حقوق زن و شوهر از دیدگاه قرآن کریم (قسمت دوم)

مردان سرپرست و خدمتگزار زنان هستند
 

 

حقوق اختصاصی زن بر مرد در قرآن

1. مهریه

زنان، حق بهره‌مند شدن از مهریه خویش را دارند.آنچنان که خداوند درسوره نساءآیه 4 به امر اشاره می کند ومی فرماید:«وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْ‌ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً»
همچنین در آیه ذیل خداوند متعال مهریه را حق زن ومنع وى از این حق را با اکراه جایز نمی داند: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ کَرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ یَأْتِینَ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسى‌ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْراً کَثِیراً».[1]
 

2. نفقه

نفقه نیز یکی دیگر از حقوق اختصاصی زن و از تکالیف مرد است . نفقه عبارت است از پرداخت هزینه های عمومی و عادی زن در خانواده مانند خوراک و پوشاک و مسکن و دیگر مایحتاج ضروری زندگی فردی زن در حدود متوسط قابل قبول از نظر اسلام تأمین هزینه خانواده و ازجمله مخارج شخصی زن بعهده مرد است و زن از این نظر هیچگونه مسئولیتی ندارد .
البته تأمین هزینه های شخصی زن توسط شوهر اختصاص به موردی ندارد که زن از تأمین آن عاجز باشد بلکه حتی اگر وی دارای ثروت کلانی هم باشد، الزامی ندارد که از اموال شخصی خود مخارج و مایحتاج خویشتن را تأمین نماید .
 وجود نفقه از مسلمات فقه و حقوق اسلامی است و این از آیات قرآن استنباط می شود[2] : ... و علی المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف ...[3] و نیز می فرماید : ... فإن أرضعن لکم فأتوهن أجورهن...[4]
 

حقوق اختصاصی مرد بر زن در قرآن

1. تمکین جنسی

تمکین به معنی حاضر بودن زوجه در بهره مند شدن زوج از اوست. [5]خداوند در قرآن می فرماید: «نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ‏ أَنَّى شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنینَ ؛[6] زنانِ شما کشتزار شما هستند. پس، از هر جا [و هر گونه‏] که خواهید به کشتزار خود [در]آیید، و براى شخص خودتان‏[در بهره‏مندى از آنها] پیشدستى کنید و از خدا پروا کنید و بدانید که او را دیدار خواهید کرد، و مؤمنان را [به این دیدار] مژده ده.»
هچنین خداوند در قرآن فرمود: «أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الصِّیامِ الرَّفَثُ‏ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباس‏...؛[7]در شبهاى روزه، همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گردیده است. آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستید.»
 

2. سـرپرستی خــانواده

مردان سرپرست و خدمتگزار زنان هستند"- براى توضیح این جمله‌باید توجه داشت که خانواده یک واحد کوچک در اینجا تصریح مى‌کند که مقام سرپرستى باید به مرد داده شود (اشتباه نشود منظور از این تعبیر استبداد و اجحاف و تعدى نیست بلکه منظور رهبرى واحد منظم اجتماعى است و همانند یک اجتماع بزرگ باید رهبر و سرپرست واحدى داشته باشد، زیرا رهبرى و سرپرستى دست جمعى که زن و مرد مشترکاً آن را به عهده بگیرند مفهومى ندارد در نتیجه مرد یا زن یکى باید" رئیس" خانواده و دیگرى" معاون" و تحت نظارت او باشد، قرآن با توجه به مسئولیتها و مشورت‌هاى لازم است.[8]
 

3. امانت‌داری و حفظ اموال شوهر

از دیگر حقوقی که مرد از آن برخوردار است حفظ منافع و اموالش می باشد که باید توسط زن رعایت گردد. در آیه 34 از سوره مبارکه نساء به آن اشاره شده است:« ...حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ‏ بِما حَفِظَ اللَّه ...؛به پاس آنچه خدا [براى آنان‏] حفظ کرده، اسرار [شوهرانِ خود] را حفظ مى‏کنند».
از مصادیق«حافظات للغیب» می تواند «حفظ اموال شوهر در زمان غیبت وی، حفظ اسراری که بین او و شوهرش بوده، حفظ نفس و فروج از بیگانه ،حفظ اولاد شوهر»باشد.
 

4. حفظ عفت و پاک‌دامنی

یکی دیگر از حقوق مسلم شوهر آن است که زوجه عفت و سلامت خود را برای همسرش حفظ نماید و آنچه در محرمیت و انحصار اوست نزد احدی آشکار نسازد و خود را از جمیع ناپاکی ها و زشتی ها منزه دارد چنانکه دستور فرموده:«والذین هم لفروجهم حافظون الا علی ازواجهم»[9]و«....و یحفظن فروجهن...»[10]
از وظایف دیگر زنان آن است که از آرایش و زینت به خاطر جلب مردان بیگانه دوری جویند و نیز از آشکار ساختن مواضع زینت در انظار عمومی جلوگیری نمایند:«...ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن...»[11]
 

5. حق شوهر پس از وفات

«وَ الَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَرُونَ أَزْواجاً یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً فَإِذا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ؛[12] و کسانى از شما که بمیرند و زنانى از خود بر جاى گذارند، (این زنان) چهار ماه و ده روز انتظار مى‏کشند، و چون این مدت به پایان برسد،» «فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ فِیما فَعَلْنَ فِی أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ- پس گناهى بر شما نیست در آنچه زنان در حق خود به نیکى انجام دهند،» و آنان آزادند که در نفس خود هر گونه بخواهند تصرف کنند، و بدون دخالت دیگران به همسرى هر کس که خواسته باشند درآیند. تعدى شما را نسبت به حقوق آنان مى‏بیند، به همان‏گونه که از راهنمایى شما را آنچه خوب است در حق ایشان آگاه است، و بنا بر این مبادا تصرفات نامشروع خودتان را با پوشش امر به معروف و نهى از منکر بپوشانید.

 

---