پرسش :
آيات مربوط به شفاعت ائمه اطهار(علیهم السلام) را بيان كنيد.
پاسخ :
كلمه شفاعت از ريشه شفع ، به معني جفت گرفته شده است و نقطه مقابل آن ( ( وتر ) ) به معني تك و تنها است . سپس به ضميمه شدن فرد برتر وقوي تري براي كمك به فرد ضعيف تر اطلاق گرديده است ، ( تفسير نمونه ، ج 1، ص 224 ) . لفظ شفاعت در عرف و شرع به دو معني متفاوت گفته مي شود : 1- شفاعت در لسان عامه به اين معنا است كه شخص شفيع ازموقعيت و شخصيت و نفوذ خود استفاده كرده و نظر شخص صاحب قدرت رادر مورد مجازات زيردستان عوض كند .2- مفهوم ديگر شفاعت بر محوردگرگوني و تغيير موضع شفاعت شونده دور مي زند، يعني شخص شفاعت شونده موجباتي را فراهم سازد كه از يك وضع نامطلوب و در خور كيفر بيرون آمده و به وسيله ارتباط با شفيع خود را در وضع مطلوبي قرار دهدكه شايسته ومستحق بخشودگي گردد و شفاعت در اسلام از اين نوع مي باشد و شفاعت دراسلام هميشه از بالا به پايين است . در اين مورد شهيد مطهري مي گويد : ( ( فرق اساسي شفاعت واقعي و حقيقي با شفاعت باطل و نادرست در اين است كه شفاعت واقعي از خدا شروع مي شود و به گناهكار ختم مي گردد و درشفاعت باطل عكس آن فرض شده است . در شفاعت حقيقي ، مشفوع عنده ،يعني خداوند برانگيزاننده وسيله يعني شفيع است و در شفاعت باطل مشفوعله يعني گناهكار برانگيزاننده او است در شفاعت هاي باطل كه نمونه آن در دنيا وجود دارد، شفيع صفت وسيله بودن را از ناحيه مجرم كسب كرده است زيرا او است كه وسيله را انگيخته و به شفاعت وادار كرده است ، اواست كه وسيله را وسيله قرار داده است ولي در شفاعت هاي حق كه نسبت دادن آن به انبيا و اوليا و مقربان درگاه الهي صحيح است ، وسيله بودن شفيع از ناحيه خداست ، خداست كه وسيله را وسيله قرار داه است ، ( مجموعه آثار، شهيد مطهري ، ج 1، ص 260 و 261، انتشارات صدرا ) . آياتي كه در قرآن كريم پيرامون شفاعت بحث مي كند در حقيقت به چند دسته تقسيم مي شود : 1- آياتي است كه به طور مطلق شفاعت را نفي مي كند : ( ( ولا يقبل منها شفاعه... ؛ ...و هيچ پذيرفته نشود شفاعت كسي درباره ديگري ... ) ) ، ( بقره ، آيه 48 ) . ( ( انفقوا مما رزقناكم من قبل ان ياتي يوم لابيع فيه و لاخله ولاشفاعه ؛ ...از آنچه روزي شما كرديم انفاق كنيد پيش از آن كه بيايد روزي كه نه كسي براي آسايش خود چيزي تواندخريد و نه دوستي و شفاعتي به كارآيد ) ) ، ( بقره ، ايه 254 ) . ( ( فما تنفعهم شفاعه الشافعين ) ) ، ( مدثر، آيه 48 ). در اين آيات راه هاي متصور براي نجات مجرمان غير از ايمان و عمل صالح چه ازطريق پرداختن و عوض مادي يا پيوند و سابقه دوستي و يا مساله شفاعت نفي شده است . 2- آياتي است كه شفيع را منحصرا" خدا معرفي مي كند : ( ( مالكم من دونه من ولي ولاشفيع ؛ ...شما را غير او هيچ يار و ياور شفيع ومددكاري نيست ) ) ، ( سجده ، آيه 4 ) . ( ( قل لله الشفاعه جميعا"؛ بگو شفاعت همه خلق با خداست ) ) ، ( زمر، آيه 44 ) . 3- آياتي است كه شفاعت را مشروطبه اذن و فرمان خدا مي كند : ( ( من ذا الذي يشفع عنده الا باذنه ؛ چه كسي مي تواند جز به اذن خدا شفاعت كند ) ) ، ( بقره ، آيه 255 ) . ( ( ولا تنفع الشفاعه عنده الا لمن اذن له... ؛ سود نمي دهد شفاعت نزد او مگر براي آن كه دستور مي داد برايش ... ) ) ، ( سبا، آيه 23 ) . 4- آياتي است كه شرايطي براي شفاعت شونده بيان كرده است . گاهي اين شرايط را رضايت و خشنودي خدامعرفي مي كند : ( ( ولا يشفعون الا لمن ارتضي ؛ كه شفاعت كنندگان جز براي كسي كه خدا از آنها خشنود است شفاعت نمي كند ) ) ، ( انبيا، آيه 28 ) . ( ( لايملكون الشفاعه الا من اتخذ عندالرحمن عهدا" ) ) ، ( مريم ، آيه 87 ) اشاره براين است كه تنها كساني مالك شفاعت هستند كه نزد خداي رحمان عهد وپيماني دارند .امام صادق ( ع ) در تفسير اين آيه فرموده است كه موردشفاعت قرار نمي گيرد كسي مگر آن كه اعتراف كرده باشد بر ربوبيت رب العالمين و امام دانستن اميرالمومنين وامامان بعد از او كه عالم به جميع احكام و شرايع اند .( ( يوميذ لاتنفع الشفاعه الا من اذن له الرحمن و رضي له قولا"؛ در آن روز شفاعت هيچ كس سودي نمي بخشد جز كسي كه خداوند رحمان به او اجازه داده و از گفتار او راضي است ) ) ، ( طه ، آيه 109 ) . در آيه اشاره بر آن است كه : شفاعت در آنجا بي حساب نيست بلكه برنامه دقيقي دارد هم درمورد شفاعت كننده و هم در مورد شفاعت شونده و تا استحقاق و شايستگي در افراد براي شفاعت شدن وجود نداشته باشد شفاعت معني ندارد، ( تفسير نمونه ) . بنابراين بايد دانست كه رضايت خداي تعالي هم براي شافع و هم براي شفاعت شونده اثر كلي داشته ، بلكه لازمه اين امر است و به صراحت مي توان گفت ؛ تنها انبيا و ايمه ( ع ) هستند كه واجد اين شرايط بوده وشايستگي مقام شفاعت را دارند و شفاعت شونده هم بلاشك بايد از پيروي و متابعت ايشان - انبيا و ايمه ( ع ) - برخوردار بوده تا خداي تعالي اجازه شفاعت را بر ايشان صادر نمايد .بنابراين شفاعتي كه مورد نظر ما است شفاعت توحيدي است . ويژگي هاي شفاعت توحيدي عبارت است از : 1-شفاعت از بالا به پايين است ، نه از پايين به بالا .به عبارت ديگر شفاعت جرياني است كه خود خداوند براساس حكم و مصالحي پديد آورده است ، نه تاثيرگذاري از پايين به بالا .2- شفيع را خداوند تعيين مي كند .3-شفاعت شفيع بايد به اذن خدا باشد .4- تاثيرگذاري نهايي و قبول شفاعت از سوي خداست و شفيع هيچ گونه نقش استقلالي ندارد.
eporsesh.com
كلمه شفاعت از ريشه شفع ، به معني جفت گرفته شده است و نقطه مقابل آن ( ( وتر ) ) به معني تك و تنها است . سپس به ضميمه شدن فرد برتر وقوي تري براي كمك به فرد ضعيف تر اطلاق گرديده است ، ( تفسير نمونه ، ج 1، ص 224 ) . لفظ شفاعت در عرف و شرع به دو معني متفاوت گفته مي شود : 1- شفاعت در لسان عامه به اين معنا است كه شخص شفيع ازموقعيت و شخصيت و نفوذ خود استفاده كرده و نظر شخص صاحب قدرت رادر مورد مجازات زيردستان عوض كند .2- مفهوم ديگر شفاعت بر محوردگرگوني و تغيير موضع شفاعت شونده دور مي زند، يعني شخص شفاعت شونده موجباتي را فراهم سازد كه از يك وضع نامطلوب و در خور كيفر بيرون آمده و به وسيله ارتباط با شفيع خود را در وضع مطلوبي قرار دهدكه شايسته ومستحق بخشودگي گردد و شفاعت در اسلام از اين نوع مي باشد و شفاعت دراسلام هميشه از بالا به پايين است . در اين مورد شهيد مطهري مي گويد : ( ( فرق اساسي شفاعت واقعي و حقيقي با شفاعت باطل و نادرست در اين است كه شفاعت واقعي از خدا شروع مي شود و به گناهكار ختم مي گردد و درشفاعت باطل عكس آن فرض شده است . در شفاعت حقيقي ، مشفوع عنده ،يعني خداوند برانگيزاننده وسيله يعني شفيع است و در شفاعت باطل مشفوعله يعني گناهكار برانگيزاننده او است در شفاعت هاي باطل كه نمونه آن در دنيا وجود دارد، شفيع صفت وسيله بودن را از ناحيه مجرم كسب كرده است زيرا او است كه وسيله را انگيخته و به شفاعت وادار كرده است ، اواست كه وسيله را وسيله قرار داده است ولي در شفاعت هاي حق كه نسبت دادن آن به انبيا و اوليا و مقربان درگاه الهي صحيح است ، وسيله بودن شفيع از ناحيه خداست ، خداست كه وسيله را وسيله قرار داه است ، ( مجموعه آثار، شهيد مطهري ، ج 1، ص 260 و 261، انتشارات صدرا ) . آياتي كه در قرآن كريم پيرامون شفاعت بحث مي كند در حقيقت به چند دسته تقسيم مي شود : 1- آياتي است كه به طور مطلق شفاعت را نفي مي كند : ( ( ولا يقبل منها شفاعه... ؛ ...و هيچ پذيرفته نشود شفاعت كسي درباره ديگري ... ) ) ، ( بقره ، آيه 48 ) . ( ( انفقوا مما رزقناكم من قبل ان ياتي يوم لابيع فيه و لاخله ولاشفاعه ؛ ...از آنچه روزي شما كرديم انفاق كنيد پيش از آن كه بيايد روزي كه نه كسي براي آسايش خود چيزي تواندخريد و نه دوستي و شفاعتي به كارآيد ) ) ، ( بقره ، ايه 254 ) . ( ( فما تنفعهم شفاعه الشافعين ) ) ، ( مدثر، آيه 48 ). در اين آيات راه هاي متصور براي نجات مجرمان غير از ايمان و عمل صالح چه ازطريق پرداختن و عوض مادي يا پيوند و سابقه دوستي و يا مساله شفاعت نفي شده است . 2- آياتي است كه شفيع را منحصرا" خدا معرفي مي كند : ( ( مالكم من دونه من ولي ولاشفيع ؛ ...شما را غير او هيچ يار و ياور شفيع ومددكاري نيست ) ) ، ( سجده ، آيه 4 ) . ( ( قل لله الشفاعه جميعا"؛ بگو شفاعت همه خلق با خداست ) ) ، ( زمر، آيه 44 ) . 3- آياتي است كه شفاعت را مشروطبه اذن و فرمان خدا مي كند : ( ( من ذا الذي يشفع عنده الا باذنه ؛ چه كسي مي تواند جز به اذن خدا شفاعت كند ) ) ، ( بقره ، آيه 255 ) . ( ( ولا تنفع الشفاعه عنده الا لمن اذن له... ؛ سود نمي دهد شفاعت نزد او مگر براي آن كه دستور مي داد برايش ... ) ) ، ( سبا، آيه 23 ) . 4- آياتي است كه شرايطي براي شفاعت شونده بيان كرده است . گاهي اين شرايط را رضايت و خشنودي خدامعرفي مي كند : ( ( ولا يشفعون الا لمن ارتضي ؛ كه شفاعت كنندگان جز براي كسي كه خدا از آنها خشنود است شفاعت نمي كند ) ) ، ( انبيا، آيه 28 ) . ( ( لايملكون الشفاعه الا من اتخذ عندالرحمن عهدا" ) ) ، ( مريم ، آيه 87 ) اشاره براين است كه تنها كساني مالك شفاعت هستند كه نزد خداي رحمان عهد وپيماني دارند .امام صادق ( ع ) در تفسير اين آيه فرموده است كه موردشفاعت قرار نمي گيرد كسي مگر آن كه اعتراف كرده باشد بر ربوبيت رب العالمين و امام دانستن اميرالمومنين وامامان بعد از او كه عالم به جميع احكام و شرايع اند .( ( يوميذ لاتنفع الشفاعه الا من اذن له الرحمن و رضي له قولا"؛ در آن روز شفاعت هيچ كس سودي نمي بخشد جز كسي كه خداوند رحمان به او اجازه داده و از گفتار او راضي است ) ) ، ( طه ، آيه 109 ) . در آيه اشاره بر آن است كه : شفاعت در آنجا بي حساب نيست بلكه برنامه دقيقي دارد هم درمورد شفاعت كننده و هم در مورد شفاعت شونده و تا استحقاق و شايستگي در افراد براي شفاعت شدن وجود نداشته باشد شفاعت معني ندارد، ( تفسير نمونه ) . بنابراين بايد دانست كه رضايت خداي تعالي هم براي شافع و هم براي شفاعت شونده اثر كلي داشته ، بلكه لازمه اين امر است و به صراحت مي توان گفت ؛ تنها انبيا و ايمه ( ع ) هستند كه واجد اين شرايط بوده وشايستگي مقام شفاعت را دارند و شفاعت شونده هم بلاشك بايد از پيروي و متابعت ايشان - انبيا و ايمه ( ع ) - برخوردار بوده تا خداي تعالي اجازه شفاعت را بر ايشان صادر نمايد .بنابراين شفاعتي كه مورد نظر ما است شفاعت توحيدي است . ويژگي هاي شفاعت توحيدي عبارت است از : 1-شفاعت از بالا به پايين است ، نه از پايين به بالا .به عبارت ديگر شفاعت جرياني است كه خود خداوند براساس حكم و مصالحي پديد آورده است ، نه تاثيرگذاري از پايين به بالا .2- شفيع را خداوند تعيين مي كند .3-شفاعت شفيع بايد به اذن خدا باشد .4- تاثيرگذاري نهايي و قبول شفاعت از سوي خداست و شفيع هيچ گونه نقش استقلالي ندارد.
eporsesh.com
