سیمای سوره احزاب

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره احزاب چیست؟

پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «اَحزاب» به معنای حزب ها و گروه هاست و سبب نامگذاری آن آیه 20 و 22 این سوره است که سخن از احزاب و گروهها گفته شده است.
شمارگان: دارای 73 آیه و 1280 کلمه و 5796 حرف است.

نزول: سوره احزاب در مدینه بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد و هشتاد و نهمین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده است یعنی بعد از سوره آل عمران و قبل از سوره ممتحنه و در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است.

فضایل: در مورد فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره احزاب را تلاوت کند، و به خانواده خود آموزش دهد، از عذاب قبر در امان خواهد بود.»(1)

تذکر: آموزش سوره احزاب اعم از قرائت و عمل به محتوای آن است. و این است که انسان را از عذاب الهی مصون می دارد.

ویژگی ها: آیه مهم تطهیر که در مورد اهل بیت علیهم السلام و پاکی آنان نازل شده در آیه 33 سوره احزاب قرار دارد. و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است.

اهداف: اساسی ترین هدف های این سوره عبارتند از:
1. سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان.
2. هدایت مسلمانان در دوره سخت هجوم مشرکان و خیانت یهودیان طی دو جنگ احزاب و بنی قریظه.
3. مبارزه با رسوبات خرافات جاهلی در میان مسلمانان.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره به چشم می خورد عبارتند از:

الف) عقاید:

1. دعوت پیامبر به اطاعت از خدا و وحی و ترک پیروی از کافران و منافقان. (آیات 1-2)
2. بیان راه نجات در رستاخیز. (آیه 67)
3. بیان آخرین پیامبر بودن، حضرت محمد صلی الله علیه و آله. (آیه 40)
4. بیان پاکی و عصمت پیامبر و اهل بیت علیهم السلام. (آیه 33)
5. اولویت پیامبر صلی الله علیه و آله بر مؤمنان که لازمه آن ولایت است. (آیه 6) و نیز لزوم اطاعت محض از پیامبر صلی الله علیه و آله. (آیه 36)
 

ب) اخلاق:

1. دستورات اخلاقی و تربیتی در مورد همسران پیامبر صلی الله علیه و آله که باید الگوی دیگران باشند. (آیات 28-34)
2. زنان پیامبر صلی الله علیه و آله مادران مؤمنان هستند. (آیه 6)
3. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله الگو و اسوه نیکو است. (آیه 21)
4. آداب معاشرت با پیامبر صلی الله علیه و آله. (آیه 53)
 

ج) احکام:

1. ردّ خرافات جاهلیت مثل ظِهار و حرام بودن ازدواج با پسر خوانده که آن را وسیله جدایی زن و شوهر قرار می دادند. (آیات 3-4 و 37)
2. دستور حجاب به زنان مؤمن. (آیه 59)
3. مطالبی پیرامون قوانین طلاق زنان. (آیه 49)
4. ممنوعیت ازدواج با زنان پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از او. (آیه 53)
5. دستور به صلوات و سلام بر پیامبر صلی الله علیه و آله. (آیه 56)
 

د) داستان:

1. داستان جنگ احزاب (خندق) و بیان نقش یهود بعنوان ستون پنجم دشمن و پیروزی اعجازآمیز مسلمانان بر کفار. (آیات 9-22)
2. داستان زینب و زید و پاسخ قرآن به بهانه جویان. (آیه 37)
3. یادآوری میثاق پیامبرانی همچون پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، نوح علیه السلام، ابراهیم علیه السلام، موسی علیه السلام و عیسی علیه السلام. (آیه 7)
 

ه) مطالب فرعی:

1. حمایت خدا از پیامبر در برابر کارشکنی مخالفان. (آیه 38 به بعد)
2. امانت داری انسان در تعهدات و تکالیف و مسئولیت ها. (آیه 72)
3. افشاگری منافقان و رسوایی مردان و زنان قریش. (آیه 57-61)
4. هشدار جدّی در مورد اذیت کردن به پیامبر صلی الله علیه و آله که موجب لعنت و عذاب می شود. (آیات 53 و 58)
5. علم قیامت نزد خداست. (آیه 63)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل سوره احزاب.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.