منابع اصول عقاید و قوانین شرعی کلیسای کاتولیک
پرسش :
منابع اصول عقاید و قوانین شرعی کلیسای کاتولیک چه چیزهایی است؟
پاسخ :
برای اصول عقائد کاتولیک، سه منبع وجود دارد که عبارتند از: کتاب مقدس، سنّت و تعلیمات رسمی کلیسا. ارتباط میان کتاب مقدس و سنت بر شورای ترنت (1545 ـ 1563) متکی است. این دو از نظر ارزش دارای رتبه ی واحدی هستند که باید نسبت به هر دو به طور یکسان احترام و اخلاص قائل شد. در عصر شورای ترنت، فکر عملی ساختن سنت متوقف بود. سنت عبارت است از مجموع شعایر و اصول عقایدی که از حواریون دست به دست رسیده و آنها نیز آن را به طور شفاهی از خدا یا روح القدس دریافت داشته بودند. این سنت به وسیله ی کلیسای کاتولیک رُم حفظ شده و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته بود. عنوانی که به این سنتها داده شده عبارت است از «سنتهای غیر مکتوب» که دست به دست گشته تا به ما رسیده است.
این نظریه اثر خود را روی تفسیر کاتولیک رُم از تاریخ کلیسا به جای گذاشت. محتوای کامل کاتولیک جدید رُم، چه در اصول عقائد و چه در مراسم عبادی به همان قدمت منابع مجاز و بهتر است بگوییم به خود حواریون برمی گردد.
قطعی است که کلیسا در خلال قرون متمادی دارای اصول عقاید موجود و شعایر یکسان نبوده است. سنت همان گونه که یک طرح زنده تلقی شده است، رشد و توسعه را می پذیرد. اصول عقیدتی جدید، مانند صعود جسمانی مریم عذرا به آسمان و ... از اصول اصلی ایمان تلقی نشده اند. این مسائل گرچه در تعاریف عقائد، همیشه قسمتی از ایمان کلیسا را تشکیل می داده اند ولی به عنوان اصول معتبر و دارای مأخذ اظهار نشده بودند.
حوزه ی تعلیمات عمومی کلیسا با توجه به مصونیت پاپ از خطا تضمین شده است. به موجب تصویب شورای واتیکان پاپ در مسند خود هنگام اظهار نظر در موضوعات اخلاقی و ایمانی، بخصوص در حال تعلیم به خاطر رهبری رسمی و منبع رسالتش از خطا مصون است. در چنین شرایطی فتاوای او به خودی خود از خطا مصون است نه به اتکای موافقت کلیسا. اظهار عقیده درباره ی مریم (س) در 1950 .م اولین نمونه ی عملی از مصونیت پاپ از خطا در گفتار بود که زمزمه ی آن از 1870 .م بر سر زبانها بود. اگرچه راه حل 1870 .م ناظر به گذشته است، اما این دلالت نمی کند که تمام اظهارات پاپ در مورد عقائد مصون از خطا باشد. با میزان معینی از بصیرت تئولوژیکی می توان تشخیص داد که چه نوع اظهاراتی از خطا مصون هستند. در چنین مواردی لازم است توجه زیادی به انگیزه، شکل و محتوا بشود.
در ذیل به مأخذ اصول عقائد کلیسای کاتولیک رُم اشاره می شود:
1ـ کتاب مقدس: به موجب تصویب نامه ی شورای ترنت «آپوکریفا»(1) در قانون عهد عتیق جای دارد. «ولگیت»(2) متن مأخذیت دار محسوب می شود.
2ـ اعتقاد نامه های سه گانه ی جهانی، اعتقاد نامه ی حواریون، اعتقاد نامه نیقیه و آتاناسیوس(3) (293 ـ 373 .م) هر سه در مراسم عشای ربانی به کار می روند.
3ـ عقاید و مصوبات شورای ترنت (1564 .م) که شورای ترنت این دو را با شکل جدیدش به کلیسای کاتولیک رُم داده است. عقاید شامل شرح اصول اعتقادات و مصوبات مربوط به عقائد مردود (شامل چند عقیده ی لوتری) است.
4ـ اعتراف نامه در مورد ایمان به تثلیث که در سال 1564 پس از پایان شورا تنظیم شد. متن این اعتراف نامه به وسیله ی روحانیان، صاحب نظران الهیات و معلمان دانشگاه مقرر شده بود. این اعتراف نامه برای اعتراف کسانی که به کاتولیک می پیوندند نیز به کار می رود. بعضی از اضافات کوتاه ولی مهم، بعد از شورای واتیکان به آن ضمیمه شد. این مدرک با اعتقادنامه ی نیقیه شروع می شود و با اعتراف رسمی به سنتهای روحانی کلیسا و مربوط به حواریون و کتاب مقدس، به طوری که کلیسا تفسیر می کند، ادامه می یابد. این اعتراف سپس با شمارش شعایر هفتگانه ادامه پیدا می کند: پذیرش شعارهای کاتولیک و اصول عقائدی که به وسلیه ی شورای ترنت در مورد گناهان ابتدایی و تبرئه اعلام شده، قربانی در آیین عشای ربانی، برزخ یا جای پاک شدن از گناهان صغیره با عقوبت، استمداد از مقدسان، کرنش در برابر تمثالها، و بالاخره بالاترین مقام و رتبه برای پاپ.
این اعتراف با تصدیق نسبت به تمام تصمیمات شورا خاتمه می یابد. مسئله ویژه ی مصونیت پاپ از خطا بعد از 1870 به تصمیمات این شورا اضافه شد.
5ـ پرسش و پاسخ های رُمی: این مأخذ یک تألیف کمیسیون پاپی بود. این یک کتاب راهنماست که بیشتر به درد کشیشان می خورد تا مردم عادی. این کتاب مشتمل بر چهار فصل است که عبارتند از: اعتقادنامه ی رسولان، شعایر، احکام و دعای خداوند.
6ـ عقاید و مصوبات شورای واتیکان (1870 .م): در این مأخذ تصویب نامه ی مصونیت پاپ از خطا، دارای اهمیت ویژه برای فهم مأخذ اصول اعتقادی کلیسای کاتولیک رُم است.
7ـ کلّیّه ی اظهارات پاپ در مسند خود.
8ـ همچنین آثاری از صاحب نظران روحانی کلیسا که به عنوان مراجعی برای اصول عقائد کاتولیک رُم شناخته شده اند. از زمان های قرون وسطا چهار پدر روحانی به عنوان «صاحب نظر کلیسا» مفتخر بوده اند که عبارتند از: سَنت آمبروس، سَنت جرم، سَنت آگوستین و سَنت لویی بزرگ.
در این اواخر یکی از امتیازات ویژه برای پاپ عبارت است از این که وی می تواند تعداد صاحب نظران کلیسا را تعیین و بر تعداد آنها بیفزاید. در 1871 و 1879 به ترتیب «آلفونسن لیگوری» و «توماس آکویناس» به این مقام شناخته شدند، و به موجب آن از منابع علم اخلاق و عقائد کاتولیک به شمار آمدند. دو فقره ی زیر اگرچه نمی توانند به عنوان مأخذ اصول عقائد تفسیر شوند اما شاید بتوان آنها را به عنوان دو مدرک معتبر کلیسای کاتولیک در حوزه های مخصوص به خودشان تفسیر کرد.
9ـ قانون رسمی کلیسا که اولین بار به ابتکار بندکیت پانزدهم در 1917 ـ 1918 . م انتشار یافت.
10ـ کتب دینی زیر:
الف) کتاب دعاهای روزانه 1568 .م که تحت نظر پیس دهم در 1911 .م تجدید نظر و طبع شد.
ب) آیین عشای ربانی رُمی (1570 .م).
ج) مراسم و شعایر رُمی که در 1925 .م اصلاح و تجدید چاپ شد و شامل شعایر دیگری است که توسط کشیش ها انجام شده است.
د) نشان های اسقفی رُم (1596 .م) و مراسم و جشنهای مربوط به اسقفها (1600 م).
پی نوشت:
(1). Apocrypha، نوشته های شبیه به کتاب مقدس که در عهد عتیق عبری نیست اما از ترجمه ی یونانی و لاتینی عهد عتیق ترکیب یافته است.
(2). Vulgate، ترجمه ی لاتینی کتاب مقدس که در قرن چهارم توسط سنت جرم (St.Jerome) نوشته شد
(3). Athanasius، نویسنده ی رساله ی «اصول عقائد» و به گفته ی بعضی از نویسندگان اعتقادنامه ی آتاناسیوس بوده است
منبع: جهان مسیحیت، اینارمولند، ترجمه محمد باقر انصاری- مسیح مهاجری، موسسه انتشاراتی امیر کبیر تهران، 1387، ص 89.
برای اصول عقائد کاتولیک، سه منبع وجود دارد که عبارتند از: کتاب مقدس، سنّت و تعلیمات رسمی کلیسا. ارتباط میان کتاب مقدس و سنت بر شورای ترنت (1545 ـ 1563) متکی است. این دو از نظر ارزش دارای رتبه ی واحدی هستند که باید نسبت به هر دو به طور یکسان احترام و اخلاص قائل شد. در عصر شورای ترنت، فکر عملی ساختن سنت متوقف بود. سنت عبارت است از مجموع شعایر و اصول عقایدی که از حواریون دست به دست رسیده و آنها نیز آن را به طور شفاهی از خدا یا روح القدس دریافت داشته بودند. این سنت به وسیله ی کلیسای کاتولیک رُم حفظ شده و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته بود. عنوانی که به این سنتها داده شده عبارت است از «سنتهای غیر مکتوب» که دست به دست گشته تا به ما رسیده است.
این نظریه اثر خود را روی تفسیر کاتولیک رُم از تاریخ کلیسا به جای گذاشت. محتوای کامل کاتولیک جدید رُم، چه در اصول عقائد و چه در مراسم عبادی به همان قدمت منابع مجاز و بهتر است بگوییم به خود حواریون برمی گردد.
قطعی است که کلیسا در خلال قرون متمادی دارای اصول عقاید موجود و شعایر یکسان نبوده است. سنت همان گونه که یک طرح زنده تلقی شده است، رشد و توسعه را می پذیرد. اصول عقیدتی جدید، مانند صعود جسمانی مریم عذرا به آسمان و ... از اصول اصلی ایمان تلقی نشده اند. این مسائل گرچه در تعاریف عقائد، همیشه قسمتی از ایمان کلیسا را تشکیل می داده اند ولی به عنوان اصول معتبر و دارای مأخذ اظهار نشده بودند.
حوزه ی تعلیمات عمومی کلیسا با توجه به مصونیت پاپ از خطا تضمین شده است. به موجب تصویب شورای واتیکان پاپ در مسند خود هنگام اظهار نظر در موضوعات اخلاقی و ایمانی، بخصوص در حال تعلیم به خاطر رهبری رسمی و منبع رسالتش از خطا مصون است. در چنین شرایطی فتاوای او به خودی خود از خطا مصون است نه به اتکای موافقت کلیسا. اظهار عقیده درباره ی مریم (س) در 1950 .م اولین نمونه ی عملی از مصونیت پاپ از خطا در گفتار بود که زمزمه ی آن از 1870 .م بر سر زبانها بود. اگرچه راه حل 1870 .م ناظر به گذشته است، اما این دلالت نمی کند که تمام اظهارات پاپ در مورد عقائد مصون از خطا باشد. با میزان معینی از بصیرت تئولوژیکی می توان تشخیص داد که چه نوع اظهاراتی از خطا مصون هستند. در چنین مواردی لازم است توجه زیادی به انگیزه، شکل و محتوا بشود.
در ذیل به مأخذ اصول عقائد کلیسای کاتولیک رُم اشاره می شود:
1ـ کتاب مقدس: به موجب تصویب نامه ی شورای ترنت «آپوکریفا»(1) در قانون عهد عتیق جای دارد. «ولگیت»(2) متن مأخذیت دار محسوب می شود.
2ـ اعتقاد نامه های سه گانه ی جهانی، اعتقاد نامه ی حواریون، اعتقاد نامه نیقیه و آتاناسیوس(3) (293 ـ 373 .م) هر سه در مراسم عشای ربانی به کار می روند.
3ـ عقاید و مصوبات شورای ترنت (1564 .م) که شورای ترنت این دو را با شکل جدیدش به کلیسای کاتولیک رُم داده است. عقاید شامل شرح اصول اعتقادات و مصوبات مربوط به عقائد مردود (شامل چند عقیده ی لوتری) است.
4ـ اعتراف نامه در مورد ایمان به تثلیث که در سال 1564 پس از پایان شورا تنظیم شد. متن این اعتراف نامه به وسیله ی روحانیان، صاحب نظران الهیات و معلمان دانشگاه مقرر شده بود. این اعتراف نامه برای اعتراف کسانی که به کاتولیک می پیوندند نیز به کار می رود. بعضی از اضافات کوتاه ولی مهم، بعد از شورای واتیکان به آن ضمیمه شد. این مدرک با اعتقادنامه ی نیقیه شروع می شود و با اعتراف رسمی به سنتهای روحانی کلیسا و مربوط به حواریون و کتاب مقدس، به طوری که کلیسا تفسیر می کند، ادامه می یابد. این اعتراف سپس با شمارش شعایر هفتگانه ادامه پیدا می کند: پذیرش شعارهای کاتولیک و اصول عقائدی که به وسلیه ی شورای ترنت در مورد گناهان ابتدایی و تبرئه اعلام شده، قربانی در آیین عشای ربانی، برزخ یا جای پاک شدن از گناهان صغیره با عقوبت، استمداد از مقدسان، کرنش در برابر تمثالها، و بالاخره بالاترین مقام و رتبه برای پاپ.
این اعتراف با تصدیق نسبت به تمام تصمیمات شورا خاتمه می یابد. مسئله ویژه ی مصونیت پاپ از خطا بعد از 1870 به تصمیمات این شورا اضافه شد.
5ـ پرسش و پاسخ های رُمی: این مأخذ یک تألیف کمیسیون پاپی بود. این یک کتاب راهنماست که بیشتر به درد کشیشان می خورد تا مردم عادی. این کتاب مشتمل بر چهار فصل است که عبارتند از: اعتقادنامه ی رسولان، شعایر، احکام و دعای خداوند.
6ـ عقاید و مصوبات شورای واتیکان (1870 .م): در این مأخذ تصویب نامه ی مصونیت پاپ از خطا، دارای اهمیت ویژه برای فهم مأخذ اصول اعتقادی کلیسای کاتولیک رُم است.
7ـ کلّیّه ی اظهارات پاپ در مسند خود.
8ـ همچنین آثاری از صاحب نظران روحانی کلیسا که به عنوان مراجعی برای اصول عقائد کاتولیک رُم شناخته شده اند. از زمان های قرون وسطا چهار پدر روحانی به عنوان «صاحب نظر کلیسا» مفتخر بوده اند که عبارتند از: سَنت آمبروس، سَنت جرم، سَنت آگوستین و سَنت لویی بزرگ.
در این اواخر یکی از امتیازات ویژه برای پاپ عبارت است از این که وی می تواند تعداد صاحب نظران کلیسا را تعیین و بر تعداد آنها بیفزاید. در 1871 و 1879 به ترتیب «آلفونسن لیگوری» و «توماس آکویناس» به این مقام شناخته شدند، و به موجب آن از منابع علم اخلاق و عقائد کاتولیک به شمار آمدند. دو فقره ی زیر اگرچه نمی توانند به عنوان مأخذ اصول عقائد تفسیر شوند اما شاید بتوان آنها را به عنوان دو مدرک معتبر کلیسای کاتولیک در حوزه های مخصوص به خودشان تفسیر کرد.
9ـ قانون رسمی کلیسا که اولین بار به ابتکار بندکیت پانزدهم در 1917 ـ 1918 . م انتشار یافت.
10ـ کتب دینی زیر:
الف) کتاب دعاهای روزانه 1568 .م که تحت نظر پیس دهم در 1911 .م تجدید نظر و طبع شد.
ب) آیین عشای ربانی رُمی (1570 .م).
ج) مراسم و شعایر رُمی که در 1925 .م اصلاح و تجدید چاپ شد و شامل شعایر دیگری است که توسط کشیش ها انجام شده است.
د) نشان های اسقفی رُم (1596 .م) و مراسم و جشنهای مربوط به اسقفها (1600 م).
پی نوشت:
(1). Apocrypha، نوشته های شبیه به کتاب مقدس که در عهد عتیق عبری نیست اما از ترجمه ی یونانی و لاتینی عهد عتیق ترکیب یافته است.
(2). Vulgate، ترجمه ی لاتینی کتاب مقدس که در قرن چهارم توسط سنت جرم (St.Jerome) نوشته شد
(3). Athanasius، نویسنده ی رساله ی «اصول عقائد» و به گفته ی بعضی از نویسندگان اعتقادنامه ی آتاناسیوس بوده است
منبع: جهان مسیحیت، اینارمولند، ترجمه محمد باقر انصاری- مسیح مهاجری، موسسه انتشاراتی امیر کبیر تهران، 1387، ص 89.
