علت نیامدن فلسفه احکام در قرآن

پرسش :

چرا فلسفه احکام در قرآن نیامده است‌؟

پاسخ :
این گونه نیست که اصلاً فلسفۀ احکام در قرآن نیامده است، بلکه بسیارى از احکامى که در قرآن آمده، به فلسفه آن هم اشاره شده است، مانند:

نماز: «و اقِمِ‌ الصَّلوٰةَ‌ لِذِکرى؛1 و به یاد من نماز بر پا دار!»؛ «اَلا بِذِکرِ اللّٰهِ‌ تَطمَئنُّ‌ القُلوبُ‌؛2 آگاه باش که با یاد خدا دل‌ها آرامش مى‌یابد!»؛ «و اقِمِ‌ الصَّلٰاةَ‌ انَّ‌ الصَّلٰاةَ‌ تَنهىٰ‌ عَنِ‌ الفَحشاءِ و المُنکَرِ؛3 و نماز را بر پا دار، که نماز از کار زشت و ناپسند باز مى‌دارد.»

روزه: «کُتِبَ‌ عَلَیکُمُ‌ الصّیامُ‌... لَعَلَّکُم تَتَّقون؛4 روزه بر شما مقرر شده است... باشد که پرهیزکارى کنید.»

قصاص: «کُتِبَ‌ عَلَیکُمُ‌ القِصاصُ‌ فِى القَتلَى... ولَکُم فِى القِصاصِ‌ حَیوٰةٌ‌؛5 دربارۀ کشتگان، بر شما حق قصاص مقرر شده است... و براى شما در قصاص، حیات و زندگى است.»

شراب و قمار: «اى کسانى که ایمان آورده‌اید! شراب، قمار، بت‌ها و تیرهاى قرعه پلیدند و از عمل شیطانند، از آن‌ها دورى کنید باشد که رستگار شوید! همانا شیطان مى‌خواهد با شراب و قمار، میان شما دشمنى و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد. پس آیا شما دست بر مى‌دارید؟»6

لازم به یادآورى است که قرآن کریم کتابى است که در آن غالباً کلیّات مسائل آمده و تبیین جرئیات آن به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم واگذار شده است: «و اَنزَلنا الَیکَ‌ الذِّکرَ لِتُبَیِّنَ‌ لِلنّاسِ‌ ما نُزِّلَ‌ الَیهِم؛7 ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا براى مردم آنچه به سوى ایشان نازل شده است توضیح دهى.»

از این رو در قرآن کریم به جرئیات همه احکام و فلسفه آن‌ها پرداخته نشده است.

پی‌نوشت‌ها:
(1). طه/ 14
(2). رعد/ 28
(3). عنکبوت/ 45
(4). بقره/ 183
(5). بقره/ 178-179
(6). مائده/ 90-91
(7). نحل/ 44

منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.