پرسش :
جایگاه امر به معروف و نهى از منکر را در دین بیان کنید؟
پاسخ :
اگر تنها به قرآن مراجعه کنیم و به احادیث نبوى صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام توجهى نکنیم، به فقه اسلام که از صدر اسلام یکى از کتاب هاى فقهى و یکى از ابواب فقهى، بابُ الاَمرِ بِالمَعروفِ وَ النَّهىِ عَنِ المُنکَر است، مراجعه نکنیم، فقط خود قرآن را در نظر بگیریم، متوجه مى شویم که این موضوع در این کتاب مقدس آسمانى چقدر تکرار شده است و چه اندازه بدبختى ملل گذشته را مستند مى کند به اینکه امر به معروف و نهى از منکر نداشته اند:
«فَلَوْلا کانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِکُمْ أُولُوا بَقِیَّةٍ یَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ؛1
چرا در نسل هاى گذشته، یک عدّه مردم صاحب مایه (مایه عقلى، فکرى، روحى) نبودند که با فساد مبارزه کنند تا در نتیجه این ملت ها در اثر فسادها تباه نشوند، منقرض و هلاک نشوند.
درباره قوم دیگر مى فرماید: «کانُوا لا یَتَناهَوْنَ عَنْ مُنکَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما کانُوا یَفْعَلُونَ.2 اینها بدبخت و بیچاره شدند، به هلاکت رسیدند، از میان رفتند، چرا؟ چون نهى از منکر نمى کردند، با فساد مبارزه نمى کردند و بسیار بد مى کردند. خطاب به مسلمانان مى فرماید: «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛3 باید در میان شما یک امّت، یک جمیعت کارش امر به معروف و نهى از منکر باشد. (این معنى در صورتى است که) «مِن»، را، «مِن تبعیض» بگیریم. اگر طور دیگر تفسیر کنیم، معنایش این است: از شما امت، چنین امتى باید ساخته شود؛ یعنى همه شما باید چنین امتى باشید [امر به معروف و نهى از منکر کنید]. هر دو تفسیر، درست است و باهم منافات ندارند؛ چون امر به معروف و نهى از منکر، یک وظیفه عمومى است براى همه مردم و وظیفه خاصى است براى یک طبقه معیّن که از حد عامه مردم بیرون است. باید از میان شما چنین جمعیتى باشد، یا باید شما امت، چنین امتى باشید که کارتان دعوت به خیر (امر به معروف) و نهى از منکر باشد. «وَ اوُلئِکَ هُم المُفلِحُونَ». تنها چنین امتى که در میان آنها دعوت به خیر (امر به معروف) و نهى از منکر وجود دارد، مى تواند رستگار، سرفراز، سعادتمند و مستقل باشد و صلاح و رستگارى داشته باشد.
در سوره آل عمران، آیات مربوط به امر به معروف و نهى از منکر زیاد است. آیه اى که خواندم بعد از این آیه است: «وَ اعتَصِمُوا بِحَبلِ اللّهِ جَمیعا وَ لاتَفَرَّقُوا» (آل عمران: 103) مردم را به اتّحاد دعوت و از تفرقه نهى مى کند و پرهیز مى دهد. بپرهیزید اى مسلمانان، از اینکه در میان شما تفرقه و اختلاف وجود داشته باشد. کوشش کنید اختلافاتى را که به وجود آمده است، حل کنید. اختلافات را کمتر کنید، و شکاف ها را زیاد نکنید. از این شکاف ها که روزبه روز بیشتر مى شود، چه کسى استفاده مى برد؟ آیا غیر از دشمن اسلام کس دیگرى استفاده مى برد؟ دشمن از ما چه مى خواهد؟ غیر از اینکه مى خواهد ما به نام هاى مختلف مذهبى و فرقه اى دائما به جان یکدیگر بیفتیم، یکدیگر را فحش بدهیم؟! قرآن مى گوید از تفرقه بپرهیزید. بعد مى فرماید: «وَلتَکُن مِنکُم اُمَّة یَدعُونَ اِلَى الخَیرِ.» مثل اینکه در اینجا منظور قرآن از خیر، بیشتر همان اتحاد است؛ یعنى در میان شما باید جمعیّتى باشند که همیشه مسلمانان را دعوت به وحدت و اتّحاد کنند. با تفرقه ها و افتراق هایى که میان مسلمانان هست، مبارزه کنند و بجنگند. اگر بخواهیم در[باره] اهمیت و عظمت این اصل از نظر قرآن، سنّت، حدیث و آنچه در این زمینه وارد شده است، بحث کنیم، (سخن) بسیار است و نشان مى دهد که اسلام تا چه اندازه به این موضوع اهمیت داده است.
پی نوشتها:
1 .هود، 116.
2 .مائده، 79.
3 .آل عمران، 104.
4 .حماسه حسینى،علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، ج 2، صص 46 ـ 50.
www.irc.ir
اگر تنها به قرآن مراجعه کنیم و به احادیث نبوى صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام توجهى نکنیم، به فقه اسلام که از صدر اسلام یکى از کتاب هاى فقهى و یکى از ابواب فقهى، بابُ الاَمرِ بِالمَعروفِ وَ النَّهىِ عَنِ المُنکَر است، مراجعه نکنیم، فقط خود قرآن را در نظر بگیریم، متوجه مى شویم که این موضوع در این کتاب مقدس آسمانى چقدر تکرار شده است و چه اندازه بدبختى ملل گذشته را مستند مى کند به اینکه امر به معروف و نهى از منکر نداشته اند:
«فَلَوْلا کانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِکُمْ أُولُوا بَقِیَّةٍ یَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ؛1
چرا در نسل هاى گذشته، یک عدّه مردم صاحب مایه (مایه عقلى، فکرى، روحى) نبودند که با فساد مبارزه کنند تا در نتیجه این ملت ها در اثر فسادها تباه نشوند، منقرض و هلاک نشوند.
درباره قوم دیگر مى فرماید: «کانُوا لا یَتَناهَوْنَ عَنْ مُنکَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما کانُوا یَفْعَلُونَ.2 اینها بدبخت و بیچاره شدند، به هلاکت رسیدند، از میان رفتند، چرا؟ چون نهى از منکر نمى کردند، با فساد مبارزه نمى کردند و بسیار بد مى کردند. خطاب به مسلمانان مى فرماید: «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛3 باید در میان شما یک امّت، یک جمیعت کارش امر به معروف و نهى از منکر باشد. (این معنى در صورتى است که) «مِن»، را، «مِن تبعیض» بگیریم. اگر طور دیگر تفسیر کنیم، معنایش این است: از شما امت، چنین امتى باید ساخته شود؛ یعنى همه شما باید چنین امتى باشید [امر به معروف و نهى از منکر کنید]. هر دو تفسیر، درست است و باهم منافات ندارند؛ چون امر به معروف و نهى از منکر، یک وظیفه عمومى است براى همه مردم و وظیفه خاصى است براى یک طبقه معیّن که از حد عامه مردم بیرون است. باید از میان شما چنین جمعیتى باشد، یا باید شما امت، چنین امتى باشید که کارتان دعوت به خیر (امر به معروف) و نهى از منکر باشد. «وَ اوُلئِکَ هُم المُفلِحُونَ». تنها چنین امتى که در میان آنها دعوت به خیر (امر به معروف) و نهى از منکر وجود دارد، مى تواند رستگار، سرفراز، سعادتمند و مستقل باشد و صلاح و رستگارى داشته باشد.
در سوره آل عمران، آیات مربوط به امر به معروف و نهى از منکر زیاد است. آیه اى که خواندم بعد از این آیه است: «وَ اعتَصِمُوا بِحَبلِ اللّهِ جَمیعا وَ لاتَفَرَّقُوا» (آل عمران: 103) مردم را به اتّحاد دعوت و از تفرقه نهى مى کند و پرهیز مى دهد. بپرهیزید اى مسلمانان، از اینکه در میان شما تفرقه و اختلاف وجود داشته باشد. کوشش کنید اختلافاتى را که به وجود آمده است، حل کنید. اختلافات را کمتر کنید، و شکاف ها را زیاد نکنید. از این شکاف ها که روزبه روز بیشتر مى شود، چه کسى استفاده مى برد؟ آیا غیر از دشمن اسلام کس دیگرى استفاده مى برد؟ دشمن از ما چه مى خواهد؟ غیر از اینکه مى خواهد ما به نام هاى مختلف مذهبى و فرقه اى دائما به جان یکدیگر بیفتیم، یکدیگر را فحش بدهیم؟! قرآن مى گوید از تفرقه بپرهیزید. بعد مى فرماید: «وَلتَکُن مِنکُم اُمَّة یَدعُونَ اِلَى الخَیرِ.» مثل اینکه در اینجا منظور قرآن از خیر، بیشتر همان اتحاد است؛ یعنى در میان شما باید جمعیّتى باشند که همیشه مسلمانان را دعوت به وحدت و اتّحاد کنند. با تفرقه ها و افتراق هایى که میان مسلمانان هست، مبارزه کنند و بجنگند. اگر بخواهیم در[باره] اهمیت و عظمت این اصل از نظر قرآن، سنّت، حدیث و آنچه در این زمینه وارد شده است، بحث کنیم، (سخن) بسیار است و نشان مى دهد که اسلام تا چه اندازه به این موضوع اهمیت داده است.
پی نوشتها:
1 .هود، 116.
2 .مائده، 79.
3 .آل عمران، 104.
4 .حماسه حسینى،علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، ج 2، صص 46 ـ 50.
www.irc.ir
