پرسش :
مضمون سوره هل اتی چيست؟
پاسخ :
سورة «هل اَتي» يكي از اسناد مهم فضيلت علي (ع) و اهل بيت پيامبر (ص) است ، دقّت در محتواي اين سوره و تعبيرات آن و همچنين شأن نزولي كه براي آن ذكر شده پرده از روي مسائل زيادي برميدارد.
درست است كه آيات اين سوره، يك بحث كلي را مطرح ميكند ولي هفده آيه آن كه از آيه «اِنَّ الاَبْرارَ يَشْربُون مِنْ كَاْسٍ كانَ مِزاحُها كافُوراً» آغاز ميشود و تا آيه 22 ادامه دارد، دربارة گروهي به عنوان «اَبْرار» (نيكان) سخن ميگويد، ولي شأن نزولها و روايات متعددي كه در منابع معروف اسلامي وارد شده ، نشان ميدهد كه مصداق اتم و اكمل ابرار در اين آيه ، علي (ع) و فاطمه و حسن و حسين (ع) بودهاند.
قابل توجه اينكه در اين آيات هفده گانه از انواع نعمتهاي بهشتي ، و برترين و بالاترين آنها – اعم از معنوي و مادي – بحث شده است ، باغهاي بهشتي ، چشمههاي شراب طهور بهشتي ، لباسها ، زينتها ، غذاها، تختها ، و سريرها ، خدمتكاران ، بالاخره نعمتهاي بزرگ و ملك عظيم سخن ميگويد، تنها نعمتي كه در لابلاي اين همه نعمت به آن اشاره نشده، همان همسران و حوريان بهشتي است كه بعضي از آگاهان به رموز قرآن ميگويند اين امر به احترام بانوي اسلام فاطمه زهرا (س) بوده است.
در كمتر سورهاي از سورههاي قرآن اين همه نعمتهاي بهشتي در حد بالا در كنار هم قرار گرفته ، و اين نشان ميدهد كه منظور از «ابرار» در اينجا افراد عادي نيستند ، بلكه نيكان و پاكاني در اوج عظمت و قرب به خدا ميباشند.
اين نكته نيز قابل توجه است كه نشانههايي از «ابرار و نيكان» در آيات 7 تا 10 اين سوره ذكر شده است كه وضع آنها را روشنتر ميسازد، ميفرمايد
«يُوْفُونَ بِالنَّذْرِ وَ يَحافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطيراً – وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلي حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ اَسيراً ـ اِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللهِ لا نُريدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَلا شُكُوُراً – اِنّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا يَوْماً عَبُوساً قَمْطَريراً »
[ابرار (نيكان) از جامي مينوشند كه با عطر خوشي آميخته است .
از چشمهاي كه بندگان خاص خدا از آن مينوشند، و از هر جا بخواهند آن را جاري ميسازند!
آنها به نذر خود وفا ميكنند و از روزي كه عذابش گسترده است ميترسند.
و غذاي (خود) را با اينكه به آن علاقه (و نياز شديد) دارند به مسكين و يتيم و اسير ميدهند .
(و ميگويند) ما شما را براي خدا اطعام ميكنيم و هيچ پاداش و تشكري از شما نميخواهيم .
ما از پروردگارمان خائفيم در آن روز كه سخت و شديد است].
اما شأن نزول اين آيه «زمخشري» در تفسير معروف خود «كشاف» از ابن عباس چنين نقل ميكند كه حسن و حسين (ع) بيمار شده بودند پيامبر (ص) با جمعي (از ياران) از آنها عيادت كردند، صحابه رو به علي (ع) كردند ، گفتند اي ابوالحسن ! اگر براي شفاي فرزندت نذري ميكردي خوب بود، علي (ع) و فاطمه (س) و خادمة آنها فضه، نذر كردند كه اگر آنها شفا يابند سه روز روزه بگيرند (در بعضي از روايات آمده كه حسن و حسين (ع) نيز نذر كردند) (تفسير قرطبي 10/6922)
چيزي نگذشت كه هر دو شفا يافتند و چون غذائي نداشتند، علي (ع) سه صاع (من) جو ، وام گرفت، و فاطمه (س) يك صاع آن را خمير كرد و پنج قرص نان به تعداد آنها براي افطار روز اول درست كرد، در اين هنگام فقير سائلي بر در خانه آمد و گفت «السَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ بَيْتِ مُحَّمَدٍ»! [مسكيني از مساكين مسلمانانم] مرا اطعام كنيد، تا خداوند شما را از غذاهاي بهشتي اطعام كند آنها مسكين را بر خود مقدّم داشتند ، غذاي خود را به او دادند و آن شب چيزي جز آب نخوردند ، فردا نيز روزه گرفتند ، و هنگام غروب موقعي كه طعام همانند روز سابق براي افطار آماده كرده بودند، يتيمي بر درآمد، او را نيز بر خود مقدم شمردند و غذاي خود را به او دادند و در روز سوم اسيري آمد و همان كار را تكرار كردند ، هنگام صبح علي (ع) دست حسن و حسين (ع) را گرفت و خدمت رسول خدا (ص) آمد هنگامي كه پيامبر (ص) آنها را ديد در حالي كه از شدت گرسنگي ميلرزيدند ، فرمود چقدر براي من ناراحت كننده است آنچه را در شما ميبينم ، و با آنها برخاست و به سراغ فاطمه (ع) رفت در حالي كه در محراب عبادت بود و شديداً گرسنه بود ، پيامبر (ص) ناراحت شد، در اين هنگام جبرئيل نازل شد و گفت «اي محمد! بگير اين سوره را ، خداوند با داشتن چنين اهل بيتي به تو تبريك ميگويد»، و سپس سورة هَلْ اَتي را بر پيغمبر خواند (تفسير كشاف 4/670) همين معني را با تفاوت مختصري ، قرطبي در تفسيرش ذيل آيات مورد بحث نقل ميكند، و اشعاري هم از تقاضا كنندگان و بانوي اسلام در اين زمينه نقل مينمايد. (تفسير قرطبي 10/6922)
eporsesh.com
سورة «هل اَتي» يكي از اسناد مهم فضيلت علي (ع) و اهل بيت پيامبر (ص) است ، دقّت در محتواي اين سوره و تعبيرات آن و همچنين شأن نزولي كه براي آن ذكر شده پرده از روي مسائل زيادي برميدارد.
درست است كه آيات اين سوره، يك بحث كلي را مطرح ميكند ولي هفده آيه آن كه از آيه «اِنَّ الاَبْرارَ يَشْربُون مِنْ كَاْسٍ كانَ مِزاحُها كافُوراً» آغاز ميشود و تا آيه 22 ادامه دارد، دربارة گروهي به عنوان «اَبْرار» (نيكان) سخن ميگويد، ولي شأن نزولها و روايات متعددي كه در منابع معروف اسلامي وارد شده ، نشان ميدهد كه مصداق اتم و اكمل ابرار در اين آيه ، علي (ع) و فاطمه و حسن و حسين (ع) بودهاند.
قابل توجه اينكه در اين آيات هفده گانه از انواع نعمتهاي بهشتي ، و برترين و بالاترين آنها – اعم از معنوي و مادي – بحث شده است ، باغهاي بهشتي ، چشمههاي شراب طهور بهشتي ، لباسها ، زينتها ، غذاها، تختها ، و سريرها ، خدمتكاران ، بالاخره نعمتهاي بزرگ و ملك عظيم سخن ميگويد، تنها نعمتي كه در لابلاي اين همه نعمت به آن اشاره نشده، همان همسران و حوريان بهشتي است كه بعضي از آگاهان به رموز قرآن ميگويند اين امر به احترام بانوي اسلام فاطمه زهرا (س) بوده است.
در كمتر سورهاي از سورههاي قرآن اين همه نعمتهاي بهشتي در حد بالا در كنار هم قرار گرفته ، و اين نشان ميدهد كه منظور از «ابرار» در اينجا افراد عادي نيستند ، بلكه نيكان و پاكاني در اوج عظمت و قرب به خدا ميباشند.
اين نكته نيز قابل توجه است كه نشانههايي از «ابرار و نيكان» در آيات 7 تا 10 اين سوره ذكر شده است كه وضع آنها را روشنتر ميسازد، ميفرمايد
«يُوْفُونَ بِالنَّذْرِ وَ يَحافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطيراً – وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلي حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ اَسيراً ـ اِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللهِ لا نُريدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَلا شُكُوُراً – اِنّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا يَوْماً عَبُوساً قَمْطَريراً »
[ابرار (نيكان) از جامي مينوشند كه با عطر خوشي آميخته است .
از چشمهاي كه بندگان خاص خدا از آن مينوشند، و از هر جا بخواهند آن را جاري ميسازند!
آنها به نذر خود وفا ميكنند و از روزي كه عذابش گسترده است ميترسند.
و غذاي (خود) را با اينكه به آن علاقه (و نياز شديد) دارند به مسكين و يتيم و اسير ميدهند .
(و ميگويند) ما شما را براي خدا اطعام ميكنيم و هيچ پاداش و تشكري از شما نميخواهيم .
ما از پروردگارمان خائفيم در آن روز كه سخت و شديد است].
اما شأن نزول اين آيه «زمخشري» در تفسير معروف خود «كشاف» از ابن عباس چنين نقل ميكند كه حسن و حسين (ع) بيمار شده بودند پيامبر (ص) با جمعي (از ياران) از آنها عيادت كردند، صحابه رو به علي (ع) كردند ، گفتند اي ابوالحسن ! اگر براي شفاي فرزندت نذري ميكردي خوب بود، علي (ع) و فاطمه (س) و خادمة آنها فضه، نذر كردند كه اگر آنها شفا يابند سه روز روزه بگيرند (در بعضي از روايات آمده كه حسن و حسين (ع) نيز نذر كردند) (تفسير قرطبي 10/6922)
چيزي نگذشت كه هر دو شفا يافتند و چون غذائي نداشتند، علي (ع) سه صاع (من) جو ، وام گرفت، و فاطمه (س) يك صاع آن را خمير كرد و پنج قرص نان به تعداد آنها براي افطار روز اول درست كرد، در اين هنگام فقير سائلي بر در خانه آمد و گفت «السَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ بَيْتِ مُحَّمَدٍ»! [مسكيني از مساكين مسلمانانم] مرا اطعام كنيد، تا خداوند شما را از غذاهاي بهشتي اطعام كند آنها مسكين را بر خود مقدّم داشتند ، غذاي خود را به او دادند و آن شب چيزي جز آب نخوردند ، فردا نيز روزه گرفتند ، و هنگام غروب موقعي كه طعام همانند روز سابق براي افطار آماده كرده بودند، يتيمي بر درآمد، او را نيز بر خود مقدم شمردند و غذاي خود را به او دادند و در روز سوم اسيري آمد و همان كار را تكرار كردند ، هنگام صبح علي (ع) دست حسن و حسين (ع) را گرفت و خدمت رسول خدا (ص) آمد هنگامي كه پيامبر (ص) آنها را ديد در حالي كه از شدت گرسنگي ميلرزيدند ، فرمود چقدر براي من ناراحت كننده است آنچه را در شما ميبينم ، و با آنها برخاست و به سراغ فاطمه (ع) رفت در حالي كه در محراب عبادت بود و شديداً گرسنه بود ، پيامبر (ص) ناراحت شد، در اين هنگام جبرئيل نازل شد و گفت «اي محمد! بگير اين سوره را ، خداوند با داشتن چنين اهل بيتي به تو تبريك ميگويد»، و سپس سورة هَلْ اَتي را بر پيغمبر خواند (تفسير كشاف 4/670) همين معني را با تفاوت مختصري ، قرطبي در تفسيرش ذيل آيات مورد بحث نقل ميكند، و اشعاري هم از تقاضا كنندگان و بانوي اسلام در اين زمينه نقل مينمايد. (تفسير قرطبي 10/6922)
eporsesh.com
