جایگاه علمی امام جواد علیه السلام از منظر اندیشمندان اسلامی
پرسش :
اندیشمندان اسلامی شخصیت علمی امام جواد (علیه السلام) را چگونه معرفی کرده اند؟
پاسخ :
سخنان و مناظرات امام جواد و حلّ مشکلات بزرگ علمى و فقهى توسط آن حضرت، تحسین و اعجاب دانشمندان و پژوهشگران اسلامى اعم از شیعه و سنى را برانگیخته و آنان را به تعظیم در برابر عظمت علمى امام واداشته است و هر کدام او را به نحوى ستوده اند. به عنوان نمونه، «سبط ابن الجوزى» مى گوید: «او در علم و تقوا و زهد و بخشش بر روش پدرش بود».(1)
«ابن حجر هیتمى» مى نویسد: «مأمون او را به دامادى انتخاب کرد، زیرا با وجود کمى سنّ، از نظر علم و آگاهى وحلم، بر همه دانشمندان برترى داشت».(2)
«شبلنجى» مى گوید: «مأمون پیوسته شیفته او بود، زیرا با وجود کمى سنّ، فضل و علم و کمالِ عقل خود را نشان داده برهان (عظمت) خود را آشکار ساخت».(3)
استاد شیعه «شیخ مفید»، و «فتّال نیشابورى» از آن حضرت چنین یاد مى کنند: «مأمون شیفته او شد، زیرا مى دید که او با وجود کمى سنّ، از نظر علم و حکمت و ادب و کمال عقلى، به چنان رتبه والایى رسیده که هیچ یک از بزرگان علمى آن روزگار بدان پایه نرسیده اند».(4)
«جاحظ عثمانى معتزلى» که از مخالفان خاندان على (علیه السلام) بوده،(5) امام جواد را در شمار ده تن از «طالبیان» ى آورده که درباره آنان چنین گفته است: «هر یک از آنان، عالم، زاهد، عبادت پیشه، شجاع، بخشنده، پاک و پاک نهادند. برخى از آنان خلیفه و برخى نامزد خلافت مى باشند و تا ده تن، هر یک فرزند دیگرى است. آنان عبارتند از: حسن بن على بن محمد بن على بن موسى بن جعفر بن محمد بن على بن الحسین بن على. هیچ یک از خاندان هاى عرب و عجم داراى چنین نسب شریفى نیست».(6)
پی‌نوشت‌ها:
(1). تذکره الخواص، نجف، مکتبه الحیدریه، 1383 ه".ق، ص 359.
(2). الصواعق المحرقه، الطبعه الثانیه، قاهره، مکتبه القاهره، 1385 ه".ق، ص 205.
(3). نور الأبصار، قاهره، مکتبه المشهد الحسینى،، ص .161
(4). الارشاد، قم، مکتبه بصیرتى،، ص 319 - روضه الواعظین، الطبعه الأولى، بیروت، مؤسسه الأعلمى للمطبوعات، 1406 ه".ق، ص .261
(5). جاحظ در بصره مى زیسته و داراى اطلاعات سرشارى بوده و در بسیارى از علوم و فنون رایج عصر خود کتابهایى نوشته و معاصر امام جواد (علیه السلام) و پس از او معاصر فرزندانش بوده است.
(6). مرتضى العاملى،، سید جعفر، نگاهى به زندگانى سیاسى امام جواد - علیه السلام -، ترجمه سید محمد حسینى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین، 1365 ه".ش، ص 106 (به نقل از آثار الجاحظ).
منبع: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق (علیه السلام)، قم، 1390.
سخنان و مناظرات امام جواد و حلّ مشکلات بزرگ علمى و فقهى توسط آن حضرت، تحسین و اعجاب دانشمندان و پژوهشگران اسلامى اعم از شیعه و سنى را برانگیخته و آنان را به تعظیم در برابر عظمت علمى امام واداشته است و هر کدام او را به نحوى ستوده اند. به عنوان نمونه، «سبط ابن الجوزى» مى گوید: «او در علم و تقوا و زهد و بخشش بر روش پدرش بود».(1)
«ابن حجر هیتمى» مى نویسد: «مأمون او را به دامادى انتخاب کرد، زیرا با وجود کمى سنّ، از نظر علم و آگاهى وحلم، بر همه دانشمندان برترى داشت».(2)
«شبلنجى» مى گوید: «مأمون پیوسته شیفته او بود، زیرا با وجود کمى سنّ، فضل و علم و کمالِ عقل خود را نشان داده برهان (عظمت) خود را آشکار ساخت».(3)
استاد شیعه «شیخ مفید»، و «فتّال نیشابورى» از آن حضرت چنین یاد مى کنند: «مأمون شیفته او شد، زیرا مى دید که او با وجود کمى سنّ، از نظر علم و حکمت و ادب و کمال عقلى، به چنان رتبه والایى رسیده که هیچ یک از بزرگان علمى آن روزگار بدان پایه نرسیده اند».(4)
«جاحظ عثمانى معتزلى» که از مخالفان خاندان على (علیه السلام) بوده،(5) امام جواد را در شمار ده تن از «طالبیان» ى آورده که درباره آنان چنین گفته است: «هر یک از آنان، عالم، زاهد، عبادت پیشه، شجاع، بخشنده، پاک و پاک نهادند. برخى از آنان خلیفه و برخى نامزد خلافت مى باشند و تا ده تن، هر یک فرزند دیگرى است. آنان عبارتند از: حسن بن على بن محمد بن على بن موسى بن جعفر بن محمد بن على بن الحسین بن على. هیچ یک از خاندان هاى عرب و عجم داراى چنین نسب شریفى نیست».(6)
پی‌نوشت‌ها:
(1). تذکره الخواص، نجف، مکتبه الحیدریه، 1383 ه".ق، ص 359.
(2). الصواعق المحرقه، الطبعه الثانیه، قاهره، مکتبه القاهره، 1385 ه".ق، ص 205.
(3). نور الأبصار، قاهره، مکتبه المشهد الحسینى،، ص .161
(4). الارشاد، قم، مکتبه بصیرتى،، ص 319 - روضه الواعظین، الطبعه الأولى، بیروت، مؤسسه الأعلمى للمطبوعات، 1406 ه".ق، ص .261
(5). جاحظ در بصره مى زیسته و داراى اطلاعات سرشارى بوده و در بسیارى از علوم و فنون رایج عصر خود کتابهایى نوشته و معاصر امام جواد (علیه السلام) و پس از او معاصر فرزندانش بوده است.
(6). مرتضى العاملى،، سید جعفر، نگاهى به زندگانى سیاسى امام جواد - علیه السلام -، ترجمه سید محمد حسینى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین، 1365 ه".ش، ص 106 (به نقل از آثار الجاحظ).
منبع: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق (علیه السلام)، قم، 1390.
