پرسش :

شعري از زبان امام حسين عليه السّلام نقل شده که «شيعتي ما ان شربتم ماء (يا ريّ) عذب فاذکروني... ليتکم في يوم عاشوراً جميعاً تنظروني، کيف استستقي لطفلي فأبوا أن يرحموني». آيا اين شعر واقعاً از حضرت سيّد الشّهداست؟

پاسخ :
جريان تشنگي در حادثه عاشورا موضوع مهمي بوده است، و بستن آب به کاروان امام بيانگر عمق کينه و دشمني آنان با اهل بيت را نشان مي دهد . در اين باره اشعار جانسوزي پس از حادثه سروده شد . در صحنه درگيري و شهادت ياران امام حسين اشعار زيادي به عنوان رجز که در ادبيات عرب ريشه ديرين دارد سروده شده است. از جمله اين اشعار که منسوب به دختر امام حسين ـ عليه السلام ـ است اين شعر معروف مي باشد.
روز عاشورا امام حسين ـ عليه السلام ـ در مواردي از شعر براي تبيين اهداف و هم چنين دفاع از حق و مبارزه با ظلم يزيد استفاده نموده که مواردي از آن در کتب تاريخي و مقاتل ثبت گرديده است. حضرت زينب کبري ـ سلام الله عليها ـ و سکينه ـ سلام الله عليها ـ و ديگر بازماندگان کربلا نيز با روش هاي مختلف در زنده داشت نهضت جانسوز در رثاي شهيدان کربلا، اين حادثه را به سندي گويا در حقانيت جريان تشيع تبديل نموده و زمينه هاي سقوط امويان را فراهم کردند. در مورد قطعه شعر مورد سوال بايد گفت که اين بيت از شعر «شيعتي مهما شربتم ماء عذب فاذکروني أو سمعتم بغريب او شهيد فاذکروني» براي اوّلين بار در کتاب شريف «جنة الامان الوافية و جنة الايمان الباقية» نوشته ابراهيم بن علي عاملي کفعمي معروف به مصباح الکفعمي نقل شده است.
کفعمي مي گويد: «قالت سکينة لما قتل الحسين ـ عليه السلام ـ اعتنقته فاغمي علي فسمعته يقول: شيعتي ما إن شربتم.... فاندبوني...[1] امّا در منابع بعدي ابيات ديگري نيز به آن اضافه گرديده که الفاظ آن ها نيز مختلف است . شيخ عباس قمي (ره) هنگام نقل اين بيت از شعر گفته : «... ظاهر اين است بقيه اشعاري که به اين رديف، اهل مراثي مي خوانند از ملحقات شعرا باشد، نه از خود حضرت».[2]
با توجه به مطالب فوق مي توان نتيجه گرفت که بيت اوّل از اشعار به امام ـ عليه السلام ـ تعلق دارد و ساير ابيات با الفاظ مختلف بر همين وزن و قالب از ديگران است و در کيفيت نقل آن ها اگر به صورت بيان زبان حال نقل شود اشکالي ندارد و لازم نيست به غير از بيت اوّل که مستند است به کسي استناد داده شود.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ منتهي الآمال، شيخ عباس قمي.
2ـ شجره طوبي، شيخ مهدي حائري.
3ـ فرهنگ عاشورا، جواد محدثي.

پی نوشتها:
[1]. کفعمي، ابراهيم بن علي عاملي، مصباح، ج1، انتشارات رضي، قم، 1405ق، ص741.
[2]. قمي، شيخ عباس قمي، منتهي الآمال، ج2، انتشارات علميه اسلاميه، تهران، 1331ش، ج1، ص245.
منبع: اندیشه قم