پرسش :
پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ چند ماه در بطن شریف مادرشان نشو و نما کرده اند؟
پاسخ :
معروف اين است که نور وجود آن حضرت، در ايام تشريق (يازدهم، دوازدهم و سيزدهم از ماه ذي الحجة را ايام تشريق گويند.) در رحم پاک «آمنه» قرار گرفت.[1] ولي اين مطلب با آنچه ميان مورخان مشهور است که تولد آن حضرت در ماه «ربيع الاول» بوده است، سازگار نيست: زيرا در اين صورت بايد دوران حمل «آمنه» را سه ماه يا يک سال و سه ماه بدانيم و اين خود از موازين عادي بيرون است و کسي هم آن را از خصائص پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به شمار نیاورده است.[2]
محقق بزرگ، شهيد ثاني (911 ـ 966 ه ق) اشکال مزبور را به این صورت جواب داده است که : فرزندان اسماعيل به پيروي از نياکان خود، مراسم حج را در «ذي الحجه» انجام مي دادند؛ ولي بعدا به عللي به اين فکر افتادند که مراسم حج را هر دو سال در يک ماه انجام دهند.
يعني دو سال در «ذي الحجه» و دو سال در «محرم» و به همين ترتيب.
بنابراين با گذشتن 24 سال، دو مرتبه ايام حج به جاي خود باز مي گردد و رسم اعراب بر همين جاري بود؛ تا اينکه در سال دهم هجرت که براي اوّلين بار، ايام حج با ذي الحّجه مصادف شده بود، پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ، ضمن خطبه اي از هر گونه تغيير اکيدا جلوگيري فرمود و ماه ذي الحجه را ماه حج معرّفي نمود و اين آيه در خصوص جلوگيري از تأخير ماه هاي حرام که رسم عرب جاهلي بود، نازل شده است: «تغيير دادن ماه هاي حرام، نشانه فزوني کفر است،کساني که کافرند به وسيله آن گمراه مي شوند يک سال آن را حلال مي شمارند و يک سال حرام».[3]
روي اين جريان، ايام تشريق در هر دو سال در گردش بوده است. اگر روايات مي گويد که: نور آن حضرت در ايام «تشريق» در رحم مادر قرار گرفته و در هفدهم ربيع الاول از مادر متولد گرديده است؛ اين دو مطلب با هم منافات ندارند. زيرا در صورتي منافات پيدا مي کنند که منظور از ايام تشريق، همان يازدهم،دوازدهم و سيزدهم «ذي الحجه» باشد. ولي به صورتی که توضيح داده شد، ايام تشريق پيوسته در تغيير و تبديل بوده و ما با محاسبات به اين مطلب رسيديم که در سال حمل و ولادت آن حضرت، ايام حج، مصادف با ماه جمادي الاولي بوده است. و چون آن حضرت در ربيع الاول متولد گرديده، در اين صورت دوران حمل آمنه تقريبا ده ماه بوده است.[4]
اشکالات اين بيان
نتيجه اي را که مرحوم شهيد ثاني از اين نظر گرفته است؛ صحيح نيست، و معنايي که براي (نسييء) بيان نموده، از ميان مفسران فقط «مجاهد»[5] آن را برگزيده و ديگران آن را طور ديگري تفسير کرده اند و تفسير مزبور چندان محکم نيست، زيرا:
اولا ـ مکه، مرکز همه گونه اجتماعات بود و يک عبادتگاه عمومي براي تمام اعراب به شمار مي رفت. ناگفته پيداست که تغيير حج در هر دو سال، طبعا مردم را دچار اشتباه مي کند و عظمت آن اجتماع بزرگ و عبادت دسته جمعي را از بين مي برد. روي اين نظر بعيد است که قريش و مکّيان راضي بشوند که آنچه مايه افتخار و عظمت آن هاست، در هر دو سال تغيير کند و سرانجام مردم، وقت آن را گم کنند و آن اجتماع از بين برود.
ثانيا: اگر به دقت محاسبه شود، لازمه اين سخن اين است که در سال نهم هجرت، ايام حج مصادف با «ذي القعده» بوده باشد. در صورتي که در همين سال، امير المومنين علي ـ عليه السلام ـ از طرف پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مأموريت يافت که سوره «برائت» را در ايام حج براي مشرکان بخواند. مفسّران و محدّثان متفقند که آن حضرت، سوره مزبور را در دهم «ذي الحجه» خواند و چهار ماه مهلت داد و آغاز مهلت را دهم ذي الحجه مي دانند، نه ذي القعده.
ثالثا: معناي «نسييء» اين است که چون اعراب جاهلي مجراي صحيحي براي زندگاني نداشتند، غالبا از راه غارتگري ارتزاق مي نمودند. از اين جهت براي آنان بسيار سخت بود که در سه ماه ذي القعده، ذي الحجة و محرم جنگ را تعطيل کنند.
از اين جهت، گاهي از متصديان کعبه درخواست مي کردند که اجازه دهند در ماه محرم الحرام جنگ کنند و به جاي آن، در ماه صفر، جنگ متارکه شود و معناي «نسييء» همين است و در غير محرم ابدا «نسييء» نبوده است و در خود آيه اشاره اي بر اين مطلب ديده مي شود: {Q...يُحِلِّونَهُ عَاماً وَيُحَرِّمُونَهُ عَاماً...[6]Q}. «يک سال جنگ را حلال و يک سال حرام مي کردند».
راه حل مشکل اين است که: اعراب در دو موقع «حج» مي کردند.
يکي ذي الحجه و ديگر ماه رجب، و تمام اعمال حج را در همين دو موقع انجام مي دادند. در اين صورت ممکن است مقصود از اينکه «آمنه» در ماه حج يا ايام تشريق،حاصل نور رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ شده، همان ماه رجب باشد و اگر تولّد آن حضرت را در هفدهم ربيع الاول بدانيم، در اين صورت مدّت حمل، هشت ماه و اندي خواهد بود.[7]
نتيجه گيري:
چند نظريه در رابطه با اينکه پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ چند ماه در بطن مادرش بوده وجود دارد:
1. سه ماه و يا يک سال و سه ماه. بعضي ها با قائل شدن بر اين قول، اين را از اختصاصات پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي دانند.
2. طبق محاسبه شهيد ثاني، پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ تقريبا ده ماه در بطن مادرش بوده است.
البته اين نظريه نيز امروز ظاهراً مورد تأييد پزشکان و متخصصان است که پايان نه ماه و ورود به ده ماه نوزاد متولد شود.
3. طبق محاسبه آيت الله سبحاني، آن حضرت هشت ماه و اندي در بطن مادرش بوده است.
بنابراين، با توجه به اينکه مدّت بسيار زيادي از اين واقعه گذشته و نيز با توجه به اينکه ممکن است اصطلاح «ايام تشريق» در قبل و بعد از اسلام داراي معناي متفاوت باشد، لذا تعيين دقيق اين مسأله مشکل به نظر مي رسد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ سیره صحیح پیامبر(ص) ترجمه سپهری
2ـ سیره رسول خدا،رسول جعفریان..
پی نوشتها:
[1]. کليني، رازي، الاصول من الکافي، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلاميه، چاپ سوم، 1388ش، ج1، ص439.
[2]. فقط طريحي، شيخ فخرالدين در «مجمع البحرين» در ماده شرق که گوينده آن معلوم نيست، آن را نقل کرده است، (طريحي، فخرالدين، مجمع البحرين، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ دوم، 1408ق، ج1، ص503.
[3]. توبه / 37.
[4]. مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، بيروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403ق، ج15، ص252.
[5]. طبرسي، تفسير مجمع البيان، ترجمه رسولي محلاتي، سيد هاشم، تهران، انتشارات فراهاني، چاپ اول، 1351ش، ج11، ص88 ـ 90.
[6]. توبه / 37.
[7]. سبحاني، جعفر، فروغ ابديت، قم، نشر دانش اسلامي، چاپ هشتم، 1372ش، ج1، ص153 ـ 155.
منبع:اندیشه قم
معروف اين است که نور وجود آن حضرت، در ايام تشريق (يازدهم، دوازدهم و سيزدهم از ماه ذي الحجة را ايام تشريق گويند.) در رحم پاک «آمنه» قرار گرفت.[1] ولي اين مطلب با آنچه ميان مورخان مشهور است که تولد آن حضرت در ماه «ربيع الاول» بوده است، سازگار نيست: زيرا در اين صورت بايد دوران حمل «آمنه» را سه ماه يا يک سال و سه ماه بدانيم و اين خود از موازين عادي بيرون است و کسي هم آن را از خصائص پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به شمار نیاورده است.[2]
محقق بزرگ، شهيد ثاني (911 ـ 966 ه ق) اشکال مزبور را به این صورت جواب داده است که : فرزندان اسماعيل به پيروي از نياکان خود، مراسم حج را در «ذي الحجه» انجام مي دادند؛ ولي بعدا به عللي به اين فکر افتادند که مراسم حج را هر دو سال در يک ماه انجام دهند.
يعني دو سال در «ذي الحجه» و دو سال در «محرم» و به همين ترتيب.
بنابراين با گذشتن 24 سال، دو مرتبه ايام حج به جاي خود باز مي گردد و رسم اعراب بر همين جاري بود؛ تا اينکه در سال دهم هجرت که براي اوّلين بار، ايام حج با ذي الحّجه مصادف شده بود، پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ، ضمن خطبه اي از هر گونه تغيير اکيدا جلوگيري فرمود و ماه ذي الحجه را ماه حج معرّفي نمود و اين آيه در خصوص جلوگيري از تأخير ماه هاي حرام که رسم عرب جاهلي بود، نازل شده است: «تغيير دادن ماه هاي حرام، نشانه فزوني کفر است،کساني که کافرند به وسيله آن گمراه مي شوند يک سال آن را حلال مي شمارند و يک سال حرام».[3]
روي اين جريان، ايام تشريق در هر دو سال در گردش بوده است. اگر روايات مي گويد که: نور آن حضرت در ايام «تشريق» در رحم مادر قرار گرفته و در هفدهم ربيع الاول از مادر متولد گرديده است؛ اين دو مطلب با هم منافات ندارند. زيرا در صورتي منافات پيدا مي کنند که منظور از ايام تشريق، همان يازدهم،دوازدهم و سيزدهم «ذي الحجه» باشد. ولي به صورتی که توضيح داده شد، ايام تشريق پيوسته در تغيير و تبديل بوده و ما با محاسبات به اين مطلب رسيديم که در سال حمل و ولادت آن حضرت، ايام حج، مصادف با ماه جمادي الاولي بوده است. و چون آن حضرت در ربيع الاول متولد گرديده، در اين صورت دوران حمل آمنه تقريبا ده ماه بوده است.[4]
اشکالات اين بيان
نتيجه اي را که مرحوم شهيد ثاني از اين نظر گرفته است؛ صحيح نيست، و معنايي که براي (نسييء) بيان نموده، از ميان مفسران فقط «مجاهد»[5] آن را برگزيده و ديگران آن را طور ديگري تفسير کرده اند و تفسير مزبور چندان محکم نيست، زيرا:
اولا ـ مکه، مرکز همه گونه اجتماعات بود و يک عبادتگاه عمومي براي تمام اعراب به شمار مي رفت. ناگفته پيداست که تغيير حج در هر دو سال، طبعا مردم را دچار اشتباه مي کند و عظمت آن اجتماع بزرگ و عبادت دسته جمعي را از بين مي برد. روي اين نظر بعيد است که قريش و مکّيان راضي بشوند که آنچه مايه افتخار و عظمت آن هاست، در هر دو سال تغيير کند و سرانجام مردم، وقت آن را گم کنند و آن اجتماع از بين برود.
ثانيا: اگر به دقت محاسبه شود، لازمه اين سخن اين است که در سال نهم هجرت، ايام حج مصادف با «ذي القعده» بوده باشد. در صورتي که در همين سال، امير المومنين علي ـ عليه السلام ـ از طرف پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مأموريت يافت که سوره «برائت» را در ايام حج براي مشرکان بخواند. مفسّران و محدّثان متفقند که آن حضرت، سوره مزبور را در دهم «ذي الحجه» خواند و چهار ماه مهلت داد و آغاز مهلت را دهم ذي الحجه مي دانند، نه ذي القعده.
ثالثا: معناي «نسييء» اين است که چون اعراب جاهلي مجراي صحيحي براي زندگاني نداشتند، غالبا از راه غارتگري ارتزاق مي نمودند. از اين جهت براي آنان بسيار سخت بود که در سه ماه ذي القعده، ذي الحجة و محرم جنگ را تعطيل کنند.
از اين جهت، گاهي از متصديان کعبه درخواست مي کردند که اجازه دهند در ماه محرم الحرام جنگ کنند و به جاي آن، در ماه صفر، جنگ متارکه شود و معناي «نسييء» همين است و در غير محرم ابدا «نسييء» نبوده است و در خود آيه اشاره اي بر اين مطلب ديده مي شود: {Q...يُحِلِّونَهُ عَاماً وَيُحَرِّمُونَهُ عَاماً...[6]Q}. «يک سال جنگ را حلال و يک سال حرام مي کردند».
راه حل مشکل اين است که: اعراب در دو موقع «حج» مي کردند.
يکي ذي الحجه و ديگر ماه رجب، و تمام اعمال حج را در همين دو موقع انجام مي دادند. در اين صورت ممکن است مقصود از اينکه «آمنه» در ماه حج يا ايام تشريق،حاصل نور رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ شده، همان ماه رجب باشد و اگر تولّد آن حضرت را در هفدهم ربيع الاول بدانيم، در اين صورت مدّت حمل، هشت ماه و اندي خواهد بود.[7]
نتيجه گيري:
چند نظريه در رابطه با اينکه پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ چند ماه در بطن مادرش بوده وجود دارد:
1. سه ماه و يا يک سال و سه ماه. بعضي ها با قائل شدن بر اين قول، اين را از اختصاصات پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي دانند.
2. طبق محاسبه شهيد ثاني، پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ تقريبا ده ماه در بطن مادرش بوده است.
البته اين نظريه نيز امروز ظاهراً مورد تأييد پزشکان و متخصصان است که پايان نه ماه و ورود به ده ماه نوزاد متولد شود.
3. طبق محاسبه آيت الله سبحاني، آن حضرت هشت ماه و اندي در بطن مادرش بوده است.
بنابراين، با توجه به اينکه مدّت بسيار زيادي از اين واقعه گذشته و نيز با توجه به اينکه ممکن است اصطلاح «ايام تشريق» در قبل و بعد از اسلام داراي معناي متفاوت باشد، لذا تعيين دقيق اين مسأله مشکل به نظر مي رسد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ سیره صحیح پیامبر(ص) ترجمه سپهری
2ـ سیره رسول خدا،رسول جعفریان..
پی نوشتها:
[1]. کليني، رازي، الاصول من الکافي، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلاميه، چاپ سوم، 1388ش، ج1، ص439.
[2]. فقط طريحي، شيخ فخرالدين در «مجمع البحرين» در ماده شرق که گوينده آن معلوم نيست، آن را نقل کرده است، (طريحي، فخرالدين، مجمع البحرين، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ دوم، 1408ق، ج1، ص503.
[3]. توبه / 37.
[4]. مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، بيروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403ق، ج15، ص252.
[5]. طبرسي، تفسير مجمع البيان، ترجمه رسولي محلاتي، سيد هاشم، تهران، انتشارات فراهاني، چاپ اول، 1351ش، ج11، ص88 ـ 90.
[6]. توبه / 37.
[7]. سبحاني، جعفر، فروغ ابديت، قم، نشر دانش اسلامي، چاپ هشتم، 1372ش، ج1، ص153 ـ 155.
منبع:اندیشه قم
.jpg "چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟")
