پرسش :
آیا اینکه بعضی از اهل تسنن می گویند: ما نباید به هیچ حدیثی اعتقاد داشته باشیم الّا اینکه از جانب خدا باشد و ما جز به قرآن کریم به هیچ منبع دیگری نیاز نداریم، صحیح است؟
پاسخ :
این گفته که ما جز به قرآن کریم به هیچ منبع دیگری حاجت نداریم، سخنی است که خلیفه دوم در جریان مشهور تاریخ و معروف به یوم الخمیس اظهار کردند. ماجرا از این قرار بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: کاغذ و قلمی بیاورید تا چیزی بنویسم که بعد از من گمراه نشوید، عمر بن خطاب برخاست و گفت که تب بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) غلبه کرده است و (نعوذبالله) هذیان می¬گوید، ما را تنها کتاب خدا کفایت می¬کند و نیازی به سفارش و مکتوب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نداریم. این جسارت و بی ادبی تاکنون در افواه گروهی مانده است، غافل از آن که قصد و غرض خلیفه از منع پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) یک غرض سیاسی بود، او می¬دانست که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چیزی را قصد کرده است که با آرمان¬ها و خواسته¬های او سازگار نیست. البته اهل سنت در توجیه این عمل عمر می¬گویند: عمر مصلحت را در این دید که پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت علی (علیه السلام) را معرفی نکند چون جامعه عرب تن به حکومت علی (علیه السلام) نمی¬دادند و بعد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این مصلحت اندیشی خلیفه دوم را پذیرا شد ( چیزی که پذیرش آن برابر با محال است.)
به هر تقدیر ما به صاحبان این اندیشه می¬گوییم اگر چنین است و روایات مطلقا اثری ندارند و تنها به قرآن متکی هستید، نماز صبح چند رکعت است؟ نماز عشاء و مغرب و ظهر و عصر چند رکعت هستند؟ زکات چگونه به اشیاء تعلق می¬گیرد؟ آیا جز این است که این جزئیات را حدیث و روایت برای ما معنا کرده و شرح داده است. کجای قرآن نوشته است که سگ نجس است و کجای قرآن تکتف (دست را روی دست گذاشتن در نماز) که شما اهل سنت به آن مقید هستید آمده است؟
و باز مگر همین قرآن نفرموده است که: (ما أَفاءَ اللّهُ عَلی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُری فَلِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ کَیْ لا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ اْلأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدیدُ الْعِقابِ،آنچه را خداوند از اهل این آبادی¬ها به رسولش بازگرداند، از آن خدا و رسول و خویشاوندان او، و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است، تا (این اموال عظیم) در میان ثروتمندان شما دست به دست نگردد! آن چه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید؛ و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است!)[1]
و می فرماید:( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی اْلأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً ،ای کسانی که ایمان آوردهاید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیای پیامبر] را ! و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آنها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید! این (کار) برای شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است.[2]
این جا اطاعت از خدای متعال و اطاعت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جدا آمده¬اند، مراد از اطاعت خدا وحی الهی و قرآن کریم و اطاعت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عمل به سنت آن حضرت است.
در مورد ایمان هم می¬فرماید:(یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذی نَزَّلَ عَلی رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذی أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِاللّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعیدًا، ای کسانی که ایمان آوردهاید! به خدا و پیامبرش، و کتابی که بر او نازل کرده، و کتب (آسمانی) که پیش از این فرستاده است، ایمان (واقعی) بیاورید کسی که خدا و فرشتگان او و کتابها و پیامبرانش و روز واپسین را انکار کند، در گمراهی دور و درازی افتاده است)[3]
و می¬فرماید: (قُلْ یا أَیُّهَا النّاسُ إِنّی رَسُولُ اللّهِ إِلَیْکُمْ جَمیعًا الَّذی لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ یُحْیی وَ یُمیتُ فَآمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِیِّ اْلأُمِّیِّ الَّذی یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ کَلِماتِهِ وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ ،بگو: «ای مردم! من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم؛ همان خدایی که حکومت آسمانها و زمین، از آن اوست؛ معبودی جز او نیست؛ زنده میکند و میمیراند؛ پس ایمان بیاورید به خدا و فرستادهاش، آن پیامبر درس نخواندهای که به خدا و کلماتش ایمان دارد؛ و از او پیروی کنید تا هدایت یابید!»)[4]
و فرمود:( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ، ای کسانی که ایمان آوردهاید! تقوای الهی پیشه کنید و به رسولش ایمان بیاورید تا دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و برای شما نوری قرار دهد که با آن (در میان مردم و در مسیر زندگی خود) راه بروید و گناهان شما را ببخشد؛ و خداوند غفور و رحیم است.)[5] و آیات فراوان دیگر.
پس ایمان آوردن به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اطاعت از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و گرفتن راه و روش و تسلیم شدن به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور خود قرآن کریم است و معنا ندارد که ما از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اطاعت کنیم ولی از سنت او اطاعت.نکنیم. قرآن تفسیر و تبیین و شرح و تفصیل و معلم می¬خواهد که در سوره جمعه آیه دوم به آن اشاره شده است و قرآن با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است که می¬تواند راهنمای بشر باشد.
پی نوشتها:
[1]-سوره حشر آیه 7
[2]-سوره نسا آیه 59
[3]-سوره نسا آیه 136
[4]-سوره اعراف آیه 158
[5]-سوره حدید آیه 28
این گفته که ما جز به قرآن کریم به هیچ منبع دیگری حاجت نداریم، سخنی است که خلیفه دوم در جریان مشهور تاریخ و معروف به یوم الخمیس اظهار کردند. ماجرا از این قرار بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: کاغذ و قلمی بیاورید تا چیزی بنویسم که بعد از من گمراه نشوید، عمر بن خطاب برخاست و گفت که تب بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) غلبه کرده است و (نعوذبالله) هذیان می¬گوید، ما را تنها کتاب خدا کفایت می¬کند و نیازی به سفارش و مکتوب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نداریم. این جسارت و بی ادبی تاکنون در افواه گروهی مانده است، غافل از آن که قصد و غرض خلیفه از منع پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) یک غرض سیاسی بود، او می¬دانست که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چیزی را قصد کرده است که با آرمان¬ها و خواسته¬های او سازگار نیست. البته اهل سنت در توجیه این عمل عمر می¬گویند: عمر مصلحت را در این دید که پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت علی (علیه السلام) را معرفی نکند چون جامعه عرب تن به حکومت علی (علیه السلام) نمی¬دادند و بعد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این مصلحت اندیشی خلیفه دوم را پذیرا شد ( چیزی که پذیرش آن برابر با محال است.)
به هر تقدیر ما به صاحبان این اندیشه می¬گوییم اگر چنین است و روایات مطلقا اثری ندارند و تنها به قرآن متکی هستید، نماز صبح چند رکعت است؟ نماز عشاء و مغرب و ظهر و عصر چند رکعت هستند؟ زکات چگونه به اشیاء تعلق می¬گیرد؟ آیا جز این است که این جزئیات را حدیث و روایت برای ما معنا کرده و شرح داده است. کجای قرآن نوشته است که سگ نجس است و کجای قرآن تکتف (دست را روی دست گذاشتن در نماز) که شما اهل سنت به آن مقید هستید آمده است؟
و باز مگر همین قرآن نفرموده است که: (ما أَفاءَ اللّهُ عَلی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُری فَلِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ کَیْ لا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ اْلأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدیدُ الْعِقابِ،آنچه را خداوند از اهل این آبادی¬ها به رسولش بازگرداند، از آن خدا و رسول و خویشاوندان او، و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است، تا (این اموال عظیم) در میان ثروتمندان شما دست به دست نگردد! آن چه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید؛ و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است!)[1]
و می فرماید:( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی اْلأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً ،ای کسانی که ایمان آوردهاید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیای پیامبر] را ! و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آنها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید! این (کار) برای شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است.[2]
این جا اطاعت از خدای متعال و اطاعت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جدا آمده¬اند، مراد از اطاعت خدا وحی الهی و قرآن کریم و اطاعت از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عمل به سنت آن حضرت است.
در مورد ایمان هم می¬فرماید:(یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذی نَزَّلَ عَلی رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذی أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِاللّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعیدًا، ای کسانی که ایمان آوردهاید! به خدا و پیامبرش، و کتابی که بر او نازل کرده، و کتب (آسمانی) که پیش از این فرستاده است، ایمان (واقعی) بیاورید کسی که خدا و فرشتگان او و کتابها و پیامبرانش و روز واپسین را انکار کند، در گمراهی دور و درازی افتاده است)[3]
و می¬فرماید: (قُلْ یا أَیُّهَا النّاسُ إِنّی رَسُولُ اللّهِ إِلَیْکُمْ جَمیعًا الَّذی لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ یُحْیی وَ یُمیتُ فَآمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِیِّ اْلأُمِّیِّ الَّذی یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ کَلِماتِهِ وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ ،بگو: «ای مردم! من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم؛ همان خدایی که حکومت آسمانها و زمین، از آن اوست؛ معبودی جز او نیست؛ زنده میکند و میمیراند؛ پس ایمان بیاورید به خدا و فرستادهاش، آن پیامبر درس نخواندهای که به خدا و کلماتش ایمان دارد؛ و از او پیروی کنید تا هدایت یابید!»)[4]
و فرمود:( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ، ای کسانی که ایمان آوردهاید! تقوای الهی پیشه کنید و به رسولش ایمان بیاورید تا دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و برای شما نوری قرار دهد که با آن (در میان مردم و در مسیر زندگی خود) راه بروید و گناهان شما را ببخشد؛ و خداوند غفور و رحیم است.)[5] و آیات فراوان دیگر.
پس ایمان آوردن به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اطاعت از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و گرفتن راه و روش و تسلیم شدن به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دستور خود قرآن کریم است و معنا ندارد که ما از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اطاعت کنیم ولی از سنت او اطاعت.نکنیم. قرآن تفسیر و تبیین و شرح و تفصیل و معلم می¬خواهد که در سوره جمعه آیه دوم به آن اشاره شده است و قرآن با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است که می¬تواند راهنمای بشر باشد.
پی نوشتها:
[1]-سوره حشر آیه 7
[2]-سوره نسا آیه 59
[3]-سوره نسا آیه 136
[4]-سوره اعراف آیه 158
[5]-سوره حدید آیه 28
