پرسش :
من 19 سالم است اگر پدر و مادرم از هم طلاق بگيرند من بايد مورد حضانت پدرم بروم و ثانيا اگر من بخواهم با مادرم زندگي كنم منع قانوني و يا شرعي دارد؟ برادر كوچكترم كه 13 دارد چي؟ اگر ما خودمان بخواهيم پيش مادرمان برويم آيا پدرمان مي تواند از مادرمان شكايت كند و يا اصلا كاري انجام دهد؟ من كه 19 سال دارم و پدرم حق ولايت ندارد آيا مي تواند نگذارد من به خانه مادرم نروم؟ يا جاي ديگر؟
پاسخ :
حضانت به معناي سرپرستي و نگهداري اطفال است كه بر پدر و مادر هم حق و هم تكليف مي باشد. و حضانت از نظر حقوقي برابر مواد 1168 تا 1178 قانون مدني بشرح ذيل مي باشد. (ماده 1169) براي نگاهداري طفل مادر تا دو سال از تاريخ ولادت اولويت خواهد داشت. پس از انقضاء اين مدت حضانت با پدر است مگر نسبت به اطفال اناث «دختر» كه تا سال هفتم حضانت آنها با مادر خواهد بود. كه طبق قانون اگر مادر در مدتي كه حضانت طفل با اوست، بديگري شوهر كند حق حضانت با پدر خواهد بود. برابر قوانين حقوقي هرگاه در اثر عدم مواظبت يا انحطاط اخلاقي پدر يا مادري كه طفل تحت حضانت اوست، صحت جسماني و يا تربيت اخلاقي طفل در معرض خطر باشد، محكمه مي تواند به تقاضاي اقرباي طفل يا به تقاضاي قيم او يا به تقاضاي رئيس حوزه قضائي هر تصميمي را كه براي حضانت طفل مقتضي بداند، اتخاذ كند. لذا موارد ذيل از مصاديق عدم مواظبت و يا انحطاط اخلاقي هر يك از والدين است. 1. اعتياد زيان آور به الكل، مواد مخدر و قمار 2. اشتهار به فساد اخلاقي و فحشا 3. ابتلا به بيماريهاي رواني با تشخيص پزشكي قانوني 4. سوء استفاده از طفل يا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقي مانند فساد و فحشاء، تكدي گري و قاچاق، تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
و از نظر شرعي نيز بنا بر نظر اكثريت فقهاء، حضانت و سرپرستى طفل در مدت شيرخوارگى يعنى تا دو سال با مادر است چه او را شير بدهد يا نه و چه دختر باشد يا پسر و پدر در اين مدت حق گرفتن او را ندارد. اما پس از دو سال اگر طفل پسر باشد پدر براى حضانت احق و سزاوارتر است و اگر دختر باشد تا هفتسالگى مادر احق به حضانت اوست، حتى اگر زن را طلاق داده باشند تا شوهر نكرده حق سرپرستى او محفوظ است ، (جامعالمسائل آيتالله فاضل، ج 2، ص 438 - تحريرالوسيله امام خمينى، ج 3، ص 556) بنابر این برادرشما به دلیل این که صغیر است وبه سن بلوغ نرسیده است تحت حضانت پدرتان قرار دارد مگراین که پدرشمامصلحت اورا رعایت نکندویا انحطاط اخلاقی داشته باشددراین صورت مادرشما ویاسایر اقارب تان با اقدام قانونی ازطریق دادگاه می توانندحضانت ونگهداری اورا بر عهده گیرند.اما حضانت پدر درمورد خود شما پایان یافته است، زیراحضانت عبارت از اقتداری است که قانون به منظورنگهداری وتربیت اطفال به پدر ومادر آنان اعطا کرده است،بنا براین فلسفه ومبنای حضانت حمایت، تربیت ومواظبت ازکودک است،لذا این اقتدارتا زمانی ادامه دارد که طفل نیازمند به ان است؛اما همین که طفل کبیرشد(تکمیل9سال قمری در دخترو15سال درپسر) ورشد لازم رایافت یعنی اعمال ورفتاراومورد پسند وتصدیق عقلا واقع گردید ازتحت ولایت وحضانت خارج می شود ومی تواند پیش پدریا مادریا شخص ثالثی که بیگانه یا ازبستگانش باشد زندگانی کند ومختار خواهد بودٰ زیرا بعد از رسیدن به سن بلوغ ورشد دیگر نمی توان فرزند خانواده را کودک یا طفل نامید وحضانت مخصوص اطفال است چنان چه در قانون مدنی ماده1168 آمده است:« نگهداری اطفال هم حق وهم تکلیف ابوین است» پس حضانت با بلو غ ورشد پایان می پذیرد؛بنا شما می توانید پیش مادرتان بمانید. امیدوارم موفق باشید
برای آگاهی بیشتررجوع کنید:دکترناصر کاتوزیان ٰ، حقوق خانواده، شرکت انتشار، چاپ سوم، 1372 ص135
porseman.org
حضانت به معناي سرپرستي و نگهداري اطفال است كه بر پدر و مادر هم حق و هم تكليف مي باشد. و حضانت از نظر حقوقي برابر مواد 1168 تا 1178 قانون مدني بشرح ذيل مي باشد. (ماده 1169) براي نگاهداري طفل مادر تا دو سال از تاريخ ولادت اولويت خواهد داشت. پس از انقضاء اين مدت حضانت با پدر است مگر نسبت به اطفال اناث «دختر» كه تا سال هفتم حضانت آنها با مادر خواهد بود. كه طبق قانون اگر مادر در مدتي كه حضانت طفل با اوست، بديگري شوهر كند حق حضانت با پدر خواهد بود. برابر قوانين حقوقي هرگاه در اثر عدم مواظبت يا انحطاط اخلاقي پدر يا مادري كه طفل تحت حضانت اوست، صحت جسماني و يا تربيت اخلاقي طفل در معرض خطر باشد، محكمه مي تواند به تقاضاي اقرباي طفل يا به تقاضاي قيم او يا به تقاضاي رئيس حوزه قضائي هر تصميمي را كه براي حضانت طفل مقتضي بداند، اتخاذ كند. لذا موارد ذيل از مصاديق عدم مواظبت و يا انحطاط اخلاقي هر يك از والدين است. 1. اعتياد زيان آور به الكل، مواد مخدر و قمار 2. اشتهار به فساد اخلاقي و فحشا 3. ابتلا به بيماريهاي رواني با تشخيص پزشكي قانوني 4. سوء استفاده از طفل يا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقي مانند فساد و فحشاء، تكدي گري و قاچاق، تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
و از نظر شرعي نيز بنا بر نظر اكثريت فقهاء، حضانت و سرپرستى طفل در مدت شيرخوارگى يعنى تا دو سال با مادر است چه او را شير بدهد يا نه و چه دختر باشد يا پسر و پدر در اين مدت حق گرفتن او را ندارد. اما پس از دو سال اگر طفل پسر باشد پدر براى حضانت احق و سزاوارتر است و اگر دختر باشد تا هفتسالگى مادر احق به حضانت اوست، حتى اگر زن را طلاق داده باشند تا شوهر نكرده حق سرپرستى او محفوظ است ، (جامعالمسائل آيتالله فاضل، ج 2، ص 438 - تحريرالوسيله امام خمينى، ج 3، ص 556) بنابر این برادرشما به دلیل این که صغیر است وبه سن بلوغ نرسیده است تحت حضانت پدرتان قرار دارد مگراین که پدرشمامصلحت اورا رعایت نکندویا انحطاط اخلاقی داشته باشددراین صورت مادرشما ویاسایر اقارب تان با اقدام قانونی ازطریق دادگاه می توانندحضانت ونگهداری اورا بر عهده گیرند.اما حضانت پدر درمورد خود شما پایان یافته است، زیراحضانت عبارت از اقتداری است که قانون به منظورنگهداری وتربیت اطفال به پدر ومادر آنان اعطا کرده است،بنا براین فلسفه ومبنای حضانت حمایت، تربیت ومواظبت ازکودک است،لذا این اقتدارتا زمانی ادامه دارد که طفل نیازمند به ان است؛اما همین که طفل کبیرشد(تکمیل9سال قمری در دخترو15سال درپسر) ورشد لازم رایافت یعنی اعمال ورفتاراومورد پسند وتصدیق عقلا واقع گردید ازتحت ولایت وحضانت خارج می شود ومی تواند پیش پدریا مادریا شخص ثالثی که بیگانه یا ازبستگانش باشد زندگانی کند ومختار خواهد بودٰ زیرا بعد از رسیدن به سن بلوغ ورشد دیگر نمی توان فرزند خانواده را کودک یا طفل نامید وحضانت مخصوص اطفال است چنان چه در قانون مدنی ماده1168 آمده است:« نگهداری اطفال هم حق وهم تکلیف ابوین است» پس حضانت با بلو غ ورشد پایان می پذیرد؛بنا شما می توانید پیش مادرتان بمانید. امیدوارم موفق باشید
برای آگاهی بیشتررجوع کنید:دکترناصر کاتوزیان ٰ، حقوق خانواده، شرکت انتشار، چاپ سوم، 1372 ص135
porseman.org
