آشنایی با نام های خداوند: الکریم

عدد ابجدی: 270 الکریم به معنی عزیز است و کسی که وجود او کثیرالخیرات است و به معنی کسی است که طاعت اندک را قبول و پاداش بسیار عطا می فرماید و به معنی "صَفوح" (درگذرنده) از گناه نیز آمده است و اگر کسی بر این اسم مداومت نماید خداوند او را از جایی که گمان نمی برد روزی می دهد. (1)
 

پژوهه در مفهوم الکریم از مترجم

این واژه از اسمای خداوند به معنی «گرامی» و «بزرگوار» می باشد که وزن صرفی آن-صفت مشبَّهه-دلالت بر دوام آن دارد. این اسم دوبار در کتاب الهی ذکر شده است. در نظر عرب هر صفت شایسته ای "کرم" محسوب شده و بیشتر در شرافت نسبی و چیزی که دارای منافع بسیار باشد به کار برده می شود از همین رو در تفسیر اسم "کریم" آن را به شرافت ذاتی و بخشش بی عوض وی تفسیر کرده اند. در قرآن کریم این اسم پس از اسم «ربّ» به کار رفته است و سرّ تأخّر آن در جامعیت و تقدّم رُتَبی (مرتبتی) اسم «ربّ» نسبت به کریم است زیرا اسم کریم منوط به ایجاد و اعطای افزون بر حدّ می باشد، در حالی که "ربّ" گویای پروراندن تمام موجودات می باشد، از این رو تا موجودی خلق نگردد و تحت پرورش حقّ قرار نگیرد، کرامت به او مفهوم ندارد. حال چون خداوند موجودات را خلق نمود و از هر سو متوجّه پرورش آنها بوده و به هر بهانه ای از روی شرافت و استغنای ذاتیش نعمت بی عوض خود را به بندگانش گسیل می دارد. آیه ی دوم سوره ی علق انسان را به این دو مقام توجّه داده تا از غرورش دست بردارد.

"امّام محمّد غزالی" بخشش متحقّق در «کَرم» را بخشش بدون منّت و زحمت دانسته و از همین رو سرّ نامگذاری «کَرم»- درخت انگور- را نیز از همین بابت می داند، زیرا درخت انگور با این که میوه اش لذیذ و گواراست و خواص و منافع سرشاری دارد، به راحتی چیده شده و دارای هیچ گونه خاری نیست که موجب اذیّت و آزار گردد.

از نظر لغوی، «کریم» در اصل به معنی «بخشنده و صاحب کرم» است، ولی این واژه، در آیات کریمه به معانی مختلف که در واقع با معنای اصلی آن منافات ندارد، به کار رفته است. تعبیر «کریم» که از مادّه ی «کرامت» است به معنی مفید فایده است و لذا در میان عرب معمول است که وقتی می خواهند شخص یا چیزی را غیرمفید معرفی کنند، می گویند: «لاکرامة فیه»، مثلاً در آیه ی 44 سوره ی واقعه در مورد کیفرهای دردناک اصحاب شِمال، جمله ی ... و "لاکریم"، به کار رفته به معنی «ناسودمند و بی منفعت» آمده است، آیه می فرماید: «اصحاب شِمال در سایه ی دودهای متراکم و آتش زا هستند که نه برودت دارد و نه هیچ فایده ای».
مسلّم است سایه ای که از دود سیاه و خفه کننده است جز شرّ و زیان چیزی از آن انتظار نمی رود (لاکرامة) موصوف شدن «قرآن» به «کریم» (با توجه به این که «کرم» در مورد خداوند به معنی «احسان و انعام» و در مورد انسانها به معنی «دارا بودن اخلاق و افعال ستوده» و به طور کلی اشاره به محاسن بزرگ است) نیز اشاره به زیبایی های ظاهری قرآن از نظر فصاحت و بلاغت الفاظ و جمله ها و هم اشاره به محتوای جالب آن است که مبدأ و منشأ هر کمال و جمال و خوبی و زیبایی است. هم گوینده ی قرآن، «کریم» است و هم خود «قرآن» و هم آورنده ی آن (پیامبر) و هم اهداف قرآن، «کریم» است.

بنابراین، واژه ی «کریم» به معنی هر چیز پرارزش است، گاه در مورد انسان به کار می رود و گاه در مورد خداوند گفته شده است و گاه درباره ی گیاهان و گاهی در مورد جمادات (احجار کریمه) که سنگهای گرانبها و قیمتی است، به کار می رود. به هر حال در تفسیر «کریم» تعبیرات گوناگونی گفته اند: 1-کریم بخشنده ای است که تمام افعالش، احسان است و هرگز با بخشش خود در پی کسب سود یا دفع زیان نیست، 2- "کریم" کسی است که هم آنچه را بر اوست و هم آنچه را بر او لازم نیست می بخشد، 3- "کریم" کسی است که متاع کم را می پذیرد و بهای زیاد در برابر آن می دهد ولی تمام این مفاهیم در حدّ اعلای آن در کرم خداوندی جمع است.

پی‌نوشت‌ها:

1- برای آگاهی بیشتر از فوائد اسم الکریم به این مقاله رجوع نمائید:
 

منبع: شریف کاشانی، ملاحبیب الله؛ (1383)، خواص و مفاهیم اسماء الله الحُسنی(نامهای زیبای خداوند)، ترجمه ی محمدرسول دریایی، تهران: نشر صائب، چاپ ششم.