مولفه های موفقیت پیامبر اکرم (ص) پس از مبعوث شدن

مولفه های موفقیت پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) پس از مبعوث شدن چه بود؟

عواملی مختلف در موفقیت پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقش داشته اند که به همه آنها اشاره کردن خارج از قدرت بشر است و یا این که کدام یک اهمیت بیشتر داشت را نتوان به خوبی و در واقع امر نشان داد ولی مواردی را از منابع روائی و سیره آن حضرت می توان برداشت و بیان کرد، که در اینجا به برخی از آن موارد اشاره می شود:
 

1. امین بودن:

حضرت رسول اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ قبل از آن که حضرت به پیامبری مبعوث شود در بین مردم با این صفت شناخته شده بود و طوری شهرت یافته بود که حتی خدیجه ـ سلام الله علیها ـ پذیرفت با آن همه دارایی و اموال با آن حضرت که از مال دنیا هیچ چیز نداشت ازدواج کند و بعد از مبعوث شدن آن حضرت تعداد زیادی از مسلمین به این خاطر که پیامبر امین است و راستگو به وی ایمان آوردند.[1]
 

2. توکل به خدا:

در عین این که عمل هر فردی در هدایت افراد دیگر بسیار مؤثر است ولی باید توجه داشت که مؤثر واقعی خداست، در این زمینه خداوند می فرماید: ای رسول خدا تو نمی توانی هر کسی را بخواهی هدایت کنی امّا خدا هر کس را بخواهد هدایت می کند.[2]

در جای دیگر می فرماید: پس هنگامی که تصمیم به کاری گرفتی به خدا توکل کن.[3]
 

3. ایمان به هدف:

یکی دیگر از رموز موفقیت پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ایمان به هدف بود، چرا که ایمان به هدف همان محرک باطنی است که انسان را به سوی مقصد می کشاند و مشکلات را در نظر او آسان می سازد و شب و روز وی را برای رسیدن به مقصد دعوت می کند زیرا چنین فردی اعتقاد راسخ دارد که سعادت و سیادت و خوشبختی و نیک فرجامی او وابسته به آن است وقتی به تاریخ مراجعه می کنیم.

می بینیم که از همان سال های اول علنی شدن دعوت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ اشراف قریش با انواع و اقسام ترفندها، تهدیدها و تطمیع ها می خواستند پیامبر را از هدفش باز دارند ولی آن حضرت آن قدر در این راه به هدف خود ایمان داشتند که فرمودند: اگر خورشید را در دست راستم و ماه را در دست چپم قرار دهید از هدف خود دست بر نخواهم داشت.[4]
 

4. استقامت و کوشش برای رسیدن به مطلوب:

قرآن مجید رمز کامیابی را علاوه بر ایمان به هدف، استقامت در راه رسیدن به هدف می داند و می فرماید: کسانی که ایمان آورده اند، سپس در طریق تحصیل آن استقامت و بردباری نشان داده اند (به طور مسلم به هدف خواهند رسید) و با نیروهای غیبی مؤید می کردند.[5] در تاریخ مشاهده می کنیم که انواع تهمت ها، تمسخرها و آزار و رنج ها و حتی خطرات جانی را پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به جان خریدند ولی با ایمان آوردن یک غلام.[6] حضرت همه سختی را به فراموشی می سپرد و در راه خویش مستقیم تر و با استقامت بیشتر قدم بر می داشت.
 

5. اخلاق نیکو

اخلاق نیکو و رفتارهای زیبای رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نحوه رفتار پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ با مردم قبل و بعد از بعثت موجب جذب گروه های متعددی می شد. چنان چه خداوند در قرآن کریم پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را به عظمت اخلاق می ستاید: «وَإِنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ».[7]

تو دارای اخلاق عظیمی هستی. وقتی خدای سبحان از چیزی به عظمت یاد می کند، معلوم می شود که از عظمت فوق العاده ای برخوردار است.
 

6. اخلاص در عمل:

رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ همچون سایر انبیاء در رسالت خویش این صفت را به کار برد و خداوند در این زمینه از زبان پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: من برای رسالت خویش از شما پاداشی نمی خواهم و پاداش من تنها نزد خداوند عالمیان است.[8]
 

7. مردمی و درد آشنا بودن:

پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که بزرگترین مبلغ بشریت است از میان خود مردم برخاست آیه شریفه مربوط به ترجمه ای که بعد از آن شده است، نمی باشد به نظر می رسد آیه اشتباه نوشته شده است اصلاح شود «فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُلْ حَسْبِیَ اللّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ».[9] به تحقیق رسولی از میان خودتان به سوی شما آمد، طبیعی است فرستاده ای که از خود مردم باشد و از درد و مشکلات آنان شناخت داشته باشد، همچون آنان زندگی کند و در تمام شئونات و فعالیت اجتماعی مانند مردم باشد و خود را از مردم جدا نداند به موفقیت خواهد رسید. پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در سفری، همانند اصحاب که هر یک به کاری مشغول شدند، تهیه هیزم را برای پختن غذا تقبل نمودند و متذکر شدند: «خداوند متعال زشت می دارد که بنده ای در بین دوستانش، برای خویش امتیازی قائل باشد.[10]
 

8. رأفت و رحمت: 

خداوند می فرماید: پیامبری برای شما آمده که از میان خودتان برخاسته انحراف شما برای او بسیار سخت است با حرص و شوق کوشش می کند تا شما مؤمن بشوید، او مظهر رأفت و رحمت خدا برای مومنان است.[11]

علاوه بر مؤمنین، افرادی که آن حضرت را سخت آزرده بودند نیز از رحمت واسعه آن حضرت محروم نمی شدند نمونه بارز این گونه موارد عفو وحشی قاتل حمزه عموی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است.[12] باز خداوند می فرماید: رحمت الهی شامل حال تو شده که نسبت به امت اسلام نرم و مهربان شدی و اگر زمامداری خودسر خود رأی سرسخت و سنگین دل بودی مردم از تو فاصله می گرفتند و تو را تنها می گذاشتند.[13]
 

9. شهامت و شجاعت:

حضرت نه در جنگ ها پشت به دشمن می کرد و نه در دعوت رسالت خویش از کسی وا همه داشت.

حضرت علی ـ علیه السلام ـ می فرمایند: وقتی که جنگ و نبرد شدت می گرفت و نبرد تن به تن آغاز می شد به رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پناه می بردیم و او را سپر خویش قرار می دادیم و در این هنگام هیچ کدام از ما از او نزدیک تر به دشمن نبود.[14]

از بارزترین فعالیت های شجاعانه و انقلابی رسول خدا اخراج یهودیان بنی نضیر بود که نشان می داد حضرت با پیمان شکنان به هیچ وجه سازش نمی کند.[15]
 

10. ساده زیستی و بی تکلّف بودن:

پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ هیچ گونه تمایلی به تشریفات و زندگی تجملاتی نداشتند هیچ گاه خود را از انسان های بی چیز و مستضعف جدا نمی کرد و از معاشرت با آنها اکراه نداشت و حتی در مسابقات مردم شرکت می کرد.[16] با مرم غذا می خورد. شوخی می کرد و هیچ کس را به زحمت نمی انداخت.

با این که رموز موفقیت حضرت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ منحصر به موارد ذکر شده نبود لکن به نظر می رسد امین بودن و توکل به خدا، ایمان به هدف، استقامت و صبر در راه رسیدن به هدف، اخلاق پسندیده و نیک و ساده زیستی و مردمی بودن در پیشبرد اهداف پیامبر و ترویج اسلام نقش بسزائی داشتند.
 

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1ـ سیره رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در قرآن، آیت الله جوادی آملی.
2ـ سنن النبی، علامه طباطبایی.
3ـ قرآن و تبلیغ، محسن قرائتی.
4ـ فروغ ابدیت، آیت الله جعفر سبحانی.
 
پی‌نوشت‌ها:
[1]. همدانی، اسحاق بن محمد. سیرت رسول الله، تهران، خواندمی، 1377 ش، ج 1، ص17.
[2]. قصص/56.
[3]. آل عمران/159.
[4]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت، موسسه اعلمی، بی تا، ج 12، ص 67.
[5]. فصلت/30.
[6]. ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، نجف، حیدری، 1376 ش، ج 1، ص 62.
[7]. قلم/4.
[8]. شعراء/109.
[9]. توبه/128.
[10]. صالحی، شامی، سبل الهدی و الرشاد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414 ق، ج 7، ص 13.
[11]. توبه/128.
[12]. ابن عبدالبر، الاستیعاب، بیروت، دارالجیل، 1412 ق، ج 4، ص 1564.
[13]. آل عمران/159.
[14]. بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1405 ق، ج 3، ص 70.
[15]. واقدی، محمد بن عمر، المغازی، بیروت، موسسه اعلمی، 1409 ق، ج 1، ص 363 ـ 376.
[16]. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403 ق، ج 76، ص 238.

منبع: اندیشه قم