پرسش :
خداوند در قرآن مجيد مي‌فرمايد كه «من تمام هستي را در مدّت شش روز آفريدم» (اعراف،54) و باز در بسياري از آيات ديگر مي‌فرمايد كه من هر چيزي را كه اراده كنم به محض اين كه بگويم «موجود باش» موجود (بقره،117) مي‌شود، آيا اين آيات نقض آيات قبلي نمي‌باشد؟
پاسخ :
تفسير كوتاهي از آية «خَلَقَ السَّمواتِ و الاَرضَ في سِتَّةِ ايّام»:
آيات زيادي به همين تعبير در قرآن شريف آمده است. مراد از «ايّام» در آيات شريفه، دوره‌ها و مرحله‌ها است. زيرا روز به معناي متعارف آن، پس از خلقت زمين قابل فرض است. از رسول اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ روايت شده است كه فرمود: «خداوند پنجاه هزار سال قبل از خلقت آسمانها و زمين، مقررات مخلوقات را تعيين كرد».[1]
در تفسير نمونه آمده است: «في ستةِ ايّام» يعني شش دوره و اين مطابق با علم روز نيز است. علم امروز مي‌گويد: ميلياردها سال طول كشيد تا زمين و آسمان به وضع كنوني درآمد.[2] ممكن است شش دوره، ميلياردها سال طول كشيده باشد و اين معنا همگام و هماهنگ با علوم روز است.
تفسير كوتاهي از آيه «كُن فيكون»:
تعبير «كُن فيكون» در آيات متعدد قرآن شريف آمده است. اين جمله از ارادة تكويني خداوند و حاكميت او در امر خلقت سخن مي‌گويد. منظور از اين جمله، اين نيست كه خداوند يك لفظي به معناي «موجود باش» صادر مي‌كند، بلكه منظور اين است، هنگامي كه اراده خداوند به وجود چيزي تعلّق مي‌گيرد، خواه آن چيز بزرگ باشد و يا كوچك، پيچيده باشد يا ساده، به اندازة اتم باشد يا به اندازه مجموع زمين و آسمانها، بدون نياز به هيچ علّت ديگري تحقق مي‌يابد. يعني هر طور اراده كند،همان‌طور موجود مي‌شود. به عنوان مثال اگر اراده كند: آسمانها و زمين را شش دوره به وجود آيند، مسلّماً بي‌كم و كاست در همين مدت موجود خواهند شد،و اگر خداوند اراده كند در يك لحظه تمام هستي موجود شوند، همه هستي در يك لحظه موجود خواهند شد. و اين تابع آن است كه خداوند چگونه اراده كند و چگونه مصلحت بداند،يا به عنوان مثال هنگامي كه خداوند اراده كند جنيني در شكم مادر درست نه ماه و نه روز دوران تكامل را طي كند، بدون يك لحظه كم و زياد انجام مي‌گيرد، و اگر اراده كند اين دوران تكاملي كمتر از يك هزارم ثانيه صورت گيرد، مسلّماً همان‌گونه خواهد شد. چه اين كه ارادة او علت تام براي آفرينش است، و ميان علت تام و وجود معلول هيچ‌گونه فاصله‌اي نمي‌تواند باشد.[3]
خلاصه و نتيجه: همان طوري كه بيان شد «كُن فيكون» به ارادة تكويني خداوند تعلق مي‌گيرد و اگر خداوند اراده مي‌كرد زمين و آسمانها و جهان هستي با يك چشم به هم زدن خلق شوند، خلق مي‌شدند و اگر اراده مي‌كرد كه زمين و آسمانها و جهان هستي در شش دوره خلق شوند ـ كه چنين هم اراده كرده ـ در شش دوره خلق شدند. و اين بنابر حكمتي بوده است كه حكمت الهي اقتضاء مي‌كند كه سلسله علل در آفرينش رعايت شود و آفرينش جهان هستي تدريجي و گام به گام باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . تفسيرموضوعي قرآن، قرآن در قرآن، ج 1، آيت الله جوادي آملي.
2. هاشمي رفسنجاني، تفسير راهنما، ج8، ص 23.
3. مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ج6، ص 210.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . تفسير راهنما، قم، مركز انتشارات و دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1378، ج 8، ص 23.
[2] . تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ هفدهم، 1374، ج 6، ص 200.
[3] . همان، ج 1، ص 419.
تفسير كوتاهي از آية «خَلَقَ السَّمواتِ و الاَرضَ في سِتَّةِ ايّام»:
آيات زيادي به همين تعبير در قرآن شريف آمده است. مراد از «ايّام» در آيات شريفه، دوره‌ها و مرحله‌ها است. زيرا روز به معناي متعارف آن، پس از خلقت زمين قابل فرض است. از رسول اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ روايت شده است كه فرمود: «خداوند پنجاه هزار سال قبل از خلقت آسمانها و زمين، مقررات مخلوقات را تعيين كرد».[1]
در تفسير نمونه آمده است: «في ستةِ ايّام» يعني شش دوره و اين مطابق با علم روز نيز است. علم امروز مي‌گويد: ميلياردها سال طول كشيد تا زمين و آسمان به وضع كنوني درآمد.[2] ممكن است شش دوره، ميلياردها سال طول كشيده باشد و اين معنا همگام و هماهنگ با علوم روز است.
تفسير كوتاهي از آيه «كُن فيكون»:
تعبير «كُن فيكون» در آيات متعدد قرآن شريف آمده است. اين جمله از ارادة تكويني خداوند و حاكميت او در امر خلقت سخن مي‌گويد. منظور از اين جمله، اين نيست كه خداوند يك لفظي به معناي «موجود باش» صادر مي‌كند، بلكه منظور اين است، هنگامي كه اراده خداوند به وجود چيزي تعلّق مي‌گيرد، خواه آن چيز بزرگ باشد و يا كوچك، پيچيده باشد يا ساده، به اندازة اتم باشد يا به اندازه مجموع زمين و آسمانها، بدون نياز به هيچ علّت ديگري تحقق مي‌يابد. يعني هر طور اراده كند،همان‌طور موجود مي‌شود. به عنوان مثال اگر اراده كند: آسمانها و زمين را شش دوره به وجود آيند، مسلّماً بي‌كم و كاست در همين مدت موجود خواهند شد،و اگر خداوند اراده كند در يك لحظه تمام هستي موجود شوند، همه هستي در يك لحظه موجود خواهند شد. و اين تابع آن است كه خداوند چگونه اراده كند و چگونه مصلحت بداند،يا به عنوان مثال هنگامي كه خداوند اراده كند جنيني در شكم مادر درست نه ماه و نه روز دوران تكامل را طي كند، بدون يك لحظه كم و زياد انجام مي‌گيرد، و اگر اراده كند اين دوران تكاملي كمتر از يك هزارم ثانيه صورت گيرد، مسلّماً همان‌گونه خواهد شد. چه اين كه ارادة او علت تام براي آفرينش است، و ميان علت تام و وجود معلول هيچ‌گونه فاصله‌اي نمي‌تواند باشد.[3]
خلاصه و نتيجه: همان طوري كه بيان شد «كُن فيكون» به ارادة تكويني خداوند تعلق مي‌گيرد و اگر خداوند اراده مي‌كرد زمين و آسمانها و جهان هستي با يك چشم به هم زدن خلق شوند، خلق مي‌شدند و اگر اراده مي‌كرد كه زمين و آسمانها و جهان هستي در شش دوره خلق شوند ـ كه چنين هم اراده كرده ـ در شش دوره خلق شدند. و اين بنابر حكمتي بوده است كه حكمت الهي اقتضاء مي‌كند كه سلسله علل در آفرينش رعايت شود و آفرينش جهان هستي تدريجي و گام به گام باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . تفسيرموضوعي قرآن، قرآن در قرآن، ج 1، آيت الله جوادي آملي.
2. هاشمي رفسنجاني، تفسير راهنما، ج8، ص 23.
3. مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ج6، ص 210.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . تفسير راهنما، قم، مركز انتشارات و دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1378، ج 8، ص 23.
[2] . تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ هفدهم، 1374، ج 6، ص 200.
[3] . همان، ج 1، ص 419.
