اختلافات کلیسای ارتدوکس شرق و کاتولیک رُم
پرسش :
چه اختلافاتی در عقائد کلیسای ارتدوکس و کاتولیک وجود دارد؟
پاسخ :
اختلاف کلیسای ارتدوکس شرق و کاتولیک رومی از تقسیم بندی جغرافیایی و موضوع نسبتاً جزئی هم رتبه بودن اسقف اورشلیم و اسقف روم آغاز شد، اما کم کم به برخی مسائل اعتقادی و آموزه های مذهبی کشیده شد. می توان اختلافات میان این دو فرقه را به شرح زیر برشمرد:
کلیسای شرق و غرب در اعتقاد به مصوبات چهار مجمع نیقیه (325 .م) افسس (431 .م) قسطنطنیه (381 . م) و کالسدون (451 .م) هم نظر بودند اما در سال 867 فوتیوس اسقف قسطنطنیه، نیکلاس اول و کلیسای رُم را متهم کرد که بر مصوبات مجمع نیقیه که در کالسدون هم تأیید شده بود، عبارت «و از پسر» را افزوده اند. اظهار نامه ی ایمان بیان می کند روح القدس برای عمل کردن در مؤمنان از پدر صادر می شود اما کاتولیک ها روح القدس را صادر از پدر و پسر می دانند و معتقدند برای صدور روح القدس خدای پدر و عیسای پسر با هم عمل می کنند.(1)
مورد اختلاف بعدی آن است که ارتدوکس ها برخلاف کاتولیک ها به عصمت پاپ و مقامات کلیسایی اعتقاد ندارند، بلکه معتقدند کلیسای جامع، یعنی مجموعه ی مؤمنان مسیحی، جامعه ای مصون از خطاست به این معنا که روح القدس جامعه ی مسیحیت را از انحرافات محافظت می کند اما این نکته دلیل بر آن نیست که اشخاص خاصی از روحانیون مشمول این هدایت باشند. مصونیت جامعه ی کلیسایی را کاتولیک ها هم به رسمیت می شناسند.(2) اما معتقدند این عصمت از طریق معصومیت پاپ اعمال می شود.
اختلاف بعدی میان این دو کلیسا مسئله تجرد مقامات روحانی بود. در شرق همه ی روحانیانی که مقامی پایین تر از اسقف داشتند، یعنی شماس و کشیش، مجاز به ازدواج بودند. این افراد اگر پیش از انتصاب ازدواج کرده باشند می توانند به زندگی با همسر خود ادامه دهند اما پس از انتصاب دیگر نمی توانند ازدواج کنند. اما اسقف ها باید مجرد باشند. مرد زن مرده هم می تواند به مقام اسقفی نایل شود. در کلیسای غرب، کشیشان و روحانیان از میان افراد مجرد انتخاب می شوند و مجاز به ازدواج نیستند.(3)
کلیسای کاتولیک برای دو مسئله بکارت و عصمت مریم(سلام الله علیها) اهمیت ویژه ای قائل اند. در دومین شورای قسطنطنیه (553 م) آموزه ی بکارت همیشگی مریم(سلام الله علیها) آموزه ی رسمی کلیسای کاتولیک شناخته شد. نتیجه ی باکره دانستن مریم(سلام الله علیها) تا پایان عمر، آن است که کاتولیک ها عباراتی از کتاب مقدس را که شامل معرفی برادران و خواهران عیسی(علیه السلام) است، به خویشاوندان وی تأویل می کنند. ارتدوکس ها و پروتستان ها به باکرگی مریم(سلام الله علیها) تا پایان عمر اعتقادی ندارند.(4)
منابع و مآخذ اصول اعتقادی ارتدوکس عبارت است از کتاب مقدس و سنت. در حالی که برای اصول عقاید کاتولیک سه منبع وجود دارد که عبارتند از کتاب مقدس، سنت و تعلیمات رسمی کلیسا.
مسئله ی که تا حدی موجب تفاوت این کلیسا شده مسئله ی فدیه است: «ارتدوکس ها متعقدند فدیه تنها از مرگ مسیح(علیه السلام) به وجود نیامده بلکه همچنین به خاطر رستاخیز او می باشد. در هیچ کلیسای دیگر عقیده به مؤثر بودن رستاخیز در امر نجات به اهمیت کلیسای ارتدوکس نیست.»(5)
کلیسای ارتدوکس از رسوم هفتگانه ی مسیحی (تعمید، تأیید، توبه، عشاری ربانی، ورود به منصب روحانی (دست گذاری)، ازدواج و تدهین مریض) فقط دست گذاری را منحصر و مختص به اسقف ها می داند. بقیه رسوم را کشیشان نیز می توانند انجام دهند. این روش با کاتولیک رُم که هنوز اداره ی شعایر دینی را مخصوص اسقف ها می داند تفاوت آشکاری دارد.(6)
پی نوشت:
(1). توماس میشل، کلام مسیحی، ص 106.(2). اینار مولند، جهان مسیحیت، ص 35.
(3). اول کرنر، سرگذشت مسیح در طول تاریخ، ص 168؛ اینار مولند، جهان مسیحیت، ص 40.
(4). اینار مولند، جهان مسیحیت، ص 34.
(5). همان.
(6). همان، ص 57.
منبع: مسیحیت شناسی مقایسه ای، محمد رضا زیبائی نژاد، انتشارات صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1384، ص 244.
اختلاف کلیسای ارتدوکس شرق و کاتولیک رومی از تقسیم بندی جغرافیایی و موضوع نسبتاً جزئی هم رتبه بودن اسقف اورشلیم و اسقف روم آغاز شد، اما کم کم به برخی مسائل اعتقادی و آموزه های مذهبی کشیده شد. می توان اختلافات میان این دو فرقه را به شرح زیر برشمرد:
کلیسای شرق و غرب در اعتقاد به مصوبات چهار مجمع نیقیه (325 .م) افسس (431 .م) قسطنطنیه (381 . م) و کالسدون (451 .م) هم نظر بودند اما در سال 867 فوتیوس اسقف قسطنطنیه، نیکلاس اول و کلیسای رُم را متهم کرد که بر مصوبات مجمع نیقیه که در کالسدون هم تأیید شده بود، عبارت «و از پسر» را افزوده اند. اظهار نامه ی ایمان بیان می کند روح القدس برای عمل کردن در مؤمنان از پدر صادر می شود اما کاتولیک ها روح القدس را صادر از پدر و پسر می دانند و معتقدند برای صدور روح القدس خدای پدر و عیسای پسر با هم عمل می کنند.(1)
مورد اختلاف بعدی آن است که ارتدوکس ها برخلاف کاتولیک ها به عصمت پاپ و مقامات کلیسایی اعتقاد ندارند، بلکه معتقدند کلیسای جامع، یعنی مجموعه ی مؤمنان مسیحی، جامعه ای مصون از خطاست به این معنا که روح القدس جامعه ی مسیحیت را از انحرافات محافظت می کند اما این نکته دلیل بر آن نیست که اشخاص خاصی از روحانیون مشمول این هدایت باشند. مصونیت جامعه ی کلیسایی را کاتولیک ها هم به رسمیت می شناسند.(2) اما معتقدند این عصمت از طریق معصومیت پاپ اعمال می شود.
اختلاف بعدی میان این دو کلیسا مسئله تجرد مقامات روحانی بود. در شرق همه ی روحانیانی که مقامی پایین تر از اسقف داشتند، یعنی شماس و کشیش، مجاز به ازدواج بودند. این افراد اگر پیش از انتصاب ازدواج کرده باشند می توانند به زندگی با همسر خود ادامه دهند اما پس از انتصاب دیگر نمی توانند ازدواج کنند. اما اسقف ها باید مجرد باشند. مرد زن مرده هم می تواند به مقام اسقفی نایل شود. در کلیسای غرب، کشیشان و روحانیان از میان افراد مجرد انتخاب می شوند و مجاز به ازدواج نیستند.(3)
کلیسای کاتولیک برای دو مسئله بکارت و عصمت مریم(سلام الله علیها) اهمیت ویژه ای قائل اند. در دومین شورای قسطنطنیه (553 م) آموزه ی بکارت همیشگی مریم(سلام الله علیها) آموزه ی رسمی کلیسای کاتولیک شناخته شد. نتیجه ی باکره دانستن مریم(سلام الله علیها) تا پایان عمر، آن است که کاتولیک ها عباراتی از کتاب مقدس را که شامل معرفی برادران و خواهران عیسی(علیه السلام) است، به خویشاوندان وی تأویل می کنند. ارتدوکس ها و پروتستان ها به باکرگی مریم(سلام الله علیها) تا پایان عمر اعتقادی ندارند.(4)
منابع و مآخذ اصول اعتقادی ارتدوکس عبارت است از کتاب مقدس و سنت. در حالی که برای اصول عقاید کاتولیک سه منبع وجود دارد که عبارتند از کتاب مقدس، سنت و تعلیمات رسمی کلیسا.
مسئله ی که تا حدی موجب تفاوت این کلیسا شده مسئله ی فدیه است: «ارتدوکس ها متعقدند فدیه تنها از مرگ مسیح(علیه السلام) به وجود نیامده بلکه همچنین به خاطر رستاخیز او می باشد. در هیچ کلیسای دیگر عقیده به مؤثر بودن رستاخیز در امر نجات به اهمیت کلیسای ارتدوکس نیست.»(5)
کلیسای ارتدوکس از رسوم هفتگانه ی مسیحی (تعمید، تأیید، توبه، عشاری ربانی، ورود به منصب روحانی (دست گذاری)، ازدواج و تدهین مریض) فقط دست گذاری را منحصر و مختص به اسقف ها می داند. بقیه رسوم را کشیشان نیز می توانند انجام دهند. این روش با کاتولیک رُم که هنوز اداره ی شعایر دینی را مخصوص اسقف ها می داند تفاوت آشکاری دارد.(6)
پی نوشت:
(1). توماس میشل، کلام مسیحی، ص 106.(2). اینار مولند، جهان مسیحیت، ص 35.
(3). اول کرنر، سرگذشت مسیح در طول تاریخ، ص 168؛ اینار مولند، جهان مسیحیت، ص 40.
(4). اینار مولند، جهان مسیحیت، ص 34.
(5). همان.
(6). همان، ص 57.
منبع: مسیحیت شناسی مقایسه ای، محمد رضا زیبائی نژاد، انتشارات صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1384، ص 244.
