پرسش :
آثار دین را بیان کنید؟
پاسخ :
الف) دین و ایمان پشتوانه اخلاق است؛ یعنى آدمى به اخلاق خوب محتاج است. پشتوانه اخلاق خوب، دین و ایمان است. در پرتو دین است که آدمى مى تواند واقعا عفیف و پاک دامن و متقى باشد؛ عادل و غیرمتجاوز و باانصاف [باشد]. به واسطه دین، آدمى در مقابل زورمند شجاع و قوى مى گردد.
ب) دین خوش بینى و خشنودى مى دهد. به عبارت دیگر، جانشین قوه انطباق برمحیط است که در هر جاندارى هست. اینجا این [پرسش] پیش مى آید: اینکه آدمى رضایت داشته باشد، چه لطفى دارد؟ مقصود از رضایت، سستى و بى حسّى نیست. خوب است انسان به سهم خود و حق خود راضى و قانع باشد. البته بالاخره جامعه روى هر اصول و تشکیلاتى باشد، براى افراد سهم محدود و معینى قائل مى گردد. باید هر کس به سهم خود راضى باشد. آن چیزى که نباید به [آن ]راضى بود، [این است که دیگران سهم انسان را ببرند.] اتفاقا این رضایت مطلوب نیست.
ج) رام کردن طبیعت نفسانى و جلوگیرى از سرکشى طبیعت. این نیز اصلى است که بشر در مقابل طغیان نفس خود عاجز است. هر دشمنى را با عِده و عُده و یا با رشوه و اطاعت مى توان وادار به تسلیم کرد؛ الاّ طبیعت سرکش نفس را.
د) سلامت روح به مفهوم علم النفسى؛ نه تنها به مفهوم اخلاقى، [دین] از لحاظ اخلاقى، همان [گونه] که پشتوانه است، مولّد هم هست، [ولى] از لحاظ روانى، جلوى بیمارى هاى روانى را مى گیرد. باید به این اصل توجه داشت که منشأ اصلى بیمارى هاى روحى، ارضا نشدن تمایلات و محرومیت و احساس [زیان] است. مردم با ایمان، در اثر ایمان و عقیده و تاب و تحمل بیشتر براى کشیدن بار زندگى، کمتر صدمات روحى و ضربه هاى روانى و عصبى در آنها اثر مى گذارد. در تمدن جدید، نمى توان گفت ناملایمات بیشتر است، ولى به حکم اینکه ایمان ها ضعیف تر است، تحمل ناملایمات کمتر است. این است که بیماران روانى یا بیمارى هاى جسمى ناشى از ناراحتى هاى روحى و [نیز ]غم و غصه زیاد شده [است]. ویلیام جیمز مى نویسد: «در دین خاصیت تصفیه وجود دارد، غم ها را تصفیه مى کند و به دور مى ریزد، شادمانى ها را جذب و حفظ مى کند».
ناصر خسرو مى گوید:
ز دنیا روى زىّ دین کردم ایراک
مرا بى دین، جهان چَه بود و زندان
برون کرده است ز ایران دیو، دین را
ز بى دینى چنین ویران شد ایران
مرا پورا زدین ملکى است در دل
که آن هرگز نخواهد گشت ویران
ه ) اثر سرمایه دین معمولاً طولى است؛ یعنى موجب به وجود آمدن یا استحکام دیگر سرمایه ها [همچون ]سلامت جسم و جان، امنیت و عدالت اجتماعى [است].
منبع: یادداشت هاى استاد مطهرى، ج 4، صص 152 ـ 155.
الف) دین و ایمان پشتوانه اخلاق است؛ یعنى آدمى به اخلاق خوب محتاج است. پشتوانه اخلاق خوب، دین و ایمان است. در پرتو دین است که آدمى مى تواند واقعا عفیف و پاک دامن و متقى باشد؛ عادل و غیرمتجاوز و باانصاف [باشد]. به واسطه دین، آدمى در مقابل زورمند شجاع و قوى مى گردد.
ب) دین خوش بینى و خشنودى مى دهد. به عبارت دیگر، جانشین قوه انطباق برمحیط است که در هر جاندارى هست. اینجا این [پرسش] پیش مى آید: اینکه آدمى رضایت داشته باشد، چه لطفى دارد؟ مقصود از رضایت، سستى و بى حسّى نیست. خوب است انسان به سهم خود و حق خود راضى و قانع باشد. البته بالاخره جامعه روى هر اصول و تشکیلاتى باشد، براى افراد سهم محدود و معینى قائل مى گردد. باید هر کس به سهم خود راضى باشد. آن چیزى که نباید به [آن ]راضى بود، [این است که دیگران سهم انسان را ببرند.] اتفاقا این رضایت مطلوب نیست.
ج) رام کردن طبیعت نفسانى و جلوگیرى از سرکشى طبیعت. این نیز اصلى است که بشر در مقابل طغیان نفس خود عاجز است. هر دشمنى را با عِده و عُده و یا با رشوه و اطاعت مى توان وادار به تسلیم کرد؛ الاّ طبیعت سرکش نفس را.
د) سلامت روح به مفهوم علم النفسى؛ نه تنها به مفهوم اخلاقى، [دین] از لحاظ اخلاقى، همان [گونه] که پشتوانه است، مولّد هم هست، [ولى] از لحاظ روانى، جلوى بیمارى هاى روانى را مى گیرد. باید به این اصل توجه داشت که منشأ اصلى بیمارى هاى روحى، ارضا نشدن تمایلات و محرومیت و احساس [زیان] است. مردم با ایمان، در اثر ایمان و عقیده و تاب و تحمل بیشتر براى کشیدن بار زندگى، کمتر صدمات روحى و ضربه هاى روانى و عصبى در آنها اثر مى گذارد. در تمدن جدید، نمى توان گفت ناملایمات بیشتر است، ولى به حکم اینکه ایمان ها ضعیف تر است، تحمل ناملایمات کمتر است. این است که بیماران روانى یا بیمارى هاى جسمى ناشى از ناراحتى هاى روحى و [نیز ]غم و غصه زیاد شده [است]. ویلیام جیمز مى نویسد: «در دین خاصیت تصفیه وجود دارد، غم ها را تصفیه مى کند و به دور مى ریزد، شادمانى ها را جذب و حفظ مى کند».
ناصر خسرو مى گوید:
ز دنیا روى زىّ دین کردم ایراک
مرا بى دین، جهان چَه بود و زندان
برون کرده است ز ایران دیو، دین را
ز بى دینى چنین ویران شد ایران
مرا پورا زدین ملکى است در دل
که آن هرگز نخواهد گشت ویران
ه ) اثر سرمایه دین معمولاً طولى است؛ یعنى موجب به وجود آمدن یا استحکام دیگر سرمایه ها [همچون ]سلامت جسم و جان، امنیت و عدالت اجتماعى [است].
منبع: یادداشت هاى استاد مطهرى، ج 4، صص 152 ـ 155.
