پرسش :
دختري 25 ساله و فوق ليسانس هستم. هر خواستگاري كه مي‌آيد خانواده‌ام آن‌ها را رد مي‌كنند. معيار من ايمان و اخلاق است اما خانواده بيشتر به مسايل مالي توجه دارند. وقتي خواستگاري مي‌آيد مادرم تنها مي‌گويد كه چنين كسي آمده و تنها مي‌گويد نظرت چيست؟ خوب من هم مي گويم هر چه شما بگوييد و تمام، بعد هم تا خودم دوباره نپرسم (كه آن هم اگر خجالت نكشم) ديگر چيزي به من نمي‌گويند. من چه كار كنم؟ مي‌دانم ازدواج تمام زندگي نيست و هدف انسان، رسيدن به كمالات و كسب رضاي الهي است، اما به هر حال خسته شده‌ام. تك دختر هستم و تمام مدت روز در خانه تنها هستم. مادرم شاغل است. سعي مي‌كنم با مطالعه كتب ديني اطلاعاتم را زياد كرده و به خدا نزديكتر شوم. باز در احاديث هم توجه زيادي به ازدواج شده است و اين بيشتر مرا اذيت مي‌كند. شما بگوييد چه كار كنم؟ واقعا ديگر تحمل ندارم. اين را هم بگويم كه هيچ وقت و به هيچ وجه، به لطف خدا به گناه فكر نكرده‌ام.
پاسخ :
دغدغه خاطر و تلاش شما براي انتخاب راه درست آغاز زندگي مشترك، ستودني است و اینکه قصد ازدواج که یکی از برترین اصول اساسی در دین اسلام است را دارید و به لطف خداوند متعال تاکنون به گناه آلوده نشده‌اید، قصدی پاک و مبارک بوده و امیدواریم در تحقق این نیت خوب، موفق و سربلند باشید.
همان‌طور که می‌دانید خانواده يكي از نهادهاي مهم جامعه بشري است كه با پيوند زن و مرد به وجود مي‌آيد، خانواده زيربنايي‌ترين و اولين نهاد اجتماعي است كه تأثير آن بر رشد، تعادل و شكوفايي افراد جامعه به حدي است كه هيچ صاحب نظري نمي‌تواند آن را انكار كند. در دين اسلام ازدواج و خانواده محبوب‌ترين و عزيز‌ترين نهاد بشري در نزد خداوند متعال اعلام شده است. خداوند متعال در قرآن کریم ازدواج را مایه آرامش معرفی فرموده: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَة؛ یكى از آيات (لطف) او آن است كه براى شما از جنس خودتان جفتى بيافريد كه در كنار او آرامش يافته و با هم انس گيريد و ميان شما رأفت و مهربانى برقرار فرمود»[1] و در حديثي از پيامبر اكرم (صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌و‌‌سلم) آمده است درهاي آسمان هنگامي كه عقد ازدواج برگزار مي‌شود و هنگامي كه فرزند بر چهره والدين خود نگاه مي‌كند، گشوده مي‌شود.[2]
ازدواج براي انسان‌ها يك نياز طبيعي است كه از آفرينش ويژه آن‌ها سرچشمه مي‌گيرد. دين اسلام نيز پيروان خود را به ازدواج دعوت نموده و از عزوبت بر حذر مي‌دارد. «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُم؛ و البته بايد مردان بى زن و زنان بى شوهر و كنيزان و بندگان شايسته خود را به نكاح يكديگر درآوريد».[3]
مهمترین مسئله در ازدواج و انتخاب همسر رعایت ملاک‌های اصلی ازدواج است. رعایت این معیارها ضامن اصلی سعادت و خوشبختی در ازدواج است و عدم رعایت آن عواقب سنگینی برای زوجین در پی خواهد داشت.
اين معيارها را مي‌توان به دو بخش عمده تقسيم كرد:[4]
الف) معيارهاي اساسي: ملاك‌هايي كه حتماً آن‌ها را بايد در نظر داشته باشيم تا زندگيمان توأم با سعادت باشد. در نظر نگرفتن اين معيارها موجب بروز مشكلاتي در زندگي ما خواهد شد. مانند: دين داري، اخلاق نيكو، شرافت خانوادگي (نجابت و پاكي)، عقل.
ب) معيارهايي كه موجب كاملتر شدن زندگي ما مي‌شود. اين معيارها اگر رعايت شوند زندگي ما بهتر و كاملتر خواهد شد. البته اين معيارها به سليقه و موقعيت افراد بستگي دارد و در افراد مختلف، متفاوت مي‌باشد. از جمله اين ملاك‌ها مي‌توان سلامت جسم و روح، زيبايي، علم و سواد و كفو همديگر بودن را نام برد.
به لطف خداوند متعال معیارهای دینی را در انتخاب همسر در نظر گرفته‌اید که فرمودید: «معيار من ايمان و اخلاق است»، اما ظاهرا والدینتان معیارهای دیگری از جمله معیارهای مالی را بیشتر از اخلاق و دینداری مد نظر دارند و از طرفی حیای شما این اجازه را به شما نداده تا در مورد خواستگاران و شرایط و موقعیتی که دارند از والدینتان سئوالی بپرسید و همه رأی را به والدین خود واگذار کرده‌اید. «من هم مي گويم هر چه شما بگوييد و تمام». اینکه شما قصد احترام و تکریم والدین را دارید و حاضر به بی‌حرمتی به ساحت آن‌ها نیستید سیره‌ای خوب و مورد پسند دین، عرف و جامعه است، ولی باید توجه داشته باشید که این خود شما هستید که قرار است سال‌ها با همسرتان زیر یک سقف زندگی کنید و تصمیم‌گیرنده نهایی شخص شما هستید. اگر همه اختیار و حق تصمیم‌گیری را به دلیل حیایی که دارید به والدین واگذار کنید تصمیم نهایی و سنجش و انتخاب همسر برای شما نیز طبق معیارهای والدین (مالی) خواهد بود.
يكي از صفات خوب و با ارزش انسان مؤمن داشتن حيا و رعايت حريم بين محرم و نامحرم مي‌باشد و اين خود يكي از عنايات خداوند متعال به بندة خود مي‌باشد كه روحية تقوا و خداترسي داشته باشد و در مقابل موقعيت‌هاي حساس و شبهه انگيز، واكنش نشان دهد؛ چنانچه امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: در حديثي نوراني و زيبا مي‌فرمايد: «لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا حَيَاءَ لَه؛ كسي كه حيا و شرم ندارد».[5] اما با چنين توصيفاتي، بايد توجه كرد كه انسان از حالت اعتدال و آنچه كه اسلام از حيا و شرم تعريف كرده است خارج نشود و با افراط و تفريط‌هاي نامناسب عرصة زندگي را بر خود تنگ ننمايد؛ بنابراین از نظر اسلام مطلق حيا و شرم پسنديده نيست. از ديدگاه پيامبر مكرم اسلام، حيا بر دو گونه مي‌باشد حيايي كه از حكم عقل و فهم برخاسته باشد و ديگر حياي منفي و نامناسبي كه نشانة حماقت و ناداني انسان مي‌باشد. حيايي كه انسان را از كارهاي زشت و ناپسندي چون جلوه گري در مقابل نامحرم باز مي‌دارد، حياي خوب و مورد تأييد اسلام ناب و واقعي مي‌باشد و نشانة عقل و تدبير حقيقي انسان است و آنچه كه در فضيلت حيا در اسلام آمده است، همين حيا مي‌باشد اما حیایی که باعث شده است اجازه تصمیم‌گیری در مورد خواستگاران از شما گرفته شود و حتی به خودتان اجازه اظهار نظر ندهید حیای غیر منطقی و افراطی است و از نظر اسلام مردود شمرده شده است؛ براین اساس اگر خواستگاری برای شما رسید با صبر، تأمل و تفکر و مشورت کافی در مورد او نظر خود را رسما و بدون تردید به صورت قاطعانه اعلام کنید و در اظهار نظر خود هیچ ترس و خجالتی به خود راه ندهید. شما هم مانند دیگر افراد خانواده حق نظر و رأی دارید الّا اینکه حق تصمیم‌گیری اصلی با شماست و والدینتان چون احساس می‌کنند قدرت تصمیم‌گیری ندارید، از طرف شما جواب منفی می‌دهند. به هرحال با توجه به آنچه بیان شد در ادامه راهکارهایی برای رفع موانع موجود عرض می‌نماییم و در ضمن آن راه‌هایی برای تقویت قدرت تصمیم‌گیری بیا می‌داریم.
1. گفتگوی مستقیم با حفظ احترام: یکی از بهترین راه‌های اظهار نظر و خود ابرازی شما در مقابل والدینتان این است که گفتگوی صمیمانه در فضایی آکنده از احترام تشکیل دهید. برای این کار موقعیت و زمان مناسبی را در نظر بگیرید و با طرح محترمانة مسايل و استدلالات منطقی آن‌ها را متقاعد کنید که سنّ ازدواج شما در حال بالا رفتن است و با ردّ کردن بی‌دلیل خواستگاران آینده شما به خطر می‌افتد. در ضمن این دلائل معیارهای اصلی خود را بیان و با استدلال منطقی از طریق مطالعه‌ای که دارید خطای تفکر والدین در معیارهای مالی را ردّ کنید. این شیوه بر اساس احترام متقابل اتفاق می‌افتد و این اصل را در همه گفتگوها رعایت نمایید.
2. استفاده از فرد واسطه: اگر گفتگوی مستقیم برای رسیدن به مقصودتان بی‌فایده بود، با قرار دادن واسطه و فرستادن كساني كه با والدين، رابطة خوب و عاطفي دارند، آن‌ها را نسبت به مشكلتان آگاه سازید و از واسطه بخواهید آن‌ها را با دلايل منطقي راضی کند تا برای ازدواج شما تصمیم‌گیری نکنند و تصمیم را به خودتان واگذار کنند. این واسطه می‌تواند از بزرگان فامیل و نزدیکان خودتان باشد مانند عمو، دایی و... .
3. افزايش اعتماد به نفس خود: برای اینکه بتوانید نظر خود را به والدین بدون خجالت و تنش بیان کنید، نیاز به افزایش اعتماد به نفس و به‌کارگیری مهارت جرأت‌ورزی دارید. اگر احساس مي‌كنيد توان ابراز نظر خود را ندارید و برای بیان آن خجالت می‌کشید، بايد سعي كنيد علت ضعف و عدم اعتماد به نفس خود را پيدا كنيد و با تمرين و مداومت آن را از بين ببريد. در كنار آن به توانايي‌هاي خود هنگام سخن گفتن و اظهار نظر توجه كنيد و خود را فردی توانا فرض كنيد. به اين باور برسيد كه مي‌توانيد آنچه در درون خود داريد، با كلمات زيبا به جمع بگوييد (همان‌طور که برای ما نوشته‌اید)، بدون اين‌كه ضعفي مانع آن شود. برای افزایش اعتماد به نفس از راهبرد‌های زیر مدد بگیرید:
الف) ارزيابي امكانات و محدوديت‌هاي خود:[6] سعی کنید بین توانایی‌ها و محدوديت‌ها مطابقت برقرار کنید. اگر كسي پيش از توانايي خود از خود انتظار داشته باشد او گامي برخلاف اعتماد به نفس برداشته است.
ب) ثبت و يادآوري نقاط درخشان زندگي: فهرستي از موفقيت‌هاي كوچك و بزرگ گذشته خود تهيه كنيد، هراز گاهي آن را مرور كنيد. يادآوري و مرور آن به شما يك نوع مسرّت باطني مي‌دهد.
ج) تلقين به نفس: مغز انسان حتي در خواب نيز در حال فعاليت و پردازش اطلاعات است، قبل از خواب جملات مثبتي را به خود تلقين كنيد. اين امر اگر تكرار شود اثر با دوام در شخصیت شما بر جاي مي‌گذارد.
د) مطالعه زندگي‌نامه بزرگان و افراد موفق: اين كار به شما نيرو مي‌دهد كه در مقابل سختي‌ها سر فرود نياوريد و توانايي‌هاي خود را بسيج كنيد و به جنگ ضعف‌هاي خود برويد. اين كار باعث مي‌شود كه شما به جنبه‌هاي مثبت شخصيت، زندگي و انسان‌ها بيشتر توجه داشته باشيد، اغلب انسان‌هاي موفق بر اثر تلاش، بردباري، تحمل فقر و نداري به مراتب عالي رسيده‌اند. فقط كافي است شما زندگي افراد موفق را مطالعه كنيد اين كار بهتر است به طور روزانه و 5 الي 10 دقيقه انجام شود تا اثربخش‌تر باشد.
ه) توسعه اطلاعات عمومي: اطلاعات عمومي به شما فرصت مي دهد كه با آمادگي در مباحث گوناگون به بحث و تبادل نظر بپردازيد و با تشويق‌هاي ديگر مواجه شويد و نيرو بگيريد تا گامي بلندتر برداريد و نظرتان را قاطعانه ابراز کنید.
ه) تمركز فكر: مثل ذره بين عمل كنيد، نور را متمركز كنيد و آتش ايجاد كنيد. يعني از پراكنده كاري پرهيز كنيد. اگر توانايي‌هاي شما يك جا جمع شود موفق تر خواهيد بود. (به داشته‌هاي خود تمركز بخشيد).[7] مطالعات خود را برای تقویت انگیزه و بیان به والدینتان متمرکز و منسجم کنید.
4. توکل بر خداوند متعال و توسل بر معصومین (علیهم‌السلام): توكل و واگذاري كارها به خداوند و نيز استعانت از او، يكي از عوامل اصلي موفقيت به حساب مي‌آيد، بدون توكل و استعانت از خدا و ارتباط معنوي با امام عصر (عج) نمي‌توان به تمام اهداف نايل شد و چه زيبا خداوند فرموده است: «وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَي اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ؛ هركه به خدا توكل كند، خداوند او را كافي است».[8] شما هم مي توانيد با توكل بر خدا و توسل برمعصومین (علیهم‌السلام) بر مشكل خود غلبه كنيد.
5. کنار گذاشتن کمرویی و حیای افراطی: «كمرو» به كسي گفته مي‌شود كه از مواجه شدن با ديگران مي‌ترسد و از ارتباط برقرار كردن با ديگران گريزان است.[9] اگر احساس مي كنيد به اين مسأله مبتلا هستيد، بايد به درمان آن بپردازيد. از مهم‌ترين روش‌هاي درمان كمرويي، مواجهه با موقعیت‌های جمعی است که ممکن است اضطراب شما را افزایش دهد. به‌طور مثال می‌توان به شروع صحبت در جمع‌های کوچک و خلوت، صحبت در جمع دوستان و نزدیکان و همچنین شروع صحبت با مدت‌زمان کوتاه اشاره کرد.
6. تقویت ارتباط جمعی: با توجه به اینکه فرمودید: «تمام مدت روز در خانه تنها هستم» توصیه می‌کنیم ارتباط خود را با جمع‌های فامیلی و دوستانه تقویت کنید. تنها ماندن شما در خانه، نه‌تنها موجب سلب نشاط و شادابی‌تان می‌گردد، بلکه اعتماد به نفس شما را نیز تضعیف خواهد کرد. ضمن این که حضور فعال و البته با رعایت عفت و حیای در عرصه‌های اجتماعی باعث جلب خواستگاران می‌گردد.
در پایان، تأکید می‌کنیم فرایند مقابله با این برخوردها و تنظیم دقیق رفتارها نیاز به ظرافت خاصی دارد. البته توجه داشته باشد تغییر نظر والدینتان اگر این مخالفت، ریشه‌ای باشد، بزودی امکان پذیر نیست و نیازمند گذر زمان است. از طرفی باید مراقب باشید با اصرار زیاد، روابط بین شما و والدینتان به سختی و خشکی منجر نشود.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مظاهري، علي اكبر، جوانان و انتخاب همسر، قم. پارسايان، 1390.
2. حسینی، سیدمهدی، مشاوره قبل از ازدواج، تهران: آوای نور، 1386.
3. دژکام، محمدرضا، مشاوره ازدواج: آنچه زوج‌های جوان «دربارة یک ازدواج موفق و زندگی زناشویی ایده آل باید بدانند!»، دنیس، 1387.
4. شرکت چئینگ، ال.بت، چگونه در زندگی با جرات باشیم؟، ترجمة: مرتضی نوری خواجوی، تهران: ارتقای سلامت ایرانیان، 1390.
5. فتحی، مهدی، مهارت ابراز وجود و جرأت مندی، مشهد: شهیدی پور، 1387.
6. کاظم زاده عطوفی، مهرداد و موتابی، فرشته، رفتار جرات‌مندانه، تهران: میانکوشک، 1391.
7. موسوی زاده، سیده آزاده، روان‌شناسی ابراز وجود (کلید طلایی موفقیت با فن جرات‌ورزی)، تهران: جهان دانش، 1391.
پی نوشت ها:
[1] روم: 21.
[2] سالاري فر، محمد رضا، خانواده در نگرش اسلام و روان شناسي، تهران، سمت، چاپ اول، ص5.
[3] نور: 32.
[4] جوانان و انتخاب همسر، مظاهري علي اكبر، انتشارات پارسايان، 1380، ص 106.
[5] كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، كافي، قم: دار الحديث، 1429ق، ج3، ص276.
[6] شرفي، محمد رضا، مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، انتشارات تزكيه، چاپ دوم، 1377، ص 8-6 (اقتباس).
[7] حقيقي، محمد علي، تكنولوژي و مهندسي فكر، انتشارات فراروان، چاپ چهارم، 1382، ص 241.
[8] طلاق: 3.
[9] روان شناسي كمرويي و روش‌هاي درمان، ص 13.
منبع: اندیشه قم
دغدغه خاطر و تلاش شما براي انتخاب راه درست آغاز زندگي مشترك، ستودني است و اینکه قصد ازدواج که یکی از برترین اصول اساسی در دین اسلام است را دارید و به لطف خداوند متعال تاکنون به گناه آلوده نشده‌اید، قصدی پاک و مبارک بوده و امیدواریم در تحقق این نیت خوب، موفق و سربلند باشید.
همان‌طور که می‌دانید خانواده يكي از نهادهاي مهم جامعه بشري است كه با پيوند زن و مرد به وجود مي‌آيد، خانواده زيربنايي‌ترين و اولين نهاد اجتماعي است كه تأثير آن بر رشد، تعادل و شكوفايي افراد جامعه به حدي است كه هيچ صاحب نظري نمي‌تواند آن را انكار كند. در دين اسلام ازدواج و خانواده محبوب‌ترين و عزيز‌ترين نهاد بشري در نزد خداوند متعال اعلام شده است. خداوند متعال در قرآن کریم ازدواج را مایه آرامش معرفی فرموده: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَة؛ یكى از آيات (لطف) او آن است كه براى شما از جنس خودتان جفتى بيافريد كه در كنار او آرامش يافته و با هم انس گيريد و ميان شما رأفت و مهربانى برقرار فرمود»[1] و در حديثي از پيامبر اكرم (صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌و‌‌سلم) آمده است درهاي آسمان هنگامي كه عقد ازدواج برگزار مي‌شود و هنگامي كه فرزند بر چهره والدين خود نگاه مي‌كند، گشوده مي‌شود.[2]
ازدواج براي انسان‌ها يك نياز طبيعي است كه از آفرينش ويژه آن‌ها سرچشمه مي‌گيرد. دين اسلام نيز پيروان خود را به ازدواج دعوت نموده و از عزوبت بر حذر مي‌دارد. «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُم؛ و البته بايد مردان بى زن و زنان بى شوهر و كنيزان و بندگان شايسته خود را به نكاح يكديگر درآوريد».[3]
مهمترین مسئله در ازدواج و انتخاب همسر رعایت ملاک‌های اصلی ازدواج است. رعایت این معیارها ضامن اصلی سعادت و خوشبختی در ازدواج است و عدم رعایت آن عواقب سنگینی برای زوجین در پی خواهد داشت.
اين معيارها را مي‌توان به دو بخش عمده تقسيم كرد:[4]
الف) معيارهاي اساسي: ملاك‌هايي كه حتماً آن‌ها را بايد در نظر داشته باشيم تا زندگيمان توأم با سعادت باشد. در نظر نگرفتن اين معيارها موجب بروز مشكلاتي در زندگي ما خواهد شد. مانند: دين داري، اخلاق نيكو، شرافت خانوادگي (نجابت و پاكي)، عقل.
ب) معيارهايي كه موجب كاملتر شدن زندگي ما مي‌شود. اين معيارها اگر رعايت شوند زندگي ما بهتر و كاملتر خواهد شد. البته اين معيارها به سليقه و موقعيت افراد بستگي دارد و در افراد مختلف، متفاوت مي‌باشد. از جمله اين ملاك‌ها مي‌توان سلامت جسم و روح، زيبايي، علم و سواد و كفو همديگر بودن را نام برد.
به لطف خداوند متعال معیارهای دینی را در انتخاب همسر در نظر گرفته‌اید که فرمودید: «معيار من ايمان و اخلاق است»، اما ظاهرا والدینتان معیارهای دیگری از جمله معیارهای مالی را بیشتر از اخلاق و دینداری مد نظر دارند و از طرفی حیای شما این اجازه را به شما نداده تا در مورد خواستگاران و شرایط و موقعیتی که دارند از والدینتان سئوالی بپرسید و همه رأی را به والدین خود واگذار کرده‌اید. «من هم مي گويم هر چه شما بگوييد و تمام». اینکه شما قصد احترام و تکریم والدین را دارید و حاضر به بی‌حرمتی به ساحت آن‌ها نیستید سیره‌ای خوب و مورد پسند دین، عرف و جامعه است، ولی باید توجه داشته باشید که این خود شما هستید که قرار است سال‌ها با همسرتان زیر یک سقف زندگی کنید و تصمیم‌گیرنده نهایی شخص شما هستید. اگر همه اختیار و حق تصمیم‌گیری را به دلیل حیایی که دارید به والدین واگذار کنید تصمیم نهایی و سنجش و انتخاب همسر برای شما نیز طبق معیارهای والدین (مالی) خواهد بود.
يكي از صفات خوب و با ارزش انسان مؤمن داشتن حيا و رعايت حريم بين محرم و نامحرم مي‌باشد و اين خود يكي از عنايات خداوند متعال به بندة خود مي‌باشد كه روحية تقوا و خداترسي داشته باشد و در مقابل موقعيت‌هاي حساس و شبهه انگيز، واكنش نشان دهد؛ چنانچه امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: در حديثي نوراني و زيبا مي‌فرمايد: «لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا حَيَاءَ لَه؛ كسي كه حيا و شرم ندارد».[5] اما با چنين توصيفاتي، بايد توجه كرد كه انسان از حالت اعتدال و آنچه كه اسلام از حيا و شرم تعريف كرده است خارج نشود و با افراط و تفريط‌هاي نامناسب عرصة زندگي را بر خود تنگ ننمايد؛ بنابراین از نظر اسلام مطلق حيا و شرم پسنديده نيست. از ديدگاه پيامبر مكرم اسلام، حيا بر دو گونه مي‌باشد حيايي كه از حكم عقل و فهم برخاسته باشد و ديگر حياي منفي و نامناسبي كه نشانة حماقت و ناداني انسان مي‌باشد. حيايي كه انسان را از كارهاي زشت و ناپسندي چون جلوه گري در مقابل نامحرم باز مي‌دارد، حياي خوب و مورد تأييد اسلام ناب و واقعي مي‌باشد و نشانة عقل و تدبير حقيقي انسان است و آنچه كه در فضيلت حيا در اسلام آمده است، همين حيا مي‌باشد اما حیایی که باعث شده است اجازه تصمیم‌گیری در مورد خواستگاران از شما گرفته شود و حتی به خودتان اجازه اظهار نظر ندهید حیای غیر منطقی و افراطی است و از نظر اسلام مردود شمرده شده است؛ براین اساس اگر خواستگاری برای شما رسید با صبر، تأمل و تفکر و مشورت کافی در مورد او نظر خود را رسما و بدون تردید به صورت قاطعانه اعلام کنید و در اظهار نظر خود هیچ ترس و خجالتی به خود راه ندهید. شما هم مانند دیگر افراد خانواده حق نظر و رأی دارید الّا اینکه حق تصمیم‌گیری اصلی با شماست و والدینتان چون احساس می‌کنند قدرت تصمیم‌گیری ندارید، از طرف شما جواب منفی می‌دهند. به هرحال با توجه به آنچه بیان شد در ادامه راهکارهایی برای رفع موانع موجود عرض می‌نماییم و در ضمن آن راه‌هایی برای تقویت قدرت تصمیم‌گیری بیا می‌داریم.
1. گفتگوی مستقیم با حفظ احترام: یکی از بهترین راه‌های اظهار نظر و خود ابرازی شما در مقابل والدینتان این است که گفتگوی صمیمانه در فضایی آکنده از احترام تشکیل دهید. برای این کار موقعیت و زمان مناسبی را در نظر بگیرید و با طرح محترمانة مسايل و استدلالات منطقی آن‌ها را متقاعد کنید که سنّ ازدواج شما در حال بالا رفتن است و با ردّ کردن بی‌دلیل خواستگاران آینده شما به خطر می‌افتد. در ضمن این دلائل معیارهای اصلی خود را بیان و با استدلال منطقی از طریق مطالعه‌ای که دارید خطای تفکر والدین در معیارهای مالی را ردّ کنید. این شیوه بر اساس احترام متقابل اتفاق می‌افتد و این اصل را در همه گفتگوها رعایت نمایید.
2. استفاده از فرد واسطه: اگر گفتگوی مستقیم برای رسیدن به مقصودتان بی‌فایده بود، با قرار دادن واسطه و فرستادن كساني كه با والدين، رابطة خوب و عاطفي دارند، آن‌ها را نسبت به مشكلتان آگاه سازید و از واسطه بخواهید آن‌ها را با دلايل منطقي راضی کند تا برای ازدواج شما تصمیم‌گیری نکنند و تصمیم را به خودتان واگذار کنند. این واسطه می‌تواند از بزرگان فامیل و نزدیکان خودتان باشد مانند عمو، دایی و... .
3. افزايش اعتماد به نفس خود: برای اینکه بتوانید نظر خود را به والدین بدون خجالت و تنش بیان کنید، نیاز به افزایش اعتماد به نفس و به‌کارگیری مهارت جرأت‌ورزی دارید. اگر احساس مي‌كنيد توان ابراز نظر خود را ندارید و برای بیان آن خجالت می‌کشید، بايد سعي كنيد علت ضعف و عدم اعتماد به نفس خود را پيدا كنيد و با تمرين و مداومت آن را از بين ببريد. در كنار آن به توانايي‌هاي خود هنگام سخن گفتن و اظهار نظر توجه كنيد و خود را فردی توانا فرض كنيد. به اين باور برسيد كه مي‌توانيد آنچه در درون خود داريد، با كلمات زيبا به جمع بگوييد (همان‌طور که برای ما نوشته‌اید)، بدون اين‌كه ضعفي مانع آن شود. برای افزایش اعتماد به نفس از راهبرد‌های زیر مدد بگیرید:
الف) ارزيابي امكانات و محدوديت‌هاي خود:[6] سعی کنید بین توانایی‌ها و محدوديت‌ها مطابقت برقرار کنید. اگر كسي پيش از توانايي خود از خود انتظار داشته باشد او گامي برخلاف اعتماد به نفس برداشته است.
ب) ثبت و يادآوري نقاط درخشان زندگي: فهرستي از موفقيت‌هاي كوچك و بزرگ گذشته خود تهيه كنيد، هراز گاهي آن را مرور كنيد. يادآوري و مرور آن به شما يك نوع مسرّت باطني مي‌دهد.
ج) تلقين به نفس: مغز انسان حتي در خواب نيز در حال فعاليت و پردازش اطلاعات است، قبل از خواب جملات مثبتي را به خود تلقين كنيد. اين امر اگر تكرار شود اثر با دوام در شخصیت شما بر جاي مي‌گذارد.
د) مطالعه زندگي‌نامه بزرگان و افراد موفق: اين كار به شما نيرو مي‌دهد كه در مقابل سختي‌ها سر فرود نياوريد و توانايي‌هاي خود را بسيج كنيد و به جنگ ضعف‌هاي خود برويد. اين كار باعث مي‌شود كه شما به جنبه‌هاي مثبت شخصيت، زندگي و انسان‌ها بيشتر توجه داشته باشيد، اغلب انسان‌هاي موفق بر اثر تلاش، بردباري، تحمل فقر و نداري به مراتب عالي رسيده‌اند. فقط كافي است شما زندگي افراد موفق را مطالعه كنيد اين كار بهتر است به طور روزانه و 5 الي 10 دقيقه انجام شود تا اثربخش‌تر باشد.
ه) توسعه اطلاعات عمومي: اطلاعات عمومي به شما فرصت مي دهد كه با آمادگي در مباحث گوناگون به بحث و تبادل نظر بپردازيد و با تشويق‌هاي ديگر مواجه شويد و نيرو بگيريد تا گامي بلندتر برداريد و نظرتان را قاطعانه ابراز کنید.
ه) تمركز فكر: مثل ذره بين عمل كنيد، نور را متمركز كنيد و آتش ايجاد كنيد. يعني از پراكنده كاري پرهيز كنيد. اگر توانايي‌هاي شما يك جا جمع شود موفق تر خواهيد بود. (به داشته‌هاي خود تمركز بخشيد).[7] مطالعات خود را برای تقویت انگیزه و بیان به والدینتان متمرکز و منسجم کنید.
4. توکل بر خداوند متعال و توسل بر معصومین (علیهم‌السلام): توكل و واگذاري كارها به خداوند و نيز استعانت از او، يكي از عوامل اصلي موفقيت به حساب مي‌آيد، بدون توكل و استعانت از خدا و ارتباط معنوي با امام عصر (عج) نمي‌توان به تمام اهداف نايل شد و چه زيبا خداوند فرموده است: «وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَي اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ؛ هركه به خدا توكل كند، خداوند او را كافي است».[8] شما هم مي توانيد با توكل بر خدا و توسل برمعصومین (علیهم‌السلام) بر مشكل خود غلبه كنيد.
5. کنار گذاشتن کمرویی و حیای افراطی: «كمرو» به كسي گفته مي‌شود كه از مواجه شدن با ديگران مي‌ترسد و از ارتباط برقرار كردن با ديگران گريزان است.[9] اگر احساس مي كنيد به اين مسأله مبتلا هستيد، بايد به درمان آن بپردازيد. از مهم‌ترين روش‌هاي درمان كمرويي، مواجهه با موقعیت‌های جمعی است که ممکن است اضطراب شما را افزایش دهد. به‌طور مثال می‌توان به شروع صحبت در جمع‌های کوچک و خلوت، صحبت در جمع دوستان و نزدیکان و همچنین شروع صحبت با مدت‌زمان کوتاه اشاره کرد.
6. تقویت ارتباط جمعی: با توجه به اینکه فرمودید: «تمام مدت روز در خانه تنها هستم» توصیه می‌کنیم ارتباط خود را با جمع‌های فامیلی و دوستانه تقویت کنید. تنها ماندن شما در خانه، نه‌تنها موجب سلب نشاط و شادابی‌تان می‌گردد، بلکه اعتماد به نفس شما را نیز تضعیف خواهد کرد. ضمن این که حضور فعال و البته با رعایت عفت و حیای در عرصه‌های اجتماعی باعث جلب خواستگاران می‌گردد.
در پایان، تأکید می‌کنیم فرایند مقابله با این برخوردها و تنظیم دقیق رفتارها نیاز به ظرافت خاصی دارد. البته توجه داشته باشد تغییر نظر والدینتان اگر این مخالفت، ریشه‌ای باشد، بزودی امکان پذیر نیست و نیازمند گذر زمان است. از طرفی باید مراقب باشید با اصرار زیاد، روابط بین شما و والدینتان به سختی و خشکی منجر نشود.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مظاهري، علي اكبر، جوانان و انتخاب همسر، قم. پارسايان، 1390.
2. حسینی، سیدمهدی، مشاوره قبل از ازدواج، تهران: آوای نور، 1386.
3. دژکام، محمدرضا، مشاوره ازدواج: آنچه زوج‌های جوان «دربارة یک ازدواج موفق و زندگی زناشویی ایده آل باید بدانند!»، دنیس، 1387.
4. شرکت چئینگ، ال.بت، چگونه در زندگی با جرات باشیم؟، ترجمة: مرتضی نوری خواجوی، تهران: ارتقای سلامت ایرانیان، 1390.
5. فتحی، مهدی، مهارت ابراز وجود و جرأت مندی، مشهد: شهیدی پور، 1387.
6. کاظم زاده عطوفی، مهرداد و موتابی، فرشته، رفتار جرات‌مندانه، تهران: میانکوشک، 1391.
7. موسوی زاده، سیده آزاده، روان‌شناسی ابراز وجود (کلید طلایی موفقیت با فن جرات‌ورزی)، تهران: جهان دانش، 1391.
پی نوشت ها:
[1] روم: 21.
[2] سالاري فر، محمد رضا، خانواده در نگرش اسلام و روان شناسي، تهران، سمت، چاپ اول، ص5.
[3] نور: 32.
[4] جوانان و انتخاب همسر، مظاهري علي اكبر، انتشارات پارسايان، 1380، ص 106.
[5] كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، كافي، قم: دار الحديث، 1429ق، ج3، ص276.
[6] شرفي، محمد رضا، مشكلات تربيتي را چگونه حل كنيم، انتشارات تزكيه، چاپ دوم، 1377، ص 8-6 (اقتباس).
[7] حقيقي، محمد علي، تكنولوژي و مهندسي فكر، انتشارات فراروان، چاپ چهارم، 1382، ص 241.
[8] طلاق: 3.
[9] روان شناسي كمرويي و روش‌هاي درمان، ص 13.
منبع: اندیشه قم
