تکلیف قصاص در صورت اعسار از پرداخت فاضل دیه اولیای دم

پرسش :

در مورد پرداخت فاضل دیه، چنان‌چه اولیای دم علی‌رغم اصرار بر قصاص، قدرت پرداخت فاضل دیه را ندارند و از طرفی به طور عادی نیز امیدی به تمکن آنان در آینده نباشد؛ الف. آیا در این‌گونه موارد قصاص به طور قهری به دیه تبدیل می‌‏شود؟ ب. اگر پاسخ منفی است، در شرایطی که عدم قصاص یا تأخیر آن به مصلحت نباشد و چه ‏بسا عوارض سیاسی و اجتماعی شدیدی در برداشته باشد، آیا می‌‏توان فاضل دیه را از بیت المال پرداخت و حکم قصاص را اجرا نمود؟ ج. در فرض مسأله آیا می‌‏توان بدون رد فاضل دیه قصاص را اجرا نمود و فاضل دیه به عنوان دین، بر ذمه ولی دم باقی بماند؟ د. اگر آن‌گونه که برخی از فقهای عظام در این‌گونه موارد، وظیفه، صبر کردن تا زمان ایسار ولی دم است، در مواردی که ممکن است انتظار قصاص سالها به طول بکشد و این امر برای قاتل و خانواده وی موجب عسر و حرج گردد، تکلیف چیست؟

پاسخ :
الف. در فرض سؤال تا فاضل دیه پرداخت نشود، قصاص جایز نیست، و ثبوت دیه مشروط به قبول جانی است.
ب. مورد ثبوت دیه بر بیت المال نیست.
ج. جایز نیست و بدون رد فاضل دیه قصاص ثابت نیست.
د. حکم همان است که ذکر گردید، و قاتل با کفالت یا وثیقه تا زمان ایسار ولی دم آزاد می‌گردد. والله العالم. 1378/3/21

منبع: ره توشه قضایی (استفتائات قضایی از محضر مقام معظم رهبری)، نشر قضا، قم، چاپ اول، 1390.