تبریک گوئى به أمیرالمؤمنین(ع) در روز غدیر
پرسش :
نحوه بیعت و تبریک گوئى مردم به أمیرالمؤمنین(علیه السلام) در روز غدیر چگونه بود؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
بنابر نقل طبری در کتاب الولایه، حضرت رسول در روز غدیر مردم را به پیمان بستن با حضرت علی و نقل ماجرای برگزیده شدن او به پیشوایی دیگر مسلمانان و تبریک به علی برای معین شدن به این منصب الهی فرا خواند. مردم نیز چنین کردند و جزو اولین کسانی که به علی تبریک گفتند ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه، زبیر و دیگر مهاجرین و انصار بودند و این بیعت تا سه روز ادامه داشت.
پاسخ تفصیلی:
امام محمّد بن جریر طبرى در«کتاب الولایة» حدیثى را به سند خود از زید بن ارقم نقل کرده که در پایان آن چنین آمده است که پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) فرمودند:
اى مردم! بگویید: ما بر اعماق جانمان با تو پیمان مى بندیم، و با زبان هاى خویش با تو میثاق بسته و دست در دستان تو مى نهیم و قول مى دهیم که ماجرا را بدون تغییر و تحریف به اولاد و اهل خویش برسانیم و تو را بر این امر گواه مى گیریم و گواهى خداوند کفایت مى کند.
بگویید آنچه را به شما گفتم، و به على(علیه السلام) به عنوان امیر مؤمنان تبریک گفته و بگویید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى هَدانا لِهذا وَمَا کُنَّا لِنَهْتَدِىَ لَوْلاَ أَنْ هَدانا اللَّهُ»(1)؛ (ستایش مخصوص خداوندى است که ما را به این (همه نعمت) رهنمون شد؛ و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود، ما (به اینها) راه نمى یافتیم).
همانا خداوند خیانت هر خائنى را مى داند: «فَمَن نَّکَثَ فَإِنَّمَا یَنکُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً»(2)؛ (پس هر کس پیمان شکنى کند، تنها به زیان خود پیمان شکسته است؛ و آن کس که نسبت به عهدى که با خدا بسته وفا کند، بزودى پاداش عظیمى به او خواهد داد).
بگویید آنچه را که موجب خوشنودى خداوند از شماست؛ پس «إِنْ تَکْفُرُواْ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِىٌّ عَنکُمْ»(3)؛ (اگر کفران کنید، خداوند از شما بى نیاز است).
زید ابن أرقم مى گوید: در این هنگام مردم هم صدا با هم گفتند: آرى شنیدیم، و امر خدا و رسولش را با جان و دل اطاعت مى کنیم. و از جمله اوّلین کسانى که با پیامبر(صلى الله علیه وآله) و على(علیه السلام) بیعت کردند: ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه، و زبیر و بقیّه مهاجرین و انصار و سپس سایر مردم بودند... و این بیعت و دست دادن تا سه روز ادامه پیدا کرد.
مورّخ ابن خاوند شاه، نگارنده کتاب «روضة الصفا»(4) پس از ذکر حدیث غدیر در کتابش مى گوید: سپس رسول خدا در خیمه اى که مختص به او بود، نشست و به امیر مؤمنان على(علیه السلام) دستور داد تا در خیمه دیگرى بنشیند و به همه حاضران امر کرد تا به امیر مؤمنان در خیمه اش تبریک بگویند و چون تبریک گفتن مردم به پایان رسید، پیامبر به زنان خویش امر فرمود تا به سوى على(علیه السلام) رفته و به او تبریک گویند و آنان چنین کردند و از جمله صحابه که به او تبریک گفت، عمر بن خطّاب بود که گفت: «هنیئاً لک یا بن أبی طالب أصبحتَ مولای و مولى جمیع المؤمنین و المؤمنات»؛ (مبارک باد بر تو اى پسر ابى طالب که مولاى من و مولاى تمام مردان و زنان مؤمن گردیدى).(5)
پی نوشت:
(1). سوره أعراف، آیه 43.
(2). سوره فتح، آیه 10.
(3). سوره زمر، آیه 7.
(4). تاریخ روضة الصفاء، جزء دوم از ج 1، ص 173 (ج2، ص 541)؛ عبدالرحمن دهلوى در مرآة الأسرار ودیگران بر این کتاب اعتماد کرده واز آن مطالبى نقل کرده اند.
(5). مرحوم علامه امینی در الغدیر، ج 1، ص 510-527، نام 60 نفر از کسانی که تبریک گفتن شیخین را روایت کرده اند را برشمرده، از جمله: مسند احمد، ج 4، ص 281؛ تفسیر طبری، ج 3، ص 428؛ و... .
منبع: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص 77.
مطالب مرتبط:
بنابر نقل طبری در کتاب الولایه، حضرت رسول در روز غدیر مردم را به پیمان بستن با حضرت علی و نقل ماجرای برگزیده شدن او به پیشوایی دیگر مسلمانان و تبریک به علی برای معین شدن به این منصب الهی فرا خواند. مردم نیز چنین کردند و جزو اولین کسانی که به علی تبریک گفتند ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه، زبیر و دیگر مهاجرین و انصار بودند و این بیعت تا سه روز ادامه داشت.
پاسخ تفصیلی:
امام محمّد بن جریر طبرى در«کتاب الولایة» حدیثى را به سند خود از زید بن ارقم نقل کرده که در پایان آن چنین آمده است که پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) فرمودند:
اى مردم! بگویید: ما بر اعماق جانمان با تو پیمان مى بندیم، و با زبان هاى خویش با تو میثاق بسته و دست در دستان تو مى نهیم و قول مى دهیم که ماجرا را بدون تغییر و تحریف به اولاد و اهل خویش برسانیم و تو را بر این امر گواه مى گیریم و گواهى خداوند کفایت مى کند.
بگویید آنچه را به شما گفتم، و به على(علیه السلام) به عنوان امیر مؤمنان تبریک گفته و بگویید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى هَدانا لِهذا وَمَا کُنَّا لِنَهْتَدِىَ لَوْلاَ أَنْ هَدانا اللَّهُ»(1)؛ (ستایش مخصوص خداوندى است که ما را به این (همه نعمت) رهنمون شد؛ و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود، ما (به اینها) راه نمى یافتیم).
همانا خداوند خیانت هر خائنى را مى داند: «فَمَن نَّکَثَ فَإِنَّمَا یَنکُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً»(2)؛ (پس هر کس پیمان شکنى کند، تنها به زیان خود پیمان شکسته است؛ و آن کس که نسبت به عهدى که با خدا بسته وفا کند، بزودى پاداش عظیمى به او خواهد داد).
بگویید آنچه را که موجب خوشنودى خداوند از شماست؛ پس «إِنْ تَکْفُرُواْ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِىٌّ عَنکُمْ»(3)؛ (اگر کفران کنید، خداوند از شما بى نیاز است).
زید ابن أرقم مى گوید: در این هنگام مردم هم صدا با هم گفتند: آرى شنیدیم، و امر خدا و رسولش را با جان و دل اطاعت مى کنیم. و از جمله اوّلین کسانى که با پیامبر(صلى الله علیه وآله) و على(علیه السلام) بیعت کردند: ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه، و زبیر و بقیّه مهاجرین و انصار و سپس سایر مردم بودند... و این بیعت و دست دادن تا سه روز ادامه پیدا کرد.
مورّخ ابن خاوند شاه، نگارنده کتاب «روضة الصفا»(4) پس از ذکر حدیث غدیر در کتابش مى گوید: سپس رسول خدا در خیمه اى که مختص به او بود، نشست و به امیر مؤمنان على(علیه السلام) دستور داد تا در خیمه دیگرى بنشیند و به همه حاضران امر کرد تا به امیر مؤمنان در خیمه اش تبریک بگویند و چون تبریک گفتن مردم به پایان رسید، پیامبر به زنان خویش امر فرمود تا به سوى على(علیه السلام) رفته و به او تبریک گویند و آنان چنین کردند و از جمله صحابه که به او تبریک گفت، عمر بن خطّاب بود که گفت: «هنیئاً لک یا بن أبی طالب أصبحتَ مولای و مولى جمیع المؤمنین و المؤمنات»؛ (مبارک باد بر تو اى پسر ابى طالب که مولاى من و مولاى تمام مردان و زنان مؤمن گردیدى).(5)
پی نوشت:
(1). سوره أعراف، آیه 43.
(2). سوره فتح، آیه 10.
(3). سوره زمر، آیه 7.
(4). تاریخ روضة الصفاء، جزء دوم از ج 1، ص 173 (ج2، ص 541)؛ عبدالرحمن دهلوى در مرآة الأسرار ودیگران بر این کتاب اعتماد کرده واز آن مطالبى نقل کرده اند.
(5). مرحوم علامه امینی در الغدیر، ج 1، ص 510-527، نام 60 نفر از کسانی که تبریک گفتن شیخین را روایت کرده اند را برشمرده، از جمله: مسند احمد، ج 4، ص 281؛ تفسیر طبری، ج 3، ص 428؛ و... .
منبع: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص 77.
مطالب مرتبط:
به چه جهت پیامبر(صلى الله علیه وآله) در روز غدیر خم عمامۀ خویش را بر سر على(علیه السلام) بستند؟
از بزرگان و سرشناسان اهل سنت چه کسانى قائل به صحت و تواتر حدیث غدیر می باشند؟
دیدگاه مفسران و محدثان درباره معناى واژه مولا چیست؟
آیا حدیث غدیر دلالت بر خلافت بلافصل حضرت على علیه السلام مى نماید؟
