بزرگ‌ترین زلزله تاریخ ایران

پرسش :

بزرگ‌ترین زلزله تاریخ ایران کدام زلزله بوده است؟

پاسخ :

پاسخ آقای دکتر محمد رضا عباسی:

زمین‌لرزه فاجعه‌بار 22 دسامبر 1856 میلادی "قومس" با بزرگای 9/7 است که مصادف با 18 شعبان سال 242 هجری قمری در البرز خاوری رخ داد و منطقه قومس و ناحیه خراسان باختری و روستاهای نیشابور را ویران کرد.

ویرانی‌ها در مرز البرز و دشت کویر با طول 350 کیلومتر از خور تا بسطام و بخش‌هایی از طبرستان و گرگان گسترده بود. بیشترین آسیب‌ها مربوط به دامغان بود که نیمی از این شهر را ویران ساخت و بیش از 45 هزار کشته تنها در این شهر برجای گذاشت.

شهر قدیمی قومس نیز ویران شد و پس از زمین‌لرزه متروک ماند و یک‌سوم بسطام نیز فروریخت. این زمین‌لرزه سبب خشکیدن چشمه‌ها و قنات‌ها و فعال شدن زمین‌لغزش‌ها در مسیر رودها شد. این زمین‌لرزه در ری، قم و حتی اصفهان نیز حس شد.
 

پاسخ آقای دکتر محمد تاتار:

طبق تعریف کاتالوگ‌های زلزله را می‌توان مربوط به دو دوره تاریخی و دستگاهی تقسیم کرد: که نوع اول بر مبنای کتاب‌ها و نوشته‌های تاریخی بوده و از دقت خوبی برخوردار نمی‌باشد. دسته دوم پس از نصب دستگاه‌های لرزه‌نگاری و محاسبه بزرگی با استفاده از داده‌های دستگاهی تهیه‌شده است.

در حال حاضر بزرگ‌ترین زلزله دستگاهی ثبت‌شده در ایران‌زمین لرزه 27 فروردین ‌ماه 1392 سراوان با بزرگای گشتاوری 7/7 می‌باشد. اما مخرب‌ترین و پر تلفات ترین زمین‌لرزه‌های سده بیستم ایران، زلزله‌های سال 1369 رودبار (4/7=Mw) ،5 دی‌ماه بم (5/6=Mw) و 25 شهریورماه 1357 طبس (4/7=Mw) هستند.

به لحاظ تاریخی، زمین‌لرزه قومس با بزرگای تخمینی 9/7 که در تاریخ 22 دسامبر 856 در البرز خاوری (منطقه دامغان) روی داد، بزرگ‌ترین زمین‌لرزه رویداده در ایران است که متجاوز از 200 هزار نفر کشته برجای گذاشته است.

زمین‌لرزه‌های 23 فوریه 958 ری- طالقان، 18 فوریه 1483 مکران باختری و 26 آوریل 1721 جنوب خاور تبریز با بزرگای 7/7 در رده بعدی قرارگرفته‌اند. البته در این کاتالوگ زمین‌لرزه‌های متعددی با بزرگای 6/7 در تبریز، خواف و نیشابور نیز مشاهده می‌شود.

منبع: پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله