پرسش :
پيامبر(ص) فرمودند قرآن هر سال يكبار بر من نازل مي‌شد و امسال كه آخرين سال عمر من است دو بار نازل شد؛ آيا منظور كل قرآن بوده؟ اگر جواب مثبت است پس چرا پيامبر قسمتي ازآن را بر مردم مي‌خواند؟
پاسخ :
انسان كامل از آن جهت كه ولي اللّه است، آنچه را كه ذات اقدس اله به او عطا مي‌كند مي‌گيرد ولي از آن جهت كه رسول‌اللّه است بايد دو كار انجام دهد: اول اينكه تدريجاً مردم را آگاه كند دوم اينكه به اندازه سطح فهم مردم با آنها صحبت كند.
تمام قرآن هر سال بر آن حضرت نازل مي‌شد اما رسالت او در اين نبود كه همه آيات را براي همه مردم نقل كند. حتي آن چه را هم كه نقل مي‌كرد به اندازه فهم مردم بود. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) الفاظ را ذكر مي‌كرد ولي هركسي به اندازه درك و ظرفيت خود مطالب را مي‌فهميد. همان مطلبي كه وجود مبارك حضرت امير به كميل فرمود: «إنّ هذهِ القُلُوبُ اَوْعِيَةٌ فَخَيرُها اَوْعاها»(١) اي كميل! اين دل‌ها ظرفيت‌هاي گوناگون دارند و بهترين دل آن است كه ظرفيتش بيشتر و حافظ اسرار باشد.
مرحوم شيخ صدوق رضوان اللّه تعالي عليه در كتاب شريف «معاني الاخبار» نقل مي‌كند كه شخصي آمد در محضر وجود مبارك امام صادق(عليه السّلام) و عرض كرد چرا پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) را ابو القاسم مي‌نامند. حضرت ابتدا جواب ساده‌اي داد، فرمود آن حضرت پسري داشت به نام قاسم و به اين دليل كنيه آن حضرت ابوالقاسم است. شاگرد امام عرض كرد اين را مي‌دانم، توضيح بيشتري بدهيد. حضرت فهميد كه او آمادگي و ظرفيت بيشتري دارد، معنايي را برايش بيان نمود كه به ذهن هيچكدام از ما خطور هم نمي‌كند.
فرمودند به اين علت پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) را ابوالقاسم گفته‌اند كه:
١ ـ علي بن ابي طالب(عليه السّلام) تقسيم كننده بهشت و جهنم است «قَسيمُ النّارِ والجَنّة». آن حضرت در روز قيامت به بهشت دستور مي‌دهد اين شخص دوست من است او را بپذير و به آتش جهنم دستور مي‌دهد فلان شخص دشمن من است او را بگير.
٢ ـ علي بن ابي طالب(عليه السّلام) شاگرد پيامبر است و علوم فراواني از پيامبر فراگرفته است.
٣ ـ هر شاگردي فرزند معلم است و هر معلمي حق پدري بر گردن شاگرد خود دارد (پدر معنوي اوست).
از اين سه مقدمه اين نتيجه حاصل مي‌شود كه اگر علي بن ابي طالب(عليه السّلام) قاسم (تقسم كننده) بهشت و جهنم است و پيامبراكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) پدر (معنوي) اين قاسم است پس كنيه پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) ابوالقاسم مي‌شود. ببينيد اين‌گونه معنا كردن آيا به ذهن احدي مي‌آيد، يا اگر غير امام اين‌گونه معنا مي‌كرد كسي قبول مي‌نمود؟
بنابراين پيغمبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مأمور بود در هر هفته يا در هر ماه مقدار مشخصي از قرآن را بيان كند. متناسب با قدرت دريافت و درك مردم و ظرفيت محدود آنها.
(١) بحار، ج ١، ص ١٨٨.
( آیةالله جوادی آملی )
انسان كامل از آن جهت كه ولي اللّه است، آنچه را كه ذات اقدس اله به او عطا مي‌كند مي‌گيرد ولي از آن جهت كه رسول‌اللّه است بايد دو كار انجام دهد: اول اينكه تدريجاً مردم را آگاه كند دوم اينكه به اندازه سطح فهم مردم با آنها صحبت كند.
تمام قرآن هر سال بر آن حضرت نازل مي‌شد اما رسالت او در اين نبود كه همه آيات را براي همه مردم نقل كند. حتي آن چه را هم كه نقل مي‌كرد به اندازه فهم مردم بود. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) الفاظ را ذكر مي‌كرد ولي هركسي به اندازه درك و ظرفيت خود مطالب را مي‌فهميد. همان مطلبي كه وجود مبارك حضرت امير به كميل فرمود: «إنّ هذهِ القُلُوبُ اَوْعِيَةٌ فَخَيرُها اَوْعاها»(١) اي كميل! اين دل‌ها ظرفيت‌هاي گوناگون دارند و بهترين دل آن است كه ظرفيتش بيشتر و حافظ اسرار باشد.
مرحوم شيخ صدوق رضوان اللّه تعالي عليه در كتاب شريف «معاني الاخبار» نقل مي‌كند كه شخصي آمد در محضر وجود مبارك امام صادق(عليه السّلام) و عرض كرد چرا پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) را ابو القاسم مي‌نامند. حضرت ابتدا جواب ساده‌اي داد، فرمود آن حضرت پسري داشت به نام قاسم و به اين دليل كنيه آن حضرت ابوالقاسم است. شاگرد امام عرض كرد اين را مي‌دانم، توضيح بيشتري بدهيد. حضرت فهميد كه او آمادگي و ظرفيت بيشتري دارد، معنايي را برايش بيان نمود كه به ذهن هيچكدام از ما خطور هم نمي‌كند.
فرمودند به اين علت پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) را ابوالقاسم گفته‌اند كه:
١ ـ علي بن ابي طالب(عليه السّلام) تقسيم كننده بهشت و جهنم است «قَسيمُ النّارِ والجَنّة». آن حضرت در روز قيامت به بهشت دستور مي‌دهد اين شخص دوست من است او را بپذير و به آتش جهنم دستور مي‌دهد فلان شخص دشمن من است او را بگير.
٢ ـ علي بن ابي طالب(عليه السّلام) شاگرد پيامبر است و علوم فراواني از پيامبر فراگرفته است.
٣ ـ هر شاگردي فرزند معلم است و هر معلمي حق پدري بر گردن شاگرد خود دارد (پدر معنوي اوست).
از اين سه مقدمه اين نتيجه حاصل مي‌شود كه اگر علي بن ابي طالب(عليه السّلام) قاسم (تقسم كننده) بهشت و جهنم است و پيامبراكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) پدر (معنوي) اين قاسم است پس كنيه پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) ابوالقاسم مي‌شود. ببينيد اين‌گونه معنا كردن آيا به ذهن احدي مي‌آيد، يا اگر غير امام اين‌گونه معنا مي‌كرد كسي قبول مي‌نمود؟
بنابراين پيغمبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) مأمور بود در هر هفته يا در هر ماه مقدار مشخصي از قرآن را بيان كند. متناسب با قدرت دريافت و درك مردم و ظرفيت محدود آنها.
(١) بحار، ج ١، ص ١٨٨.
( آیةالله جوادی آملی )
.jpg "نحوه برخورد و رفتار امام رضا علیه السلام با مردم چگونه بوده است؟")