پرسش :
سفر حضرت معصومه به ایران به دعوت امام رضا(ع) بود یا فرار از خواستگاری مامون؟
پاسخ :
در رابطه با سفر حضرت فاطمه معصومه به طرف ايران و علت اين سفر و اينكه آيا آن حضرت به خواست خودشان اقدام به اين مسافرت نمودند يا اينكه از جانب برادر بزرگوارشان حضرت امام رضا _ عليه السّلام _ دعوتي داشتند.
در مورد اينكه دعوتنامهاي از سوي امام رضا عليه السّلام براي خواهر محترمهشان ارسال شده يا نه در منابع دست اول از جمله تاريخ قم كه از منابع معتبر و دست اول در تاريخ قم و حضرت فاطمه معصومه است چيزي بيان نشده اما برخي منابع كه اخيراً چاپ شدهاند به اين امر اشاره كردهاند ولي سندي را كه بيان كنندة اين چنين نامهاي بوده بيان نكردهاند و همچنين اشارهاي به متن نامه نكردهاند.
آقاي مير عظيمي در كتاب خود نوشتهاند كه: «حضرت ثامن الائمه علي بن موسي الرضا _ عليه السّلام _ نامهاي خطاب به خواهر گراميش حضرت فاطمه معصومه (س) مرقوم فرموده و آن را توسط يكي از غلامانش به مدينه ارسال فرموده است امام رضا _ عليه السّلام _ به غلام دستور داده كه در هيچ منزل توقف نكنند تا در اندك زمان ممكن آن رقيمه را به مدينه برساند. آنگاه نشاني خانه حضرت موسي بن جعفر _ عليه السّلام _ را براي او بيان فرمود تا از كسي نشان نپرسد غلام خود را به مدينه منوره رسانيد و نامه امام را به خدمت حضرت معصومه تسليم نمود حضرت فاطمه معصومه به مجرد رسيدن نامه برادر خود را آماده سفر ميكند.»[1]
همانطور كه گفته شد نويسنده هيچ اشارهاي به سند و مدرك نميكند. البته اين امكان هم هست شايد نامهاي وجود داشته ولي در گذشت زمان مفقود شده و يا از بين رفته. و اكثر كساني كه در رابطه با حضرت فاطمه معصومه(س) قلمفرسائي كردهاند از تاريخ قم كمك گرفتهاند و در آن نيز مطلبي راجع به نامه امام مطالبي به ميان نيامده. در انوار المشعشعين آمده كه: «آنكه نقل شده از براي حركت نمودن آن منصوره از مدينه به سوي خراسان بيايد... اين مطلب مأخذ صحيحي ندارد و در منبعي هم يافت نشده بلكه جهت حركت همان محبت برادري و خواهري بوده.»[2]
در حدود 25 منبع از منابع دست اول كه در رابطه با زندگي حضرت فاطمه معصومه را بررسي و مطالعه شد، چيزي در اين زمينه وجود نداشت و اكثر منابع علت حركت خانم فاطمه معصومه را همان محبت برادري و شوق زيارت برادر بيان كردهاند.
اگر هم دعوتي از سوي امام رضا _ عليه السّلام _ براي سفر خانم فاطمه معصومه صورت گرفته باشد كه فعلاً محرز نيست، در راستاي خنثي كردن اهداف مأمون بوده و امام ميخواستند خواهر گراميشان شيعيان را از اهداف مأمون آگاه سازند و نقشههاي مأمون را نقش بر آب كنند.
برخي هم معتقدند كه چون حضرت فاطمه معصومه تنها خواهري است كه از ميان ديگر خواهران به جانب ايران سفر كرده، اين دليل بر دعوت امام رضا از آن حضرت است در حالي كه امام 19 يا 21 خواهر داشته است؛
آنچه مسلم و محرز است خانم فاطمه معصومه ازدواج نكردهاند اما اينكه آيا از حضرت خواستگاري صورت گرفته يا نه از جمله از جانب مأمون كه در برخي منابع بدان اشاره شده اگر هم اين امر صورت گرفته باشد سند معتبر و مستدلي وجود ندارد و صرف ادعا است. كساني كه اين را بيان كردهاند با توجه به همان نامه امام به حضرت معصومه (س) مطلب نوشتهاند كه آن نامه هم ثابت نشده است يا لااقل موجود نيست.
اما اگر اين امر واقع شده باشد از اين اقدام هم مأمون ميخواسته در راستاي اهداف خود سود جويد از برخي منابع ظاهر ميشود اينكه مأمون چون احساس دشمني از علويين نمود از حضرت رضا _ عليه السّلام _ حضرت معصومه (س) را خواستگاري كرد. حضرت نوشت تا اينكه آن بانو حركت كرده به سمت ايران آمده.[3]در اين جا هم نويسنده اشارهاي به سند و مدرك به گفته خود ارائه نميدهد.
ميتوان اين نتيجه را در رابطه با سفر حضرت معصومه به ايران گرفت كه آن بانوي بزرگ چون در دوران كودكي از رنجهاي پدر بزرگوارشان متحمل ميشد و بعد از شهادت پدر تنها ملجأ و پناه خود را برادر بزرگوارشان ميديدند و آن حضرت هم مدت يك سال از وطن دور بوده و علاقه و محبت برادري و خواهري موجب ميشود كه عازم خراسان شوند. و اگر هم نامهاي از جانب امام دريافت نموده باشند و يا اينكه خواستگاري از جانب مأمون صورت گرفته يا نه، منبع محكم و مستدلي در اين رابطه وجود ندارد. يا لااقل اين حقير پيدا نكردم.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تاريخ قم، حسن بن محمد، ترجمه حسن بن علي بن حسن.
2. پدر فروزان، عباس فياض، چاپ 1364 م.
3. احوالات حضرت فاطمه معصومه، شيخ محمد حسين مفلس (مخطوط).
4. تاريخچه قم و حضرت معصومه، محمد محمدي اشتهاردي.
5. حضرت معصومه و شهر قم، محمد حكيمي.
6. حيات الست، شيخ مهدي منصوري.
7. كريمة اهلبيت، علي اكبر مهديپور.
پی نوشتها:
[1] . ميرعظيمي،سيد جعفر، بارگاه فاطمه معصومه تجليگاه حضرت فاطمه زهرا (س) ، چاپ دوم. نهضت، 1376، ص 24.
[2] . نائيني اردستاني كجوئي، محمد بن حسين، انوار المشعشعين، بيان حالات الرواة ،،،، ، نشر كتابخانه مرعشي نجفي، ج 2، ص 275.
[3] . موسوي، سيد ابراهيم، جامع الانساب در تاريخچه امامزادگان، ص 22، ناشر بوذر جمهري، مصطفوي تهراني.
منبع: اندیشه قم
در رابطه با سفر حضرت فاطمه معصومه به طرف ايران و علت اين سفر و اينكه آيا آن حضرت به خواست خودشان اقدام به اين مسافرت نمودند يا اينكه از جانب برادر بزرگوارشان حضرت امام رضا _ عليه السّلام _ دعوتي داشتند.
در مورد اينكه دعوتنامهاي از سوي امام رضا عليه السّلام براي خواهر محترمهشان ارسال شده يا نه در منابع دست اول از جمله تاريخ قم كه از منابع معتبر و دست اول در تاريخ قم و حضرت فاطمه معصومه است چيزي بيان نشده اما برخي منابع كه اخيراً چاپ شدهاند به اين امر اشاره كردهاند ولي سندي را كه بيان كنندة اين چنين نامهاي بوده بيان نكردهاند و همچنين اشارهاي به متن نامه نكردهاند.
آقاي مير عظيمي در كتاب خود نوشتهاند كه: «حضرت ثامن الائمه علي بن موسي الرضا _ عليه السّلام _ نامهاي خطاب به خواهر گراميش حضرت فاطمه معصومه (س) مرقوم فرموده و آن را توسط يكي از غلامانش به مدينه ارسال فرموده است امام رضا _ عليه السّلام _ به غلام دستور داده كه در هيچ منزل توقف نكنند تا در اندك زمان ممكن آن رقيمه را به مدينه برساند. آنگاه نشاني خانه حضرت موسي بن جعفر _ عليه السّلام _ را براي او بيان فرمود تا از كسي نشان نپرسد غلام خود را به مدينه منوره رسانيد و نامه امام را به خدمت حضرت معصومه تسليم نمود حضرت فاطمه معصومه به مجرد رسيدن نامه برادر خود را آماده سفر ميكند.»[1]
همانطور كه گفته شد نويسنده هيچ اشارهاي به سند و مدرك نميكند. البته اين امكان هم هست شايد نامهاي وجود داشته ولي در گذشت زمان مفقود شده و يا از بين رفته. و اكثر كساني كه در رابطه با حضرت فاطمه معصومه(س) قلمفرسائي كردهاند از تاريخ قم كمك گرفتهاند و در آن نيز مطلبي راجع به نامه امام مطالبي به ميان نيامده. در انوار المشعشعين آمده كه: «آنكه نقل شده از براي حركت نمودن آن منصوره از مدينه به سوي خراسان بيايد... اين مطلب مأخذ صحيحي ندارد و در منبعي هم يافت نشده بلكه جهت حركت همان محبت برادري و خواهري بوده.»[2]
در حدود 25 منبع از منابع دست اول كه در رابطه با زندگي حضرت فاطمه معصومه را بررسي و مطالعه شد، چيزي در اين زمينه وجود نداشت و اكثر منابع علت حركت خانم فاطمه معصومه را همان محبت برادري و شوق زيارت برادر بيان كردهاند.
اگر هم دعوتي از سوي امام رضا _ عليه السّلام _ براي سفر خانم فاطمه معصومه صورت گرفته باشد كه فعلاً محرز نيست، در راستاي خنثي كردن اهداف مأمون بوده و امام ميخواستند خواهر گراميشان شيعيان را از اهداف مأمون آگاه سازند و نقشههاي مأمون را نقش بر آب كنند.
برخي هم معتقدند كه چون حضرت فاطمه معصومه تنها خواهري است كه از ميان ديگر خواهران به جانب ايران سفر كرده، اين دليل بر دعوت امام رضا از آن حضرت است در حالي كه امام 19 يا 21 خواهر داشته است؛
آنچه مسلم و محرز است خانم فاطمه معصومه ازدواج نكردهاند اما اينكه آيا از حضرت خواستگاري صورت گرفته يا نه از جمله از جانب مأمون كه در برخي منابع بدان اشاره شده اگر هم اين امر صورت گرفته باشد سند معتبر و مستدلي وجود ندارد و صرف ادعا است. كساني كه اين را بيان كردهاند با توجه به همان نامه امام به حضرت معصومه (س) مطلب نوشتهاند كه آن نامه هم ثابت نشده است يا لااقل موجود نيست.
اما اگر اين امر واقع شده باشد از اين اقدام هم مأمون ميخواسته در راستاي اهداف خود سود جويد از برخي منابع ظاهر ميشود اينكه مأمون چون احساس دشمني از علويين نمود از حضرت رضا _ عليه السّلام _ حضرت معصومه (س) را خواستگاري كرد. حضرت نوشت تا اينكه آن بانو حركت كرده به سمت ايران آمده.[3]در اين جا هم نويسنده اشارهاي به سند و مدرك به گفته خود ارائه نميدهد.
ميتوان اين نتيجه را در رابطه با سفر حضرت معصومه به ايران گرفت كه آن بانوي بزرگ چون در دوران كودكي از رنجهاي پدر بزرگوارشان متحمل ميشد و بعد از شهادت پدر تنها ملجأ و پناه خود را برادر بزرگوارشان ميديدند و آن حضرت هم مدت يك سال از وطن دور بوده و علاقه و محبت برادري و خواهري موجب ميشود كه عازم خراسان شوند. و اگر هم نامهاي از جانب امام دريافت نموده باشند و يا اينكه خواستگاري از جانب مأمون صورت گرفته يا نه، منبع محكم و مستدلي در اين رابطه وجود ندارد. يا لااقل اين حقير پيدا نكردم.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تاريخ قم، حسن بن محمد، ترجمه حسن بن علي بن حسن.
2. پدر فروزان، عباس فياض، چاپ 1364 م.
3. احوالات حضرت فاطمه معصومه، شيخ محمد حسين مفلس (مخطوط).
4. تاريخچه قم و حضرت معصومه، محمد محمدي اشتهاردي.
5. حضرت معصومه و شهر قم، محمد حكيمي.
6. حيات الست، شيخ مهدي منصوري.
7. كريمة اهلبيت، علي اكبر مهديپور.
پی نوشتها:
[1] . ميرعظيمي،سيد جعفر، بارگاه فاطمه معصومه تجليگاه حضرت فاطمه زهرا (س) ، چاپ دوم. نهضت، 1376، ص 24.
[2] . نائيني اردستاني كجوئي، محمد بن حسين، انوار المشعشعين، بيان حالات الرواة ،،،، ، نشر كتابخانه مرعشي نجفي، ج 2، ص 275.
[3] . موسوي، سيد ابراهيم، جامع الانساب در تاريخچه امامزادگان، ص 22، ناشر بوذر جمهري، مصطفوي تهراني.
منبع: اندیشه قم
