والدین و آموزش وقت‌شناسی به فرزندان

والدین می­ توانند الگوی فرزندان خود در وقت‌شناسی باشند.
 

چکیده : اهمیت وقت و وقت ­شناسی در کلام معصومین علیهم السّلام، بارها و بارها تاکید شده است؛ والدین نیز، در پیروی از روش معصومین (علیهم السّلام)، در این زمینه باید به بهترین صورت ممکن، الگوی فرزندان خود باشند. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1144 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

در اسلام یکی از مسائل ضروری « وقت شناسی » است. مسلمان باید وقت شناس باشد؛ زیرا خداوند نمازهای پنج گانه را در اوقات معینی واجب کرده است و مسلمانان موظف هستند که در اوقات مشخصی خدای را عبادت کنند. با این که انجام همه نمازهای پنج گانه اوقات محدودی ندارد؛ ولی اسلام با ترغیب به انجام نمازها در اول وقت، می کوشد همه مسلمانان را به افرادی با انضباط تبدیل کند. ترغیب به انجام فرائض در نخستین لحظات اوقات نماز توسط پیشوایان دینی با عبارات گوناگون توصیه شده است. امام حسن (علیه السلام) به فرزندان خود می فرماید: « ای فرزندان من! نمازها را در اول وقت به پا دارید»
امامان معصوم (علیهم السّلام) برای وقت‌شناسی اهمیت ویژه‌ای قائل بوده و از تأخیر در انجام دادن کارها و واگذاردن کار یک روز، به روز بعد پرهیز داشتند. ایشان زندگی روزانۀ خود را به چند بخش تقسیم می‌کردند: رسیدگی به مردم، کشاورزی و تأمین معاش با کار و تلاش، تلاوت آیات قرآن، تعلیم و تعلّم، استراحت، ذکر خدا و عبادت.
امام علی (علیه السلام) در فراز دوم وصیت نامه اش اشاره به نظم و انضباط کرده و جمله « نظم امرکم » را آورده است. بیان حضرت در وصیت نامه به صورت امر آورده شده است؛ یعنی رعایت نظم در جمیع امور زندگی و همه برنامه های انسانی ضروری است. ایشان می فرمایند: جهان هستی بر پایه نظم استوار است و ما که جزئی از این جهان هستیم نباید از آن انفکاک داشته باشیم؛ به عبارت دیگر فردی که نامنظم است، برخلاف نظام جهان هستی رفتاری دیگر دارد.
در حالات امام خمینی (ره) نقل شده است که امام به حدی منظم بودند که اطرافیان طبق برنامه ایشان متوجه می شدند چه موقع از روز یا شب است. همچنین در حالات گاندی رهبر هند نیز می گویند، شش سال شغل وکالت داشت؛ در این شش سال حتی یک بار دیر به محل کارش نرفت.
 

والدین نیز در پیروی از روش پیامبر خوبی‌ها (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السّلام) باید قدر وقت را بدانند و برای آن برنامه‌ریزی داشته باشند تا بتوانند آن را به فرزندان خود آموزش دهند. کودک از لحظه لحظۀ زندگی پدر و مادر خود عکس‌برداری می‌کند؛ لذا به گونه‌ای در کارهای خود برنامه‌ریزی کنند که او درک کند، نعمتی بالاتر از وقت و عمر نبوده، آن را در راه خداوند صرف کرده و از هدر رفتنش اجتناب نماید؛ علی علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: همانا وقت‌های تو جزء عمر توست؛ بنابراین بکوش که وقتی از تو، جز در مورد عواملی که موجب نجاتت می‌شود، صرف نگردد.[1]
 

وظیفۀ مشترک والدین آن است که الگوی فرزندان در وقت‌شناسی باشند. در چگونه الگو قرار گرفتن والدین در زمینۀ وقت‌شناسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

* نماز اول وقت به جا آوردن: وقتی هنگام اذان می‌شود، پدر و مادر صدای تلویزیون را زیادتر کرده، با مهربانی و تشویق از کودک بخواهند جانماز آن‌ها را پهن کند، تا نماز را به جا آورند. طفل با این عمل والدین متوجه می‌شود برای نماز خواندن وقت خاصی وجود دارد، در نتیجه در ذهن او تثبیت می‌شود و طولی نمی‌کشد وقت اذان، کودک خود جانماز را پهن می‌کند. این عمل نشان‌دهندۀ وقت‌شناس شدن اوست.

* دعا: کار روزانۀ والدین با پخش دعای خاصی مثل «ال یاسین» یا «عهد» و یا دعای مناسب دیگری شروع شود.

* قرائت قرآن در زمان خاص: از کودک بخواهیم در وقت خاصی مثلاً بعد از نماز ظهر و عصر برای شما قرآن بیاورد. بعد از گذشت مدتی او با زمان قرآن خواندن شما آشنا می‌شود. در این باره محققی به نام «پاپوسک ـ 1967» در مورد نوزاد شش هفته‌ای، زنگ اخبار و زنگوله‌ای را به کار برد تا وقت‌شناسی کودک را به اثبات برساند. وقتی زنگوله را به صدا در می‌آورند، به طفل فقط از سینۀ چپ شیر می‌دادند و هنگامی که زنگ اخبار را به صدا در می‌آورند از سینۀ راست شیر می‌دادند. بعد از تقریباً سی روز که این عمل به صورت مداوم تکرار شد، نوزاد آموخت، با شنیدن صدای زنگوله به طرف چپ و با شنیدن صدای زنگ اخبار به طرف سینۀ راست برود.[2] بنابراین تحقیق، می‌توان فرزند را از همان سنین نوزادی با وقت آشنا کرد.
 

* زمان خوابیدن را تعیین کنید و به فرزندتان، زمان فرارسیدن آن را گوشزد نمایید.

* مجموعه کارهایی که انتظار دارید کودک، هنگام برخاستن از خواب انجام دهد به صورت شعر برایش بخوانید تا زمانی که حفظ شده، خودبه‌خود انجام دهد؛ مثلا وقتی کودک بیدار شد، برای این که بداند وقت انجام چه کاری است برای او بخوانید: «رضا» که از خواب پا میشه، صورت خود رو می‌شوره «رضا که از خواب پا میشه دست‌های خود رو می‌شوره استفاده از این اشعار، خواستۀ شما را از حالت دستوری خارج کرده، موجب می‌شود کودک با اعمال ویژۀ بیدار شدن آشنا شود.

 * در طول روز، زمان خاصی برای تمییز کردن اتاق کودک مقرر کنید (مثلاً قبل از خوردن شام) و در انجام دادن آن سر موقع، نظارت داشته باشید.

* برای تماشای تلویزیون برنامه‌ریزی کنید؛ می‌توان در طول چهار ساعت به ازای هر ساعت، پانزده دقیقه برنامه ببیند و بعد به سراغ فعالیت مخصوصی مثل (نقاشی کردن، کاردستی درست کردن، بازی با بچه‌ها و...) برود؛ با این روش، کودک بهتر می‌تواند با زمان و وقت‌شناسی آشنا شود.

* بازی‌هایی را که می‌توانید با کودک انجام دهید، یادداشت کنید، روزانه ساعت معینی را به بازی با او اختصاص دهید و پیش از شروع به او بگویید که: «الان وقت بازی کردن با شماست».
بنابراین، با این روش‌ها می‌توان ارزش فوق‌العاده وقت و راه صحیح استفاده از آن را به کودک آموزش داد.

نویسنده: خانم حدیثه اسفندیار

 منابع:
 1. آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.
2. رفیعی محمدی، علی محمد (1392)، بیست اصل در تربیت: اصول برقراری ارتباط با کودکان و نوجوانان، قم، انتشارات رسول اعظم (ص)، چاپ دهم
3. رشیدپور؛ مجید، (1390) چگونه باید تربیت کرد؟ انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، تهران، چاپ دهم.
 
پی نوشت :