بخش پرسش و پاسخ سایت راسخون

غدیر از اعیاد اسلامى

پرسش :

آیا غدیر از اعیاد اسلامى است یا اختصاص به شیعیان دارد؟

پاسخ :

پاسخ اجمالی:
اگرچه شیعه علاقه ای ویژه به این عید دارد اما دیگر فرقه ها نیز آن را عید می دانند. نویسندگان و علمای بسیاری در آثار خود به عید بودن و اتفاقات این روز شهادت داده اند. یکی از دلایل عید بودن این روز تبریک گفتن آن از سوی ابوبکر و عمر و زنان و صحابه به حضرت علی است. همچنین نزول آیه اکمال در این روز که بر اکمال دین و اتمام نعمت و خشنودی پروردگار از آنچه واقع شده تصریح دارد، برای گرامی داشتن این روز کافی است و حتی طبق روایات تاریخی، خلیفه دوم در مواجهه با اهل کتاب این روز را عید دانسته.

پاسخ تفصیلی:
این عید اختصاص به شیعیان ندارد، گرچه آنان به این عید علاقه ویژه اى دارند، بلکه دیگر فرقه هاى مسلمان نیز با آنان در عید دانستن این روز شریکند.
ابو ریحان بیرونى در کتاب «الآثار الباقیة عن القرون الخالیة»(1) آن را از أعیاد اهل اسلام برشمرده است.
و ابن طلحه شافعى در کتاب «مطالب السؤول»(2) مى نویسد: امیر المؤمنین(علیه السلام) در شعر خود از روز غدیر خم یاد کرده و این روز، روز عید و گردهمایى گردیده است؛ زیرا در این روز پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) امیر مؤمنان(علیه السلام) را به این جایگاه بلند اختصاص داده و او را بدان مشرّف ساخته است، نه دیگران را.
و نیز مى گوید: معنایى که براى واژه «مولى» درباره رسول خدا(صلى الله علیه وآله) اثباتش ممکن باشد، همان معنا را رسول خدا(صلى الله علیه وآله) براى على(علیه السلام) قرار داده و این، مقامى بس والا و منزلتى بلند و مرتبتى بالاست که تنها به او نه غیر او اختصاص داده است؛ از این رو، آن روز، عید و موسم شادمانى دوستداران على(علیه السلام) گردیده است(3).
و از چندین جاى کتاب «وفیات»(4) ابن خلّکان بر مى آید که بر نام گذارى این روز به عنوان عید میان مسلمانان اتّفاق نظر وجود دارد.
و مسعودى پس از ذکر حدیث غدیر مى گوید: اولاد على(علیه السلام) و شیعیان او این روز را بزرگ مى دارند(5).
و نیز ثعالبى در «ثمار القلوب»(6) پس از شمردن شب غدیر از شب هاى بزرگ و مشهورِ نزد امّت اسلام، مى گوید:
شب غدیر شبى است که در فرداى آن، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در غدیر خم بر بالاى پالان شتران خطبه خواند و در خطبه خویش فرمود: «من کنت مولاه فعلىّ مولاه، أللّهمّ والِ من والاه، و عاد من عاداه، و انصر من نصره، و اخذل من خذله»؛ از این رو شیعیان این شب را بزرگ داشته و در آن به عبادت مى پردازند.
و یکى از دلیل هاى عید بودنِ غدیر آن است که شیخین (ابوبکر و عمر) و زنان پیامبر و دیگر صحابه به دستور پیامبر(صلى الله علیه وآله) آن را به امیر مؤمنان على(علیه السلام) تبریک گفتند، و تبریک گفتن از ویژگی هاى أعیاد و شادى ها است.
ضمن اینکه نزول آیه کریمه در این روز که بر اکمال دین و اتمام نعمت و خشنودی پروردگار از آنچه واقع شده تصریح دارد، برای گرامی داشتن این روز کافی است؛ و بر همین مبنى، طارق بن شهاب از علمای اهل کتاب، هنگامى که در مجلس عمر بن خطاب حضور داشت، گفت: اگر این آیه(7) درباره ما نازل شده بود ما این روز را عید می گرفتیم‏(8)، و این سخن او را احدى از حاضرین در آن مجلس انکار نکرد و حتى از عمر کیفیتى مشهود گشت که نشان از تصدیق سخن او بود.
تمام این امور که بدان اشاره شد این روز را تا حدّى جلال و بزرگى و رفعت و بلندى بخشید که صاحب رسالت خاتمیه(صلى اللّه علیه و آله) و بعد از او پیشوایان طریق هدایت (ائمه (سلام اللّه علیهم)) و پیروان آنها از اهل ایمان را غرق در شادمانى ساخت، و اینست آنچه از عید گرفتن مقصود ما است و به همین معنى پیغمبر(صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) اشعار فرموده، بنا به روایتى که فرات بن ابراهیم کوفى (در قرن سوم) از محمّد بن ظهیر، از عبد اللّه بن فضل‏ هاشمى از امام صادق(علیه السّلام) از پدر و اجداد گرامیش از رسول خدا(صلى اللّه علیه و آله) روایت نموده که نبىّ اکرم(صلى اللّه علیه و آله) فرمود: روز غدیر خم برترین عیدهاى امّت من است و این همان روزیست که خداى تعالى مرا امر فرمود که برادرم على بن ابى طالب(علیه السّلام) را به عنوان نشانه براى امّت منصوب دارم تا بسبب انوار وجود او بعد از من راهنمائى شوند، و این همان روزیست که خداوند در آن دین را کامل فرمود و نعمت خود را بر امّت من در آن تمام نمود و دین اسلام را براى آنها دین پسندیده اعلام فرمود.
[لذا همه مسلمانان وظیفه دارند به تبعیت از پیامبر(صلى اللّه علیه و آله) و صحابه، این روز را به خاطر ولایت امیر المؤمنین(علیه السلام) گرامی بدارند].(9)

پی نوشت:
(1). الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، ص 334.
(2). مطالب السؤول، ص 53 (ص 16).
(3). مطالب السؤول، ص 56.
(4). وفیات الأعیان، ج 1، ص 60؛ ج 2، ص 223 (ج 1، ص 180، شماره 74؛ ج 5، ص 230، شماره 728).
(5). التنبیه والأشراف، ص 221 (ص 221 ـ 222).
(6). ثمار القلوب، ص 511 (ص 636، شماره 1068).
(7). یعنى این آیه مبارکه: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ ... .
(8). این حدیث را پیشوایان پنج گانه: مسلم. مالک. بخارى. ترمذى. نسائى روایت نموده‏ اند، چنانکه در جلد 1 (تیسیر الوصول) صفحه 122 مذکور است و طحاوى در جلد 3 (مشکل الاثار) صفحه 196 و طبرى در جلد 6 تفسیرش صفحه 46 و ابن کثیر در جلد 2 تفسیرش صفحه 13 از احمد و بخارى روایت نموده‏ اند و گروه دیگرى نیز آنرا روایت کرده‏ اند.

منبع: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص 76-79.

مطالب مرتبط: