 2/5ساعت قبل از زمان خواب شام نخوريد. زيرا در اين صورت معده ي پر و جاذبه زمين دست به دست هم داده و اسيد را از معده خارج و به سمت مري هدايت مي کنند.

زندگي را آسانتر بگيريد

اضطراب و فشار روحي مي تواند به افزايش ترشح اسيد در معده منجر شود. استفاده از روش ها و تکنيک هاي آرام سازي مي تواند در کاهش تنش، و توازن و تنظيم ترکيبات نامتعادل بدن کمک کند.
منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم