پرسش :
آیا در قبر هم شفاعت هست؟
پاسخ :
روایاتى از ائمه نقل شده که ظاهر آنها دلالت بر عدم وجود شفاعت در عالم برزخ میکند.
عَمرو بن یزید میگوید: به حضرت امام جعفر صادق علیه السلام عرض کردم: من شنیدم که شما میگفتید: تمام شیعیان ما با هر کردارى که دارند در بهشت هستند.
حضرت فرمود: این قول تو را تصدیق میکنم، سوگند به خدا که همه در بهشتند. عرض کردم: فدایت شوم! گناهان، بسیار و بزرگند.
حضرت فرمود: «امّا در قیامت، پس همه شما در بهشتید به واسطه شفاعت پیامبرِ مُطاع یا به شفاعت وصىّ آن پیامبر؛ ولیکن من از برزخ شما نگران و در هراس میباشم. عرض کردم: برزخ چیست؟ فرمود: برزخ عبارت است از عالم قبر از وقتى که انسان میمیرد تا زمانى که قیامت بر پا می شود».1
در مقابل چنین روایاتى، روایات دیگرى قرار دارند که بر حضور و عنایت ویژه پیامبر و ائمه علیه السلام دربرخى مواقع مثل لحظه جان دادن، شب اوّل قبر، وقت سؤال نکیر و منکر دلالت میکنند؛ مانند: «وَ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام إِنَّ وَلِیَّ عَلِیٍّ علیه السلام یَرَاهُ فِی ثَلاَثَةِ مَوَاطِنَ حَیْثُ یَسُرُّهُ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ وَ عِنْدَ الْحَوْضِ»2؛ «امام صادق میفرمایند: آن کس که على علیه السلام را ولى خود قرار دهد در سه جا او را خواهد دید؛ نزد مرگ، نزد صراط و نزد حوض».
در مقام جمع بین این دو دسته از روایات احتمالاتى مطرح شده که حاصل را میتوان به این صورت بیان نمود که: شفاعت را بر دو گونه دانست؛ شفاعت کبرا و شفاعت صغرا، شفاعت کبرا که به صورت عمومى و فراگیر است، مربوط به قیامت و بعد از حسابرسى کامل میباشد که تمامى مؤمنین در انتظار شفاعت به سر میبرند و پیامبر، ائمه اطهار و سایر شافعین به اذن الهى شفاعت میکنند امّا شفاعت صغرا که در عالم برزخ جریان دارد، یک جریان عمومى نبوده و تنها براى عدّه خاص به صورت محدود وجود دارد.
به هر حال آنچه از مجموعه آیات و روایات به دست میآید این است که شفاعت به معناى وسیع کلمه، در هر سه عالم (دنیا، برزخ و آخرت) صورت میپذیرد. هر چند محل اصلى شفاعت به معنى خاصّ آن در قیامت و براى نجات از آتش دوزخ است.3
بنابراین شفاعت به معناى عامّ آن در هر عالمى امکان پذیر است؛ بلکه شواهدى قرآنى وجود دارد که نشان می دهد شفاعت در دنیا نیز ممکن است.
«مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْها وَ مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْها وَ کانَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ مُقِیتاً »4؛
«کسى که شفاعت [=تشویق و کمک] به کار نیکى کند نصیبى از آن براى او خواهد بود و کسى که شفاعت [=تشویق و کمک] به کار بدى کند، سهمى از آن خواهد داشت و خداوند حسابرس و نگهدار همه چیز است».
بدیهى است این نوع شفاعت با شفاعت کبرا و سرنوشت ساز در قیامت متفاوت است.
پی نوشت:
1. فروع کافى، ج 1، ص 66.
2. من لایحضره الفقیه، 1ـ 137، باب غسل المیت ..... ص: 131.
3. ر.ک: پیام قرآن، مکارم شیرازى، ج 6، ص526.
4. نساء 4، آیه 85.
منبع: www.porseman.org
روایاتى از ائمه نقل شده که ظاهر آنها دلالت بر عدم وجود شفاعت در عالم برزخ میکند.
عَمرو بن یزید میگوید: به حضرت امام جعفر صادق علیه السلام عرض کردم: من شنیدم که شما میگفتید: تمام شیعیان ما با هر کردارى که دارند در بهشت هستند.
حضرت فرمود: این قول تو را تصدیق میکنم، سوگند به خدا که همه در بهشتند. عرض کردم: فدایت شوم! گناهان، بسیار و بزرگند.
حضرت فرمود: «امّا در قیامت، پس همه شما در بهشتید به واسطه شفاعت پیامبرِ مُطاع یا به شفاعت وصىّ آن پیامبر؛ ولیکن من از برزخ شما نگران و در هراس میباشم. عرض کردم: برزخ چیست؟ فرمود: برزخ عبارت است از عالم قبر از وقتى که انسان میمیرد تا زمانى که قیامت بر پا می شود».1
در مقابل چنین روایاتى، روایات دیگرى قرار دارند که بر حضور و عنایت ویژه پیامبر و ائمه علیه السلام دربرخى مواقع مثل لحظه جان دادن، شب اوّل قبر، وقت سؤال نکیر و منکر دلالت میکنند؛ مانند: «وَ قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام إِنَّ وَلِیَّ عَلِیٍّ علیه السلام یَرَاهُ فِی ثَلاَثَةِ مَوَاطِنَ حَیْثُ یَسُرُّهُ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ وَ عِنْدَ الْحَوْضِ»2؛ «امام صادق میفرمایند: آن کس که على علیه السلام را ولى خود قرار دهد در سه جا او را خواهد دید؛ نزد مرگ، نزد صراط و نزد حوض».
در مقام جمع بین این دو دسته از روایات احتمالاتى مطرح شده که حاصل را میتوان به این صورت بیان نمود که: شفاعت را بر دو گونه دانست؛ شفاعت کبرا و شفاعت صغرا، شفاعت کبرا که به صورت عمومى و فراگیر است، مربوط به قیامت و بعد از حسابرسى کامل میباشد که تمامى مؤمنین در انتظار شفاعت به سر میبرند و پیامبر، ائمه اطهار و سایر شافعین به اذن الهى شفاعت میکنند امّا شفاعت صغرا که در عالم برزخ جریان دارد، یک جریان عمومى نبوده و تنها براى عدّه خاص به صورت محدود وجود دارد.
به هر حال آنچه از مجموعه آیات و روایات به دست میآید این است که شفاعت به معناى وسیع کلمه، در هر سه عالم (دنیا، برزخ و آخرت) صورت میپذیرد. هر چند محل اصلى شفاعت به معنى خاصّ آن در قیامت و براى نجات از آتش دوزخ است.3
بنابراین شفاعت به معناى عامّ آن در هر عالمى امکان پذیر است؛ بلکه شواهدى قرآنى وجود دارد که نشان می دهد شفاعت در دنیا نیز ممکن است.
«مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْها وَ مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْها وَ کانَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ مُقِیتاً »4؛
«کسى که شفاعت [=تشویق و کمک] به کار نیکى کند نصیبى از آن براى او خواهد بود و کسى که شفاعت [=تشویق و کمک] به کار بدى کند، سهمى از آن خواهد داشت و خداوند حسابرس و نگهدار همه چیز است».
بدیهى است این نوع شفاعت با شفاعت کبرا و سرنوشت ساز در قیامت متفاوت است.
پی نوشت:
1. فروع کافى، ج 1، ص 66.
2. من لایحضره الفقیه، 1ـ 137، باب غسل المیت ..... ص: 131.
3. ر.ک: پیام قرآن، مکارم شیرازى، ج 6، ص526.
4. نساء 4، آیه 85.
منبع: www.porseman.org
