دلایل ماه گرفتگی

ماه گرفتگی یا خسوف یک روی داد نجومی است که منظره‌ی با شکوهی را رقم می‌زند. اگر می‌خواهید بدانید چه چیزی باعث شکل گیری ماه گرفتگی می‌شود به خواندن این مقاله ادامه دهید.
ماه که تنها قمر طبیعی زمین محسوب می‌شود از یک سطح سرد و صخره‌ای برخوردار است و قطر آن به 3476 کیلو متر می‌رسد. این قمر هر 5ر29 روز یک بار به دور زمین می‌چرخد و مدار آن نسبت به سیاره‌ی زمین دارای یک انحنای 5 درجه‌ای است. ماه در جریان گردش خود به دور زمین در قسمت بالا یا پایین سایه‌ی زمین قرار می‌گیرد. اما تنها دو بار از سال است که خورشید، ماه و زمین در یک خط قرار می‌گیرند. موقعیت این سه باعث می‌شود تا بخشی از سایه‌ی زمین بر روی ماه بیافتند و در نتیجه ماه گرفتگی اتفاق می‌افتد.
همان طور که می‌دانیم ماه از خود نوری ندارد و در واقع با جذب نور خورشید است که خود را درخشان و نورانی می‌سازد. دوره‌ی زمانی 5ر29 روزه‌ی میان دو ماه متوالی را ماه قمری می‌گویند. در شب اول ماه جدید، نیمه‌ی درخشنده‌ی ماه به سمت مخالف زمین است و در نتیجه ماه را در آسمان نمی‌بینیم. هنگامی که ماه کامل است، در واقع در سمت مخالف خورشید واقع شده است. شب‌هایی که ماه گرفتگی اتفاق می‌افتد ماه در حالت ماه کامل قرار دارد.
علت وقوع ماه گرفتگی چیست؟ شب‌هایی که ماه گرفتگی اتفاق می‌افتد زمین، خورشید، و ماه در امتداد یک خط مستقیم قرار می‌گیرند، به گونه‌ای که زمین در بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد. هنگامی که این سه شیء آسمانی در چنین وضعیتی قرار می‌گیرند سایه‌ی زمین بر روی سطح ماه می‌افتد. به بیان ساده‌تر، ماه از بخشی از سایه‌ی زمین عبور می‌کند و در نتیجه ماه گرفتگی اتفاق می‌افتد.
سایه‌ی زمین را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد. قسمت بیرونی و ضعبف‌تر را «نیم‌سایه» و سایه‌ی درونی و تیره‌تر را «سایه‌ی اصلی» می‌نامند.
ماه گرفتگی نیم‌ سایه‌ای: هنگامی که ماه گرفتگی نیم ‌سایه‌ای رخ می‌دهد ماه در واقع از نیم‌ سایه‌ی زمین عبور می‌کند و تغییر محسوس و چشم گیری بر روی سطح ماه مشاهده نمی‌شود. هنگامی که ماه در محدوده‌ی نیم ‌سایه‌ی زمین قرار می‌گیرد گفته می‌شود که ماه گرفتگی کامل نیم‌ سایه‌ای اتفاق افتاده است. این نوع ماه گرفتگی به ندرت اتفاق می‌افتد. هنگامی که ماه گرفتگی نیم ‌سایه‌ای رخ می‌دهد آن قسمت از ماه که کمترین فاصله را با سایه‌ی کامل زمین دارد تیره‌تر به نظر می‌رسد.
ماه گرفتگی جزئی: هنگامی که قسمتی از ماه وارد سایه‌ی کامل زمین می‌شود در واقع ماه گرفتگی جزئی اتفاق می‌افتد. این پدیده را می‌توان به آسانی و با چشم غیر مسلح مشاهده نمود.
ماه گرفتگی کامل: ماه گرفتگی کامل هنگامی رخ می‌دهد که ماه کاملاً وارد سایه‌ی زمین می‌شود. مدت زمان میان اولین و آخرین تماس ماه با سایه‌ی زمین می‌تواند حدوداً 8ر3 ساعت به طول انجامد. ماه هنگامی که در معرض سایه‌ی کامل زمین قرار دارد به همان رنگی می‌درخشد که در جو زمین انکسار یافته و پالایش می‌گردد و در نتیجه به رنگ قرمز، نارنجی یا زرد به نظر می‌رسد. این نوع درخشش ماه باعث می‌شود تا پدیده‌ی ماه گرفتگی به پدیده‌ای تماشایی تبدیل شود.
در صورتی که ماه گرفتگی درست بعد از طلوع خورشید یا درست قبل از غروب خورشید اتفاق افتد این احتمال وجود دارد که ماه و خورشید هم زمان با هم دیده شوند. این پدیده را «selenelion» می‌نامند. در چنین حالتی ماه و خورشید در دو سمت مختلف آسمان ظاهر می‌گردند و به این حالت «ماه گرفتگی افقی» می‌گویند. این پدیده در همه‌ی موارد در قسمت‌هایی از زمین دیده می‌شود که در آن جا هنگام ماه گرفتگی خورشید طلوع یا غروب کرده است.
به طور کلی دو ماه گرفتگی جزئی در هر سال اتفاق می‌افتند. ماه گرفتگی کامل معمولاً کمتر از ماه گرفتگی جزئی اتفاق می‌افتد. در آن بخش از زمین که شب سایه افکنده است می‌توان ماه گرفتگی را مشاهده نمود. حدود 35 درصد از موارد ماه گرفتگی به شکل ماه گرفتگی نیم ‌سایه‌ای بوده و به آسانی قابل مشاهده نیستند. اگر جو زمین وجود نداشت مشاهده‌ی رنگ سرخ ماه هنگام وقوع ماه گرفتگی امکان پذیر نمی‌بود. اگر جو زمین وجود نداشت هنگام وقوع ماه گرفتگی، ماه کاملاً تاریک به نظر می‌رسید.
این پدیده‌ی نجومی که در قالب آن زمین در بین خورشید و ماه قرار گرفته و سایه‌ی خود را بر روی سطح ماه می‌اندازد بی‌شک پدیده‌ای تماشایی و چشم ‌نواز است.