پرسش :
چرا امامان از وجود ايرانيان شيعه براي ايجاد حكومت اسلامي سود نبردند؟قبل از هر چيز توجه به اين نكته لازم است كه تشيع از چه زماني در ايران گسترش يافته است؟
پاسخ :
بر اساس منابع تاريخي، تا قرن هشتم هجري، اكثر شهرهاي ايران سني نشين بودهاند؛ بخصوص در زمان ائمه اطهارعليهم السلام، تشيع آن چنان شيوعي در ميان مردم ايران نداشته است كه بشود از آنها بهره برداري كرد. تعداد اصحاب موالي ائمه اطهارعليهم السلام كه غالباً به ايران اطلاق شده از قرار ذيل است:
1. در زمان امام سجادعليه السلام كل اصحاب 161 نفر بودهاند كه 20 نفرشان از موالي بودهاند.
2. در زمان امام باقرعليه السلام كل اصحاب 466 نفر بودهاند كه 15 نفرشان از موالي بودهاند.
3. در زمان امام صادقعليه السلام كل اصحاب 3223 نفر بودهاند كه 440 نفرشان از موالي بودهاند.
4. در زمان امام كاظمعليه السلام كل اصحاب 373 نفر بودهاند كه 20 نفرشان از موالي بودهاند.
5. در زمان امام رضاعليه السلام كل اصحاب 317 نفر بودهاند كه 46 نفرشان از موالي بودهاند.[1]
و اگر در مناطقي چون خراسان، مخالفان بني اميه به صورت انبوه ميزيستهاند، بيشتر از طرفداران عباسيان بودند. تنها كانون تشيع شهر قم بود كه آن هم به جهت مهاجرت عربهاي شيعه مذهب اشعري اين وضع پديد آمده بود.[2] و اگر در ساير مناطق گاهي از خاندان پيامبر، در مقابل عباسيان طرفداري ميكردند، بيشتر بر مسلك زيدي بودند، بلكه بعضي از مناطق ايران چون: اصفهان تعصّب شديد سنّي داشتند كه پيوسته با اهل قم در نزاع بودند.
بعلاوه در عراق و كوفه - كه در عصر ائمه اطهارعليهم السلام مهمترين كانون تشيع به شمار ميآمد - نيز قيامهاي علويان همواره با شكست مواجه ميشد.
با توجه به شرائط و مقتضيات زماني و مكاني عصر ائمه، آن بزرگان بهترين كاري را كه در پيشبرد تشيّع ميشد انجام داد، به كار بستهاند و هيچگاه شرايط براي اقدامات مسلحانه و نظامي آماده نبوده است. چنانكه امام صادق و امام كاظمعليهما السلام اين مطلب را به رهبران قيامتهاي زيدي چون زيد، يحيي، محمد نفس زكيه و حسين بن علي حسني شهيد... تذكر دادهاند و قيامتهاي آنها در نهايت به نتيجه هم نرسيده و به شكست انجاميده است.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . رسول جعفريان، تاريخ شيعه در ايران از آغاز تا قرن دهم )چاپ اول، سال 1375) ص 103.
[2] . ياقوت حموي، معجم البلدان، حرف ق، عنوان قم.
بر اساس منابع تاريخي، تا قرن هشتم هجري، اكثر شهرهاي ايران سني نشين بودهاند؛ بخصوص در زمان ائمه اطهارعليهم السلام، تشيع آن چنان شيوعي در ميان مردم ايران نداشته است كه بشود از آنها بهره برداري كرد. تعداد اصحاب موالي ائمه اطهارعليهم السلام كه غالباً به ايران اطلاق شده از قرار ذيل است:
1. در زمان امام سجادعليه السلام كل اصحاب 161 نفر بودهاند كه 20 نفرشان از موالي بودهاند.
2. در زمان امام باقرعليه السلام كل اصحاب 466 نفر بودهاند كه 15 نفرشان از موالي بودهاند.
3. در زمان امام صادقعليه السلام كل اصحاب 3223 نفر بودهاند كه 440 نفرشان از موالي بودهاند.
4. در زمان امام كاظمعليه السلام كل اصحاب 373 نفر بودهاند كه 20 نفرشان از موالي بودهاند.
5. در زمان امام رضاعليه السلام كل اصحاب 317 نفر بودهاند كه 46 نفرشان از موالي بودهاند.[1]
و اگر در مناطقي چون خراسان، مخالفان بني اميه به صورت انبوه ميزيستهاند، بيشتر از طرفداران عباسيان بودند. تنها كانون تشيع شهر قم بود كه آن هم به جهت مهاجرت عربهاي شيعه مذهب اشعري اين وضع پديد آمده بود.[2] و اگر در ساير مناطق گاهي از خاندان پيامبر، در مقابل عباسيان طرفداري ميكردند، بيشتر بر مسلك زيدي بودند، بلكه بعضي از مناطق ايران چون: اصفهان تعصّب شديد سنّي داشتند كه پيوسته با اهل قم در نزاع بودند.
بعلاوه در عراق و كوفه - كه در عصر ائمه اطهارعليهم السلام مهمترين كانون تشيع به شمار ميآمد - نيز قيامهاي علويان همواره با شكست مواجه ميشد.
با توجه به شرائط و مقتضيات زماني و مكاني عصر ائمه، آن بزرگان بهترين كاري را كه در پيشبرد تشيّع ميشد انجام داد، به كار بستهاند و هيچگاه شرايط براي اقدامات مسلحانه و نظامي آماده نبوده است. چنانكه امام صادق و امام كاظمعليهما السلام اين مطلب را به رهبران قيامتهاي زيدي چون زيد، يحيي، محمد نفس زكيه و حسين بن علي حسني شهيد... تذكر دادهاند و قيامتهاي آنها در نهايت به نتيجه هم نرسيده و به شكست انجاميده است.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . رسول جعفريان، تاريخ شيعه در ايران از آغاز تا قرن دهم )چاپ اول، سال 1375) ص 103.
[2] . ياقوت حموي، معجم البلدان، حرف ق، عنوان قم.
