شبهه: علم فقه علم مصرف کننده است

پرسش :

شبهه: علم فقه علم مصرف کننده است و علم فقه موجود مصرف کننده ى جهان شناسى، انسان شناسى، زبان شناسى، جامعه شناسى کهن است. این مصرف کنندگى، نه فقط نسبت به معارف درجه ى دوّم که نسبت به معارف درجه ى اول هم تحقق دارد؛ حاصل این که، علم فقه علمى است که از علوم دیگر تغذیه مى کند.

پاسخ :

پاسخ آیت الله العظمی جعفر سبحانی (دام ظله):

منظورشان این است که این علم کشکول است و همین طور که کشکول بى ارزش است، فقه هم همین گونه است؛ یعنى از این جا و آن جا یک مطالبى را جمع مى کند و خودش تولید کننده نیست.
 
در این سخن نیز حق و باطل با هم مخلوط شده است. در این که علم فقه تغذیه مى شود، جاى بحثى نیست. علماى ما در رساله هاى اجتهاد و تقلید نوشته اند که اجتهاد متوقف بر چهارده علم است: نحو، صرف، معانى، بیان، منطق و ... به این معنا، فقه وابسته است و این نشانه ى استحکام فقه است که با دانش هاى محکم که عُمده ى آن منطق و برهان است، آمیخته است. در زمان حاضر در تمام علوم این گونه است. فیزیک کنونى از ریاضیات کمک مى گیرد، آیا اگر ریاضیات را برداریم، فیزیک کنونى مى ماند؟ آیا این براى فیزیک عیب محسوب مى شود؟ در عین حال که تغذیه مى شود، تولیدگر هم است. قانون جاذبه ى نیوتن تولید است. قانون آنتروپى که همه ى اجسام از حرارت به برودت مى روند، دلیل معاد است که خود تولید مى باشد. فقه نیز چنین است؛ در عین حالى که از ادبیات کمک مى گیرد و یا از ریاضیات در ارث و ارش کمک مى گیرد، دریایى از احکام را مى سازد.
 
در تحریر علامه، چهل هزار فرع از همین مصادر تولید کرده و در اختیار فقها نهاده است. فقه تنها هزینه کننده نیست. در عین حالى که هزینه مى کند، سازندگى و اعطا و تولید دارد. این همه احکام که در اختیار ما است، از همین هزینه ها به دست آمده است. استاد ما ـ حضرت امام(رحمه الله) ـ در سال 1330 مى فرمود: یکى از معجزات اسلام، احکام اسلام است. یک نفر درس نخوانده و مکتب نرفته، این همه احکام در قلمروهاى مختلف بیاورد و تجربه ها اتقان آن را ثابت کنند.
 
این نویسنده تنها هزینه ها را گفته است و درباره ى آن چه که فقه تولید مى کند سخنى نگفته است.
 
منبع: کتابخانه دیجیتال امام علی علیه السلام