پرسش :
محتوای سوره کهف و فضیلت قرائت آن چیست؟
پاسخ :
با توجه به سؤال پرسشگر از فضیلت و جایگاه و همچنین تعالیم سوره کهف، ما نیز پاسخ را در دو قسمت بیان می کنیم:
الف. جایگاه و ویژگی های سوره کهف
سوره کهف نیز مانند دیگر سوره های قرآن دارای فضایل و ویژگی های بسیاری است که این عظمت و فضیلت ها در روایات فراوانی از پیامبر (ص) و ائمه (ع) نقل شده است، بدیهی است که این جایگاه نیز به دلیل اهمیت ویژه مطالب و تعالیم آن است. در این مختصر به چند نمونه از سخنان معصومان(ع) در باره ارزش و جایگاه سوره کهف و ثواب و پاداش قرائتش اکتفا می کنیم:
1. پیامبر اکرم (ص) خطاب به یارانش فرمود: آیا سورهاى را به شما معرفى کنم که هفتاد هزار فرشته به هنگام نزولش آن را بدرقه کردند و عظمتش آسمان و زمین را پر کرد، گفتند کردند آرى؟ فرمود: آن سوره کهف است، هر کس آن را در روز جمعه بخواند، خداوند تا جمعه دیگر او را مى آمرزد. [1]
2. در حدیث دیگرى از آن حضرت می خوانیم: "ر کس ده آیه از اول سوره کهف را حفظ کند "دجال" به او زیانى نمی رساند و کسى تمام سوره را بخواند وارد بهشت خواهد شد". [2]
3. از امام صادق (ع) نیز نقل شده است: "کسى که در هر شب جمعه سوره کهف را بخواند شهید از دنیا مىرود، و با شهدا مبعوث مىشود و در روز قیامت در صف شهداء قرار مىگیرد". [3] ، [4]
ب. دور نمایی از تعالیم سوره کهف
مطالب این سوره با حمد و ستایش خداوند آغاز مىشود، و با توحید، ایمان و عمل صالح پایان مىیابد. در این جا برخی از مهم ترین سر فصل های مطالب سوره کهف را بیان می کنیم:
1. محتواى این سوره نظیر دیگر سورههاى "مکى" بیشتر در بیان مبدأ و معاد و بشارت و مژده نسبت به نعمت ها و ترس از عذاب های قیامت است.
2. این سوره به یکی از مسائل مهمى که مسلمانان در آن روزهای سخت بدان نیازمند بودند اشاره مى کند، و آن این که یک گروه در اقلیت هر چند از نظر تعداد کم، نباید در برابر اکثریت هر چند به ظاهر قوى و نیرومند تسلیم شود، بلکه همچون گروه کوچک اصحاب کهف باید حساب خودشان را از محیط فاسد و شرک آلود جدا کنند، و بر ضد آن قیام نمایند. اگر توانایى دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم توانایى، هجرت نمایند.
3. همچنین از جمله داستان هاى این سوره، داستان دو فردی است که یکى بسیار ثروت مند و مرفه، اما بى ایمان و دیگرى فقیر و تهی دست اما مؤمن بود، ولى او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بى ایمان از دست نداد، و تا آن جا که مى توانست او را نصیحت و ارشاد کرد و سرانجام اعلام بیزارى نمود و پیروزى هم از آن او بود.
4. بخش دیگرى از این سوره به داستان موسى و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) اشاره مىکند که چگونه موسى (ع) در برابر کارهایى که ظاهر آن زننده بود، اما باطنش پر مصلحت نتوانست صبر و حوصله کند، ولى پس از توضیحات خضر به عمق مسائل کاملا آگاه شد و از بیتابى خود پشیمان گشت.
5. بخش دیگرى از این سوره ماجراى ذو القرنین را شرح می دهد که چگونه شرق و غرب عالم را پیمود، و با اقوام گوناگونى که سنن و آداب بسیار متفاوتى داشتند روبرو شد، و سرانجام با کمک گروهى از مردم به مقابله با توطئه "یأجوج" و "مأجوج" برخاست و سدى آهنین بر سر راه آنها کشید، و نفوذشان را قطع کرد.
6. از نکات جالب این سوره این است که در آن به سه داستان اشاره شده است: الف. داستان اصحاب کهف، ب. داستان موسى و خضر، ج. داستان ذو القرنین.
گفتنی است که بر خلاف داستان هاى قرآن که گاهی یک داستان در چند جا ذکر شده است، این سه داستان در سوره های دیگر بیان نشده اند. -البته تنها در سوره انبیاء آیه 96 به مسئله یأجوج و مأجوج بدون ذکر نام ذو القرنین اشاره شده است- و این یکى از ویژگی هاى این سوره است. [5]
پی نوشت:
[1] عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241، اسماعیلیان، قم، 1415ق، "و عن النبی (ص) قال: الا أدلکم على سورة شیعها سبعون ألف ملک حین نزلت، ملاءت عظمتها ما بین السماء و الأرض؟ قالوا: بلى، قال: سورة أصحاب الکهف من قرأها یوم الجمعة غفر الله له الى الجمعة الاخرى".
[2]همان، " سمرة بن جندب عن النبی صلى الله علیه و آله قال: من قرء عشر آیات من سورة الکهف لم یضره فتنة الدجال، و من قرء السورة کلها دخل الجنة".
[3]حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 7، ص 410، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام، قم، 1409 ق، "عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْکَهْفِ فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ لَمْ یَمُتْ إِلَّا شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ وَقَفَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ الشُّهَدَاءِ".
[4] برای آگاهی بیشتر در این باره ر. ک: نمایه: http://islamquest.net/fa/archive/question/1021 ؛ تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241- 242.
[5] برای آگاهی بیشتر در باره تعالیم سوره کهف، ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 12، ص 336- 338، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش؛ تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241- 242؛ طبرسی، مجمع البیان، ج 6، ص 690- 691، ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
منبع:islamquest.net
با توجه به سؤال پرسشگر از فضیلت و جایگاه و همچنین تعالیم سوره کهف، ما نیز پاسخ را در دو قسمت بیان می کنیم:
الف. جایگاه و ویژگی های سوره کهف
سوره کهف نیز مانند دیگر سوره های قرآن دارای فضایل و ویژگی های بسیاری است که این عظمت و فضیلت ها در روایات فراوانی از پیامبر (ص) و ائمه (ع) نقل شده است، بدیهی است که این جایگاه نیز به دلیل اهمیت ویژه مطالب و تعالیم آن است. در این مختصر به چند نمونه از سخنان معصومان(ع) در باره ارزش و جایگاه سوره کهف و ثواب و پاداش قرائتش اکتفا می کنیم:
1. پیامبر اکرم (ص) خطاب به یارانش فرمود: آیا سورهاى را به شما معرفى کنم که هفتاد هزار فرشته به هنگام نزولش آن را بدرقه کردند و عظمتش آسمان و زمین را پر کرد، گفتند کردند آرى؟ فرمود: آن سوره کهف است، هر کس آن را در روز جمعه بخواند، خداوند تا جمعه دیگر او را مى آمرزد. [1]
2. در حدیث دیگرى از آن حضرت می خوانیم: "ر کس ده آیه از اول سوره کهف را حفظ کند "دجال" به او زیانى نمی رساند و کسى تمام سوره را بخواند وارد بهشت خواهد شد". [2]
3. از امام صادق (ع) نیز نقل شده است: "کسى که در هر شب جمعه سوره کهف را بخواند شهید از دنیا مىرود، و با شهدا مبعوث مىشود و در روز قیامت در صف شهداء قرار مىگیرد". [3] ، [4]
ب. دور نمایی از تعالیم سوره کهف
مطالب این سوره با حمد و ستایش خداوند آغاز مىشود، و با توحید، ایمان و عمل صالح پایان مىیابد. در این جا برخی از مهم ترین سر فصل های مطالب سوره کهف را بیان می کنیم:
1. محتواى این سوره نظیر دیگر سورههاى "مکى" بیشتر در بیان مبدأ و معاد و بشارت و مژده نسبت به نعمت ها و ترس از عذاب های قیامت است.
2. این سوره به یکی از مسائل مهمى که مسلمانان در آن روزهای سخت بدان نیازمند بودند اشاره مى کند، و آن این که یک گروه در اقلیت هر چند از نظر تعداد کم، نباید در برابر اکثریت هر چند به ظاهر قوى و نیرومند تسلیم شود، بلکه همچون گروه کوچک اصحاب کهف باید حساب خودشان را از محیط فاسد و شرک آلود جدا کنند، و بر ضد آن قیام نمایند. اگر توانایى دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم توانایى، هجرت نمایند.
3. همچنین از جمله داستان هاى این سوره، داستان دو فردی است که یکى بسیار ثروت مند و مرفه، اما بى ایمان و دیگرى فقیر و تهی دست اما مؤمن بود، ولى او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بى ایمان از دست نداد، و تا آن جا که مى توانست او را نصیحت و ارشاد کرد و سرانجام اعلام بیزارى نمود و پیروزى هم از آن او بود.
4. بخش دیگرى از این سوره به داستان موسى و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) اشاره مىکند که چگونه موسى (ع) در برابر کارهایى که ظاهر آن زننده بود، اما باطنش پر مصلحت نتوانست صبر و حوصله کند، ولى پس از توضیحات خضر به عمق مسائل کاملا آگاه شد و از بیتابى خود پشیمان گشت.
5. بخش دیگرى از این سوره ماجراى ذو القرنین را شرح می دهد که چگونه شرق و غرب عالم را پیمود، و با اقوام گوناگونى که سنن و آداب بسیار متفاوتى داشتند روبرو شد، و سرانجام با کمک گروهى از مردم به مقابله با توطئه "یأجوج" و "مأجوج" برخاست و سدى آهنین بر سر راه آنها کشید، و نفوذشان را قطع کرد.
6. از نکات جالب این سوره این است که در آن به سه داستان اشاره شده است: الف. داستان اصحاب کهف، ب. داستان موسى و خضر، ج. داستان ذو القرنین.
گفتنی است که بر خلاف داستان هاى قرآن که گاهی یک داستان در چند جا ذکر شده است، این سه داستان در سوره های دیگر بیان نشده اند. -البته تنها در سوره انبیاء آیه 96 به مسئله یأجوج و مأجوج بدون ذکر نام ذو القرنین اشاره شده است- و این یکى از ویژگی هاى این سوره است. [5]
پی نوشت:
[1] عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241، اسماعیلیان، قم، 1415ق، "و عن النبی (ص) قال: الا أدلکم على سورة شیعها سبعون ألف ملک حین نزلت، ملاءت عظمتها ما بین السماء و الأرض؟ قالوا: بلى، قال: سورة أصحاب الکهف من قرأها یوم الجمعة غفر الله له الى الجمعة الاخرى".
[2]همان، " سمرة بن جندب عن النبی صلى الله علیه و آله قال: من قرء عشر آیات من سورة الکهف لم یضره فتنة الدجال، و من قرء السورة کلها دخل الجنة".
[3]حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 7، ص 410، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام، قم، 1409 ق، "عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْکَهْفِ فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ لَمْ یَمُتْ إِلَّا شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ وَقَفَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ الشُّهَدَاءِ".
[4] برای آگاهی بیشتر در این باره ر. ک: نمایه: http://islamquest.net/fa/archive/question/1021 ؛ تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241- 242.
[5] برای آگاهی بیشتر در باره تعالیم سوره کهف، ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 12، ص 336- 338، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش؛ تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241- 242؛ طبرسی، مجمع البیان، ج 6، ص 690- 691، ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
منبع:islamquest.net
