تفسیر به رأى نمودن قرآن

امام صادق علیه‏ السلام فرمودند:

مَنْ فَسَّرَ القُرآنَ بِرأیِهِ فَأصابَ لم یُوْجَرْ، وَاِنْ أخْطَأَ کانَ إثْمُهُ عَلَیْهِ؛

کسى که قرآن را به رأى خود تفسیر کند و تفسیرش درست باشد مأجور نیست و اگر نادرست باشد گناهش به گردن اوست.

بحارالانوار، ج 92، ص 110

شرح حدیث توسط حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی مدظله‌العالی:

قرآن مهم‌ترین سند اسلام و مه‌مترین وسیله رابطه‌ی ما با خداست. در اسلام چیزی با اهمیت‌تر از قرآن نداریم، قرآن کلام خداست و همان طوری که ذات خداوند نامتناهی است کلام خدا هم نامتناهی است. دریای بیکرانی است که عمق آن حدی ندارد و هر چه در آن اندیشه کنیم به انتها نخواهیم رسید. بنابراین هر کدام از ما به اندازه‌ی پیمانه‌ی وجودی و فهممان از آن بهره می‌بریم.

حدیث می‌فرماید: کسی که با رأیش قرآن را تفسیر کند هر چند به حقیقت پی ببرد ولی اجر و ثوابی نخواهد داشت و اگر خطا کند گناه آن به گردن خودش است. منظور از تفسیر به رأی چیست؟

تفسیر به رأی یعنی این که انسان برای پیش‌داوری خود از قرآن شاهدی بیاورد، مثلاً در مورد مسأله‌ای تحقیق می‌کند و برای اینکه نظر خاص خودش را اعمال کند در قرآن جستجو می‌کند و برای موضوع بحث خود شاهدی پیدا می‌کند؛ در هر حال منظور او این نیست که از قرآن چیزی بفهمد و هادی خود قرار دهد. بسیاری از مذاهب انحرافی که در جامعه به وجود آمده به دلیل همین پیش داوری‌ها درباره‌ی قرآن بود که به جای این که خود را بر قرآن عرضه کنند، قرآن را بر خود عرضه می‌کنند؛ در صورتی که باید ببینیم قرآن چه می‌گوید نه اینکه ما چه می‌گوییم.

امید داریم که همه‎ی ما عامل به قرآن باشیم و مورد شفاعت آن در روز قیامت قرار گیریم.

منبع: گفتار معصومین (ع)، جلد دوم (درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی)، گردآوری: سید محمد عبدالله‌ زاده، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب (ع)، چاپ سوم (1393).