بخش پرسش و پاسخ سایت راسخون

ملاک‌ها و معیارهای ازدواج

پرسش :

ملاک‌ها و معیارهای صحیح برای ازدواج چیست؟

پاسخ :

ازدواج تأمین کننده بخش عمده‌ای از نیازهای مادی و معنوی انسان است. بنابراین باید کمال دقت را در انتخاب همسری شایسته که بتواند فرد را در امر دین و دنیا یاری دهد به کار گرفت. در انتخاب همسر دو دسته ملاک را باید مد نظر قرار داد:

الف. ملاک‌های اصلی و کلیدی

این ملاک‌ها ویژگی‌هایی هستند که تأثیر بسیار مهمّی در سلامت زندگی مشترک و رسیدن به سعادت و کمال ایفا می‌کنند که شامل مواردی از این قبیل می‌باشند:

1. ایمان: انسان بی دین، در حقیقت «مرده متحرک» است و هیچ تضمینی وجود ندارد که پایبند به رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک باشد. انسان متدین به علّت ترس از خدا و عاقبت کارش دست تعدّی به همسر خویش دراز نمی‌کند، مگر اینکه متدین حقیقی نباشد یا ویژگی‌های بعدی را نداشته باشد یا اینکه دچار عقده‌های روانی باشد. امام حسن علیه السلام به مردى که با ایشان درباره ازدواج دختر خود مشورت کرد ـ فرمودند: او را به مردى با تقوا شوهر ده؛ زیرا اگر دختر تو را دوست داشته باشد گرامى‌اش مى دارد و اگر دوستش نداشته باشد به وى ستم نمى‌کند.[1]

2. اخلاق نیک: بسیاری از ویژگی‌های همسر همچون زیبایی، سنّ و… با وجود اهمیت خاصّ خود، پس از چندی نقش کمتری در زندگی ایفا می‌کنند (مثل این‌که زیبایی با گذشت سن از بین برود) ولی اخلاق حسنه تا آخرین لحظات عمر در طراوت و نشاط و شیرینی زندگی مؤثر است. البته منظور از خلاق نیک «صفات و خلق و خوهای پسندیده در نظر عقل و شرع» می‌باشد. مردی به نام حسین بشّار می‌گوید: خدمت امام رضا علیه‎ السلام نامه نوشته و پرسیدم که یکی از بستگانم برای خواستگاری دخترم نزد من آمده است ولی او جوانی بداخلاق است. نظر مبارک شما درباره‌زن دادن به او چیست؟ حضرت فرمودند: اگر بداخلاق است به او زن نده.[2]

3. اصالت و شرافت خانوادگی: منظور شهرت و ثروت و موقعیت اجتماعی نیست بلکه نجابت و تدین و پاکی و روحیات خانواده همسر می‌باشد، چرا که همسر شما شاخه‌ای از همان درخت می‌باشد. که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «تزوجوا فی الحجر الصالح، فان العرق دساس؛ در دامن و خانواده شایسته ازدواج کنید، زیرا عِرق (نطفه و ژن) تأثیر می‌گذارد.»[3]

4. عقل: امیرالمؤمنین علیه‎ السلام فرمودند: «بپرهیزید از ازدواج با احمق، زیرا مصاحبت و زندگی با او بلاست و فرزندانش نیز تباه می‌شوند.»[4] هستند کسانی که با شخص کم عقل ازدواج می‌کنند که دارای زیبایی و جمال هم می‌باشد بعد متوجه می‌شوند که آن فرد نه یار و یاور خوبی برای او می‌باشد و نه پدر یا مادر خوبی برای فرزندش.

ب) ملاک‌های ثانویه
این ملاک‌ها گرچه به اهمیت معیارهای اول (اصلی) نیستند اما ضامن بقای زندگی می‌باشند.

1. سلامت جسم و روح: بعضی از مشکلات جسمی و روانی اهمیت چندانی ندارند و لطمه‌ای به زندگی نمی‌زنند و شدید نیستند ولی اگر نقص‌ها و معلولیت‌های جسمی و روحی، عمیق و غیرقابل درمان باشد، نباید برخورد احساساتی و غیرعقلایی کرد که لطمه‌های سنگین به زندگی انسان می‌زنند. اینکه معلولین و بیماران در مورد ازدواج چه کنند بحث دیگری است.

2. زیبایی: اوّلاً: زیبایی صفتی نسبی است، یعنی کسی ممکن است در نظر شخصی زیبا و در نظر دیگری زشت باشد. ثانیاً: گرچه زیبایی مهمّ است ولی لازم نیست در حدّ بسیار عالی باشد و چه خوب است که میزان زیبایی خود را نیز مد نظر قرار دهیم. با در نظر داشتن این دو نکته باید بدانیم که نباید به نقش زیبایی بی توجهی کرد چون ممکن است در آینده ناخواسته موجب بهانه گیری و اختلاف شود. البته در توجه به زیبایی معمولاً خطایی اتفاق می‌افتد؛ این که ممکن است ملاک زیبایی معیارهای دیگر را تحت تأثیر خود قرار دهد که می بایست مراقب این خطا باشید.

3. تحصیلات: این شرط امتیازی برای همسر می‌باشد و در تکامل و رشد زندگی و انجام وظایف همسری تربیت فرزند و... نقش مهمّی دارد. البته آنچه در این موضوع مهمّ است، تناسب علمی بین دو همسر است که در مورد بعدی می‌آید.

4. کفو همدیگر بودن (همتایی، تناسب): علت عمده بیشتر ناهنجاری‌های خانوادگی، عدم تناسب بین زن و شوهر است.
افرادی که سعی می‌کنند قبل از ازدواج در مود همسرشان مطالعه نمایند و همسری بیابند که از نظر روحی متناسب با خودشان باشد، بخشی از مشکلات بعد از ازدواج و تربیت فرزندانشان را حل کرده‌اند، در غیر این صورت، مشکلاتی را که می‌توانستند قبلاً حل کنند، به بعد از ازدواج موکول می‌کنند.[5]
توجه: همتایی و هماهنگی و تناسب صد در صد امکان ندارد، زیرا هر انسانی دارای مغز، روح. اخلاق، تربیت، محیط و خانواده مخصوص به خود است و با دیگری فرق دارد. امّا باید سعی کرد فاصله نزدیک‌تر باشد.

موارد همتایی زوجین عبارتند از:

1. دینی و ایمانی.
2. فرهنگی و فکری: امام صادق علیه‎ السلام می‌فرمایند: زن عارفه (فهمیده فرزانه) باید در کنار مرد عارف قرار گیرد، نه غیر آن.
3. اخلاقی.
4. تحصیلات.
5. جسمی و جنسی: رضایت جنسی مسأله بسیار مهمّی است و اگر یکی از آنها گرم مزاج و دیگری سرد مزاج باشد به بهانه گیری و نزاع منجر می‌شود که گاهی در ظاهر هم علّت بهانه گیری‌ها چیز دیگری به نظر می‌رسد ولی وقتی ریشه یابی می‌شود به همین مطلب می‌رسیم. البتّه اگر مسئله حاد نباشد با مشورت با افراد آگاه و دلسوز می‌توان آنرا حل کرد و حتی گاهی ممکن است در اثر بیماری جسمی و روحی دیگری سرد مزاجی حاصل شده باشد که با معالجه آن این مشکل نیز بر طرف می‌شود.
6. زیبایی.
7. سن: تفاوت سن بلوغ جنسی دختر و پسر حدود 4 سال است. پس بهتر است که تفاوت سنّ آنها در ازدواج نیز چنین باشد. این نکته بسیار مهم است، مگر اینکه واقعاً شرایط دیگر آن‌قدر مناسب باشد که بتوان از این مسأله صرف نظر کرد و همسری با سنّ مساوی برگزید ولی به هر حال تفاوت سنّی نکته ای حائز اهمیت می‌باشد. (ضمناً برای یک ازدواج موفّق، بلوغ جنسی، بلوغ اقتصادی (مردها)، بلوغ فرهنگی و اجتماعی در کنار هم ضروری می‌باشد.)
8. تناسب مالی
9. تناسب خانوادگی
10. تناسب سیاسی
11. تناسب فرهنگی - اجتماعی:[6] مثلاً کسی که عمده فعالیتش علمی و پژوهشی می‌باشد، نباید با کسی که روحیه اجتماعی او تجملاتی، اشرافی، اهل مسافرت و تفریحات پیاپی باشد وصلت کند.
12. هماهنگی روانشناختی: برخی افراد برون گرا و بعضی درون گرایند و در این زمینه (برون گرائی و درون گرایی) اگر فاصله کمی داشته باشند قابل تحمّل و قابل حل می باشد و حتی خوب است. (برون گرایی محض: از خود بی‌خود شدن و توجه و تمرکز به محیط و دیگران، درون گرائی محض: گوشه گیری و رهبانیت و تمرکز در خود)
13. همتایی در آینده: ممکن است موقع ازدواج همتا باشند ولی در آینده تغییراتی پیش بیاید و در نتیجه ناهماهنگی ایجاد شود مثلاً برای یکی امکان تحصیل نیست و دیگری تمام زمینه های پیشرفت در مقاطع مالی وجود دارد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1387.
2. بیابانگرد، اسماعیل، جوانان و ازدواج (اهداف، ملاک‌ها، روش‌ها، موانع و راهکارها)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1387.
3. پاک نژاد، رضا، ازدواج مکتب انسان سازی، قم: نشر اخلاق، 1374.
4. حسین‌خانی نائینی، هادی، فرآیند همسرگزینی، قم: بنشاسته، 1393.
5. رشید پور، مجید، مراحل ازدواج در اسلام، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1368.
6. مشکینی اردبیلی، علی اکبر، ازدواج در اسلام، ترجمه: احمد جنتی، قم: موسسه الهادی، مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، 1385.
7. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم: پارسیان، 1390.
8. ملک‌محمودی الیگودرزی، امیر، راهنمای ازدواج: آنچه یک پسر و دختر درباره انتخاب همسر باید بدانند، میراث ماندگار، 1386.
9. یزدانی، محمود، یک انتخاب مناسب (همسر گزینی در بیست گام)، مشهد: آهنگ قلم، 1385.

پی‌نوشت‌ها:
[1] میزان الحکمه، حدیث 8036.
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 103، ص 372، به نقل مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسایان، ص 113.
[3]. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسایان، چاپ بیست و دوم، 1383، ص 115.
[4]. برای مطالعه بیشتر رجوع شود: مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر.
[5]. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسایان، چاپ بیستم، ص 130.
[6]. همان، ص 144.

منبع: جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسایان، چاپ بیستم.

در این زمینه حتما بخوانید: