احکام بیع | معاملات حرام و باطل: سوال هشت

پرسش :

در دو سال اخیر شرکت هایى مانند «دایموند»، «گلدمایند»، «گلدکوئست» ومانند آن، فعّالیّت هاى گسترده اى در زمینه بازاریابى شبکه اى و هرمى در تمام دنیا انجام داده اند. فعّالیّت هاى آنها نه تنها براى کشور خودشان زیان آور نبوده، بلکه باعث رشد اقتصادى و کمک مالى به بسیارى از اقشار جامعه نیز شده است. شایان ذکر است که این گونه فعالیّت ها باعث ضرر در دیگر کشورها مى شود. به عنوان مثال فعّالیّت شرکت گلدکوئست، که یک شرکت مالزیایى مى باشد، در خود این کشور باعث شکوفایى اقتصاد آن کشور شده، امّا در کشورهاى دیگر مانند ایران باعث ضرر مى باشد. از بزرگترین ضررهاى این فعالیت ها مى توان به خارج شدن ارز با سرعت سرسام آور از کشور اشاره کرد. اشکالاتى که در ساختار و نحوه فعّالیّت آنها بود باعث سود تعداد محدودى از افراد که زودتر عضو شده بودند و باعث ضرر بسیارى از افراد که در مرحله هاى پایین تر قرار داشتند مى شد. براى مقابله با فعالیّت هاى ذکر شده در قسمت قبل، ما (گروهى از دانشجویان کشور) اقدام به تأسیس سایتى در این زمینه کرده ایم زیرا همان گونه که مستحضر هستید براى توقف هر چیزى باید جایگزینى براى آن پیدا کرد. در این سایت افراد شرکت کننده با پرداخت مبلغى به عضویّت آن درمى آیند و مى توانند از مطالب متنوّع آن استفاده کنند و حتّى قادر خواهند بود مطالب مورد علاقه خود را بر روى سایت قرار دهند. در قسمت دیگر سایت، اعضا مى توانند ایده جدید خود که مى تواند به یک کارآفرینى تبدیل شود را بر روى سایت قرار دهند تا دیگران نیز بر روى آن نظر دهند و حتّى در صورت نیاز به سرمایه گذارى بر روى آن سرمایه گذارى کنند. امّا قسمت دیگر که باعث مقابله با فعالیّت شرکت هاى خارجى و همچنین جذب سرمایه از کشورهاى خارجى مى شود قسمت بازاریابى سایت مى باشد. به این صورت که با بومى سازى نحوه فعّالیّت شرکت هاى خارجى و همچنین کار کارشناسى بر روى آن وبرطرف کردن نواقص و عیب ها بر روى سایت قرار گرفت بدین گونه که هر عضو به ازاى افرادى که دعوت به عضو شدن در سایت مى کند پورسانت خواهد گرفت. چند مورد از موارد تصحیح شده به شرح زیر است: سرگروه ها پس از رسیدن به سود مشخّص، عضویّت آنها لغو شده و در نتیجه زیرگروه هاى آنها به سرگروهى مى رسند. از پول هایى که به منظور عضویّت در سایت دریافت مى شود 35% آن به بازاریان تعلّق گرفته، و مقدارى از مابقى به کارکنان و هزینه هاى دیگر تعلق مى گیرد و بخش اعظم پول براى سرمایه گزارى بر روى ایده هایى که در قسمت دیگرى از سایت مطرح مى شوند هزینه مى گردد. بنابراین، این فعّالیّت ها به مرور زمان مى تواند به سازمانى براى سرمایه گذارى بر روى ایده ها و کارآفرینى و در نتیجه شکوفایى اقتصادى تبدیل گردد. تمام اقشار داخل وخارج کشور که براى راه اندازى کسب و کار نیاز به یک سرمایه اوّلیّه دارند و تمام دانشجویانى که در کنار تحصیل به دنبال کار مى گردند و تمام افرادى که در کنار کار خود به دنبال یک منبع درآمد دیگر نیز مى گردند، مى توانند در این شرکت فعّالیّت کنند. نظر شما در مورد این شرکت چیست؟

پاسخ :
برادر عزیز! انتقال سرمایه به خارج تنها یکى از مشکلات گلدکوئست و مشابه آن است. مشکل اصلى ناسالم بودن این فعّالیّت اقتصادى است چرا که در پایان گروهى مالباخته مى مانند و اموال آنها به ناحق به دست سرشاخه ها و سرمایه گذاران مى رسد بى آنکه کار مثبتى انجام شده باشد و در واقع گردش سرمایه در این گونه مؤسسات هرمى شبیه گردش اموال قمار است و از نظر اسلام قطعاً حرام است و سزاوار شما نیست که آلوده این اموال حرام و خانمان سوز شوید.

منبع: استفتائات جدید، آیت‌‌ الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه ‌السلام، 1393.