منظور از «تعزیرات» در اسلام
پرسش :
منظور از «تعزیرات» در اسلام چیست؟
پاسخ :
مجازات هاىی در اسلام وجود دارد که فقها آنها را «تعزیرات» مى نامند؛ تعزیر به معنى منع، تأدیب، تعظیم و احترام، و یارى کردن آمده است، و همه این مفاهیم «تعزیر» در معنى «مجازات» جمع است، چرا که مجرم و گناهکار را از گناه منع مى کند، او را ادب مى نماید، باعث احترام و بزرگداشت او در آینده مى شود و او را براى غلبه بر هواى نفس و شیطان یارى مى دهد. تعزیرات به مجازات هایى اطلاق مى شود که در برابر گناهانى باشد که حدّ خاصى درباره آن وارد نشده است.
توضیح اینکه: هر قانونى ضامن اجرائى لازم دارد؛ یعنى پشتوانه اى که ایجاد انگیزه براى اجراى آن کند؛ و اگر قانون از پشتوانه اجرائى خالى شود، تنها مبدّل به یک توصیه اخلاقى خواهد شد و کاربردى در عمل نخواهد داشت. درست است که انگیزه هاى الهى و ثواب و عقاب روز قیامت براى مؤمنان از نیرومندترین انگیزه ها است؛ ولى اسلام تنها به انگیزه هاى الهى و اخروى قناعت نمى کند؛ هر چند براى آنها ارج و ارزش فراوانى قائل است، بلکه انگیزه هاى دنیوى و مادّى را نیز بر آن مى افزاید، تا آنها که ایمان ضعیفى دارند و انگیزه هاى الهى در آنها کم اثر است لااقل ترس مجازات دنیوى در حفظ قوانین و حدود الهى بکوشند، مبادا صحنه اجتماع جولانگاه فاسدان و مفسدان بى ایمان یا ضعیف الایمان گردد.
و از آنجا که گناهان با یکدیگر تفاوت بسیار دارند، و نیز مرتکبین آنها از نظر آگاهى و سن و سال و سابقه گناه و همچنین زمان و مکان و نیز توانایى براى تحمّل مجازات بسیار متفاوت هستند، مقدار و کیفیّت مجازات در تمام گناهانى که حدّى براى آن در شریعت اسلام وارد نشده است به تشخیص قاضى گذارده شده؛ تا دقیقاً شرایط را از هر جهت در نظر بگیرد و آنچه را مناسب و صالح مى‌داند، براى مجرم تعیین کند. در واقع مجازات هاى اسلامى جز در موارد معدودى که تحت عنوان حدود وارد شده است، همگى متغیّر مى باشد و شرایط و احوال مجرم و کمیت و کیفیّت گناه در آن تأثیر زیادى دارد، لذا تعیین مجازات موکول به نظر قاضى است.
منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1386 ش، چاپ نهم، ج 10، ص 181.
مجازات هاىی در اسلام وجود دارد که فقها آنها را «تعزیرات» مى نامند؛ تعزیر به معنى منع، تأدیب، تعظیم و احترام، و یارى کردن آمده است، و همه این مفاهیم «تعزیر» در معنى «مجازات» جمع است، چرا که مجرم و گناهکار را از گناه منع مى کند، او را ادب مى نماید، باعث احترام و بزرگداشت او در آینده مى شود و او را براى غلبه بر هواى نفس و شیطان یارى مى دهد. تعزیرات به مجازات هایى اطلاق مى شود که در برابر گناهانى باشد که حدّ خاصى درباره آن وارد نشده است.
توضیح اینکه: هر قانونى ضامن اجرائى لازم دارد؛ یعنى پشتوانه اى که ایجاد انگیزه براى اجراى آن کند؛ و اگر قانون از پشتوانه اجرائى خالى شود، تنها مبدّل به یک توصیه اخلاقى خواهد شد و کاربردى در عمل نخواهد داشت. درست است که انگیزه هاى الهى و ثواب و عقاب روز قیامت براى مؤمنان از نیرومندترین انگیزه ها است؛ ولى اسلام تنها به انگیزه هاى الهى و اخروى قناعت نمى کند؛ هر چند براى آنها ارج و ارزش فراوانى قائل است، بلکه انگیزه هاى دنیوى و مادّى را نیز بر آن مى افزاید، تا آنها که ایمان ضعیفى دارند و انگیزه هاى الهى در آنها کم اثر است لااقل ترس مجازات دنیوى در حفظ قوانین و حدود الهى بکوشند، مبادا صحنه اجتماع جولانگاه فاسدان و مفسدان بى ایمان یا ضعیف الایمان گردد.
و از آنجا که گناهان با یکدیگر تفاوت بسیار دارند، و نیز مرتکبین آنها از نظر آگاهى و سن و سال و سابقه گناه و همچنین زمان و مکان و نیز توانایى براى تحمّل مجازات بسیار متفاوت هستند، مقدار و کیفیّت مجازات در تمام گناهانى که حدّى براى آن در شریعت اسلام وارد نشده است به تشخیص قاضى گذارده شده؛ تا دقیقاً شرایط را از هر جهت در نظر بگیرد و آنچه را مناسب و صالح مى‌داند، براى مجرم تعیین کند. در واقع مجازات هاى اسلامى جز در موارد معدودى که تحت عنوان حدود وارد شده است، همگى متغیّر مى باشد و شرایط و احوال مجرم و کمیت و کیفیّت گناه در آن تأثیر زیادى دارد، لذا تعیین مجازات موکول به نظر قاضى است.
منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1386 ش، چاپ نهم، ج 10، ص 181.
