وجود دختری به نام «رقیه» یا «سکینه» سلام الله علیهما
پرسش :
آیا امام حسین علیه السلام دختری بنام رقیه یا سکینه سلام الله علیهما داشته است که در دمشق در سن سه یا چهار سالگی از دنیا رفته باشد؟
پاسخ :
گرچه بسیاری از مورخان در منابعشان از دختری خردسال برای امام حسین(ع) که رقیه، فاطمه صغری و یا نام دیگری داشته باشد نام نبرده اند، ولی در برخی از کتابها شرح حال این دختر کوچک و قصّه جان سوز او در خرابه شام بیان شده است.
در منابع روایی و تاریخی ما شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد و ما به عنوان نمونه به دو مورد آن اشاره می نماییم:
شاهد اول: زمانی که زینب (س) در کوفه با سر بریده برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که در ضمن آن آمده است: «ای برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگو که نزدیک است قلبش تهی گردد.»
شاهد دوم: امام حسین(ع) در آخرین لحظات حیات خویش، هنگام مواجهه با شمر، چنین فرمود: “زینبم! سکینه ام! فرزندانم، بعد از من چه کسی سرپرست شما خواهد بود؟ رقیه ام! ام کلثومم! شما ودیعه و امانت پرروردگارم هستید ! امروز وعده نزدیک شده است.
شیخ مفید مینویسد: سکینه از جمله دختران امام حسین(ع) و نام مادرش «رباب» است.
شیخ طبرسی نقل می‌کند: سکینه دختر حسین(ع)، در روز عاشورا ده ساله بوده است.
بنابراین، کتاب های بسیاری از سکینه ـ دختر امام حسین(ع) ـ یاد کرده‌اند.
از این روایت ها استفاده می‌شود که دختر دیگر امام حسین(ع) سکینه است که در آن زمان ـ قبل از جریان کربلا ـ به سن ازدواج رسیده بود.
از مجموع مطالب ارائه شده چنین نتیجه گرفته می شود، یکی از دختران امام حسین (ع) (رقیه یا فاطمه) در شام کنار خرابه کنار سر مبارک پدرش امام حسین (ع) به شهادت رسید و این دختر غیر از سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرش زنده بوده است.
بسیاری از مورخان و مقتل‌نویسان هنگام بیان فرزندان امام حسین (ع) به دو دختر به نام‌های فاطمه و سکینه، اشاره نمودند[۱]؛ برخی نیز نام «زینب» را بدان ها افزوده‌اند،[۲] برخی دیگر نیز در کتاب هایشان، شرح حال دختر کوچک امام حسین (ع) و قصّه جان سوز او در خرابه شام بیان نموده اند.[۳] بیشتر این نویسندگان این جریان را از کتاب «کامل بهایی» ـ نوشته قرن هفتم هجری ـ روایت کرده‌اند .
در منابع روایی و تاریخی ما شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد، ما به عنوان نمونه به یک مورد آن اشاره می نماییم :
زمانی که زینب (س) در کوفه با سر بریده برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که در ضمن آن گفته است: «ای برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگو که نزدیک است قلبش تهی گردد.»[۴] که نشان از وجود چنین دختر خردسالی که در فراق پدر بی‌تاب بوده، دارد .
با دقّت و تحقیق در کتاب های تاریخی و مقاتل می‌بینیم که، تاریخ نویسان شیعی و سنّی وجود دختری به نام سکینه را برای امام حسین(ع) ثبت کرده اند. شیخ مفید می نویسد: سکینه از جمله دختران امام حسین(ع) و نام مادرش «رباب» است.[۵] شیخ طبرسی نیز با ذکر این مطلب، می گوید: امام حسین(ع) وی را به عقد عبدالله بن الحسن، ـ برادر زاده‌اش ـ درآورد که در روز عاشورا به شهادت رسید،[۶] و در کتاب مقتل الحسین آمده است: ایشان با پسر عمویش (عبدالله بن‌الحسن) ازدواج کرد که در روز عاشورا، قبل از این که بین آن ها وصلتی صورت بگیرد، به شهادت رسید و هیچ بچه‌ای از ازدواج آن ها به دنیا نیامد.[۷] هم چنین طبرسی نقل می‌کند: سکینه بنت الحسین(ع)، در روز عاشورا ده ساله بوده است.[۸]
ذهبی نیز در کتاب «تاریخ الاسلام»، سکینه را دختر امام حسین(ع) می‌داند و فهرستی از کتاب هایی را که از سکینه ـ بنت الحسین(ع) ـ نام آورده‌اند، ذکر می‌کند[۹] که حدود بیست کتاب است؛ بنابراین، کتاب های بسیاری از سکینه ـ دختر امام حسین(ع) ـ یاد کرده اند، که نام برخی از آن ها را، افزون بر آن چه در متن آمده، در پی‌نوشت آورده ایم![۱۰]
امّا درباره سنّ آن بزرگوار، سخن روشنی وجود ندارد و از مجموع اقوال مورّخان استفاده می‌شود که ایشان در جریان کربلا ازدواج کرده بود، یا دست کم در سنّ ازدواج بوده است.
از روایات استفاده می‌شود که دختر دیگر امام حسین(ع) سکینه است که در آن زمان ـ قبل از جریان کربلا ـ به سن ازدواج رسیده بود.[۱۱]
از مجموع مطالب ارائه شده چنین نتیجه گرفته می شود، یکی از دختران امام حسین (ع) (رقیه یا فاطمه) در شام کنار خرابه کنار سر مبارک پدرش امام حسین (ع) به شهادت رسید و این دختر غیر از سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرش زنده بوده است.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. مفید محمد بن نعمان ،الارشاد، سلسله مؤلفات شیخ مفید، ج ۲، ص ۱۳۵، دارالمفید، بیروت، ۱۴۱۴ هـ.
ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۴، ص ۷۷، موسسه انتشارات علامه، چاپ علمیه قم.
طبرسی، اعلام الوری، ج ۱، ص ۴۷۸، موسسه آل‌بیت، چاپ اول، ۱۴۱۷ هـ.
الزبیری مصعب ا، نسب قریش، ص ۵۹، دارالمعارف، قاهره چاپ سوم.
بلاذری، انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۲۸۸، دارالفکر، بیروت، چاپ اول ۱۴۱۷ هـ.
سبط بن جوزی، تذکره الخواص، ص ۲۴۹، موسسه اهل البیت، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۱ هـ.
[۲]. الاربلی،کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج ۲، ص ۳۸، تحقیق رسولی، تبریز، سوق مسجد الجامع.
[۳]. قمی شیخ عباس، نفس الهموم، ص ۴۱۵ و ۴۱۶، انتشارات مکتبه الحیدریه، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
الایقاد، شاه عبدالعظیمی، ص ۱۷۹، تحقیق رضوی، منشورات فیروزآبادی، چاپ اول، ۱۴۱۱ هـ.
حائری، معالی السبطین، ج ۲، ص ۱۷۰، موسسه النعمان، بیروت، ۱۴۱۲ هـ.
قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ج ۱، ص ۸۰۷، موسسه انتشارات هجرت، چاپ چهارم، ۱۴۱۱ هـ.
طبری عمادالدین کامل بهائی، ج ۲، ص ۱۷۹، مکتبه المصطفوی.
[۴]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۱۵، « …یا اخی فاطم الصغیره کلمّا فقد کاد قلبها ان یذوبا»؛
القندوزی، ینابیع الموده، ج ۲، ص ۴۲۱، انتشارات الشریف الرضی، چاپ اول ۱۳۷۱ ش.
[۵]. مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج ۲، ص ۳۷، انتشارات علمیه اسلامیه.
[۶]. طبرسی، اعلام الوری ، ج ۱، ص ۴۱۸، نشر آل‌البیت، مفید محمد بن نعمان ، الارشاد ص ۲۵، اربلی، کشف الغمه ، ص ۱۵۷.
[۷]. موسوی عبدالرزاق ، مقتل الحسین(ع)، ، ص ۳۹۷، منشورات بصیرتی.
[۸]. همان
[۹]. الذهبی،تاریخ الاسلام، ج ۷ ، ص ۳۷۱٫ دارالکتاب العربی، بیروت، لبنان.
[۱۰]. ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبین، ص ۹۴، ۱۱۹، ۱۳۳، ۱۶۷؛ البلاذری، انساب الاشراف، ج ۳، ص ۳۶۲ . ؛ ابن حنان، الثقات، ج ۴، ص ۳۵۱، مؤسسه الکتب الثقافه؛ البخاری، التاریخ الصغیر، ج ۱، ص ۲۷۳، دار المعرفه، لبنان، بیروت . ؛ العصفری، تاریخ خلیفه بن خیاط، ص ۲۷۴، دار الفکر، بیروت . ، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۴۷۵، بیروت . ؛ المزنی، تهذیب الکمال، ج ۶، ص ۳۹۷، مؤسسه الرساله . ، ابن عامر، تاریخ المدینه، ج ۲ ، ص ۵۲، و ج ۲۹، ص ۶۹ در صفحات مختلف، دمشق دار الفکر . ؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج ۴، ص ۳۱۶، و ج ۷، ص ۱۰۷، دارالکتاب الاسلامی، القاهره . ؛ مجلسی محمد باقر، بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۶۹، ص ۴۷، بیروت؛ قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ، ج ۱، ص ۵۴۷ ، مطبوعات حسینی.
[۱۱]. مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج ۲، ص ۲۲، ترجمه، رسولی محلاتی، انتشارات علمیه اسلامیه.
منبع: اسلام کوئست
گرچه بسیاری از مورخان در منابعشان از دختری خردسال برای امام حسین(ع) که رقیه، فاطمه صغری و یا نام دیگری داشته باشد نام نبرده اند، ولی در برخی از کتابها شرح حال این دختر کوچک و قصّه جان سوز او در خرابه شام بیان شده است.
در منابع روایی و تاریخی ما شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد و ما به عنوان نمونه به دو مورد آن اشاره می نماییم:
شاهد اول: زمانی که زینب (س) در کوفه با سر بریده برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که در ضمن آن آمده است: «ای برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگو که نزدیک است قلبش تهی گردد.»
شاهد دوم: امام حسین(ع) در آخرین لحظات حیات خویش، هنگام مواجهه با شمر، چنین فرمود: “زینبم! سکینه ام! فرزندانم، بعد از من چه کسی سرپرست شما خواهد بود؟ رقیه ام! ام کلثومم! شما ودیعه و امانت پرروردگارم هستید ! امروز وعده نزدیک شده است.
شیخ مفید مینویسد: سکینه از جمله دختران امام حسین(ع) و نام مادرش «رباب» است.
شیخ طبرسی نقل می‌کند: سکینه دختر حسین(ع)، در روز عاشورا ده ساله بوده است.
بنابراین، کتاب های بسیاری از سکینه ـ دختر امام حسین(ع) ـ یاد کرده‌اند.
از این روایت ها استفاده می‌شود که دختر دیگر امام حسین(ع) سکینه است که در آن زمان ـ قبل از جریان کربلا ـ به سن ازدواج رسیده بود.
از مجموع مطالب ارائه شده چنین نتیجه گرفته می شود، یکی از دختران امام حسین (ع) (رقیه یا فاطمه) در شام کنار خرابه کنار سر مبارک پدرش امام حسین (ع) به شهادت رسید و این دختر غیر از سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرش زنده بوده است.
بسیاری از مورخان و مقتل‌نویسان هنگام بیان فرزندان امام حسین (ع) به دو دختر به نام‌های فاطمه و سکینه، اشاره نمودند[۱]؛ برخی نیز نام «زینب» را بدان ها افزوده‌اند،[۲] برخی دیگر نیز در کتاب هایشان، شرح حال دختر کوچک امام حسین (ع) و قصّه جان سوز او در خرابه شام بیان نموده اند.[۳] بیشتر این نویسندگان این جریان را از کتاب «کامل بهایی» ـ نوشته قرن هفتم هجری ـ روایت کرده‌اند .
در منابع روایی و تاریخی ما شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد، ما به عنوان نمونه به یک مورد آن اشاره می نماییم :
زمانی که زینب (س) در کوفه با سر بریده برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که در ضمن آن گفته است: «ای برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگو که نزدیک است قلبش تهی گردد.»[۴] که نشان از وجود چنین دختر خردسالی که در فراق پدر بی‌تاب بوده، دارد .
با دقّت و تحقیق در کتاب های تاریخی و مقاتل می‌بینیم که، تاریخ نویسان شیعی و سنّی وجود دختری به نام سکینه را برای امام حسین(ع) ثبت کرده اند. شیخ مفید می نویسد: سکینه از جمله دختران امام حسین(ع) و نام مادرش «رباب» است.[۵] شیخ طبرسی نیز با ذکر این مطلب، می گوید: امام حسین(ع) وی را به عقد عبدالله بن الحسن، ـ برادر زاده‌اش ـ درآورد که در روز عاشورا به شهادت رسید،[۶] و در کتاب مقتل الحسین آمده است: ایشان با پسر عمویش (عبدالله بن‌الحسن) ازدواج کرد که در روز عاشورا، قبل از این که بین آن ها وصلتی صورت بگیرد، به شهادت رسید و هیچ بچه‌ای از ازدواج آن ها به دنیا نیامد.[۷] هم چنین طبرسی نقل می‌کند: سکینه بنت الحسین(ع)، در روز عاشورا ده ساله بوده است.[۸]
ذهبی نیز در کتاب «تاریخ الاسلام»، سکینه را دختر امام حسین(ع) می‌داند و فهرستی از کتاب هایی را که از سکینه ـ بنت الحسین(ع) ـ نام آورده‌اند، ذکر می‌کند[۹] که حدود بیست کتاب است؛ بنابراین، کتاب های بسیاری از سکینه ـ دختر امام حسین(ع) ـ یاد کرده اند، که نام برخی از آن ها را، افزون بر آن چه در متن آمده، در پی‌نوشت آورده ایم![۱۰]
امّا درباره سنّ آن بزرگوار، سخن روشنی وجود ندارد و از مجموع اقوال مورّخان استفاده می‌شود که ایشان در جریان کربلا ازدواج کرده بود، یا دست کم در سنّ ازدواج بوده است.
از روایات استفاده می‌شود که دختر دیگر امام حسین(ع) سکینه است که در آن زمان ـ قبل از جریان کربلا ـ به سن ازدواج رسیده بود.[۱۱]
از مجموع مطالب ارائه شده چنین نتیجه گرفته می شود، یکی از دختران امام حسین (ع) (رقیه یا فاطمه) در شام کنار خرابه کنار سر مبارک پدرش امام حسین (ع) به شهادت رسید و این دختر غیر از سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرش زنده بوده است.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. مفید محمد بن نعمان ،الارشاد، سلسله مؤلفات شیخ مفید، ج ۲، ص ۱۳۵، دارالمفید، بیروت، ۱۴۱۴ هـ.
ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۴، ص ۷۷، موسسه انتشارات علامه، چاپ علمیه قم.
طبرسی، اعلام الوری، ج ۱، ص ۴۷۸، موسسه آل‌بیت، چاپ اول، ۱۴۱۷ هـ.
الزبیری مصعب ا، نسب قریش، ص ۵۹، دارالمعارف، قاهره چاپ سوم.
بلاذری، انساب الاشراف، ج ۳، ص ۱۲۸۸، دارالفکر، بیروت، چاپ اول ۱۴۱۷ هـ.
سبط بن جوزی، تذکره الخواص، ص ۲۴۹، موسسه اهل البیت، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۱ هـ.
[۲]. الاربلی،کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج ۲، ص ۳۸، تحقیق رسولی، تبریز، سوق مسجد الجامع.
[۳]. قمی شیخ عباس، نفس الهموم، ص ۴۱۵ و ۴۱۶، انتشارات مکتبه الحیدریه، چاپ اول، ۱۳۷۹ ش.
الایقاد، شاه عبدالعظیمی، ص ۱۷۹، تحقیق رضوی، منشورات فیروزآبادی، چاپ اول، ۱۴۱۱ هـ.
حائری، معالی السبطین، ج ۲، ص ۱۷۰، موسسه النعمان، بیروت، ۱۴۱۲ هـ.
قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ج ۱، ص ۸۰۷، موسسه انتشارات هجرت، چاپ چهارم، ۱۴۱۱ هـ.
طبری عمادالدین کامل بهائی، ج ۲، ص ۱۷۹، مکتبه المصطفوی.
[۴]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۱۵، « …یا اخی فاطم الصغیره کلمّا فقد کاد قلبها ان یذوبا»؛
القندوزی، ینابیع الموده، ج ۲، ص ۴۲۱، انتشارات الشریف الرضی، چاپ اول ۱۳۷۱ ش.
[۵]. مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج ۲، ص ۳۷، انتشارات علمیه اسلامیه.
[۶]. طبرسی، اعلام الوری ، ج ۱، ص ۴۱۸، نشر آل‌البیت، مفید محمد بن نعمان ، الارشاد ص ۲۵، اربلی، کشف الغمه ، ص ۱۵۷.
[۷]. موسوی عبدالرزاق ، مقتل الحسین(ع)، ، ص ۳۹۷، منشورات بصیرتی.
[۸]. همان
[۹]. الذهبی،تاریخ الاسلام، ج ۷ ، ص ۳۷۱٫ دارالکتاب العربی، بیروت، لبنان.
[۱۰]. ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبین، ص ۹۴، ۱۱۹، ۱۳۳، ۱۶۷؛ البلاذری، انساب الاشراف، ج ۳، ص ۳۶۲ . ؛ ابن حنان، الثقات، ج ۴، ص ۳۵۱، مؤسسه الکتب الثقافه؛ البخاری، التاریخ الصغیر، ج ۱، ص ۲۷۳، دار المعرفه، لبنان، بیروت . ؛ العصفری، تاریخ خلیفه بن خیاط، ص ۲۷۴، دار الفکر، بیروت . ، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج ۸، ص ۴۷۵، بیروت . ؛ المزنی، تهذیب الکمال، ج ۶، ص ۳۹۷، مؤسسه الرساله . ، ابن عامر، تاریخ المدینه، ج ۲ ، ص ۵۲، و ج ۲۹، ص ۶۹ در صفحات مختلف، دمشق دار الفکر . ؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج ۴، ص ۳۱۶، و ج ۷، ص ۱۰۷، دارالکتاب الاسلامی، القاهره . ؛ مجلسی محمد باقر، بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۶۹، ص ۴۷، بیروت؛ قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ، ج ۱، ص ۵۴۷ ، مطبوعات حسینی.
[۱۱]. مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج ۲، ص ۲۲، ترجمه، رسولی محلاتی، انتشارات علمیه اسلامیه.
منبع: اسلام کوئست
